Film: Black Venus / Venus Noire
Plaats een reactie«« Scoop | Scoop - Films
De geschiedenis van een lichaam
In 1817 houdt de Franse medicus Georges Cuvier voor de leden van de Koninklijke Academie van Geneeskunde een belangrijke lezing. Hij heeft het lichaam van de zwarte Zuid-Afrikaanse Saartjie Baartmans onderzocht, en heeft met name na inspectie van haar genitaliën (vergrote schaamlippen) vastgesteld dat haar volk (de Hottentotten) de missing link moet zijn tussen mensen en apen (hij spreekt steeds over ‘mandrillen’). De film Venus Noire, hier uitgebracht als Black Venus, opent en eindigt met dit college. Daartussen vertelt de film, in ruim tweeënhalf uur, de tragische geschiedenis van Saartjie en haar lichaam.
Dat relaas begint als ze in handen van een scheepsarts en een ‘kermisexploitant’ is gevallen, die in Londen een show rond deze wilde uit donker Afrika op touw zetten. Aan het einde van de show, waarin ze grommend en wild dansend optreedt, mag het publiek haar betasten. Later wordt ze verkocht aan een Parijse berendompteur die een zo mogelijk nog vernederender show bedenkt. Het Franse salonpubliek mag haar als een paard berijden en haar geslachtsdelen betasten. Uiteindelijk belandt ze in de prostitutie, wordt ziek en overlijdt in 1815 (ze moet dan ongeveer 27 jaar oud zijn).
De Tunesisch-Franse regisseur Abdellatif Kechiche heeft met Black Venus haar leven verfilmd. En hoe. Kechiche ensceneert zijn film allesbehalve conventioneel, maar concentreert zich op de gruwel van haar optreden, soms tegen het onverdraaglijke aan. Zelden ook zal er een film zijn geweest die zo diep doordringt in het fenomeen kijken. De film is eigenlijk een web van blikken. Het plebs kijkt naar het ‘wilde lichaam’, de salonbourgeoisie in Parijs doet hetzelfde, de wetenschap kijkt ook, maar met weer een andere blik. Uit sensatiezucht, uit nieuwsgierigheid naar het exotische, maar ook gewoon uit de lust tot vernederen. En Saartjie kijkt terug. Met een ondoorgrondelijke blik. Wat beweegt haar? Zelf zegt ze geen slavin te zijn, maar een performer. Black Venus is een complexe film met een complex thema, vol van ambivalenties. Zo is er in het publiek, of onder de wetenschappers altijd wel iemand die de show of het onderzoek van haar lichaam afkeurt. En veel mensen, de anatoom Cuvier, maar ook Saartjies eerste eigenaar/werkgever bijvoorbeeld, handelen te goeder trouw.
Nog tot in 1974 waren de lichamelijke overblijfselen van Saartjie in een Parijs museum te zien. In 2002 werden ze op verzoek van Nelson Mandela overgebracht naar Zuid-Afrika en daar begraven.
En o ja, loop niet meteen weg als de aftiteling begint.
Henk Maassen
«« Scoop | Scoop - Films
Beoordeel deze film:
- Er zijn nog geen reacties
