Doctors in denial

Doctors in denial, Ronald W. Jones, Otago University Press, 264 blz., 26,99 euro.

Bestel het boek

Herbert Green, vanaf 1956 als gynaecoloog verbonden aan het National Women’s Hospital in Auckland Nieuw-Zeeland, raakt ervan overtuigd dat carcinoma in situ een reactieve afwijking is en geen voorstadium van cervixcarcinoom. In 1966 krijgt hij toestemming om het natuurlijke beloop van carcinoma in situ te bestuderen.

Zijn studiegroep bestaat uit vrouwen die nog steeds afwijkingen in het uitstrijkje hebben nadat eerder een exconisatie is uitgevoerd. Zij worden gevolgd met kolposcopisch, cytologisch en histologisch onderzoek. Sommige patienten ontwikkelen een (micro-)invasief carcinoom. Green geeft hiervoor als verklaring dat een invasief carcinoom onvoldoende is uitgesloten bij aanvang van de studie of dat de ernst van de afwijking is overgewaardeerd. Hij verwijst dan naar de grote interobserver-variatie bij de diagnostisering van micro-invasief carcinoom. Hij verandert eigenhandig de diagnosen van de patholoog. Er ontstaat een moeizame werkrelatie tussen de diverse specialisten en het conflict wordt voorgelegd aan een arbitragecommissie. Die bestudeert de ziektegeschiedenis van dertien patiënten die inmiddels een (micro-)invasief carcinoom hebben ontwikkeld. Eén patient is overleden en twaalf zijn in leven en maken het goed. De commissie accordeert de voortgang van de studie en spreekt de wens uit dat de stafleden hun persoonlijke geschillen ondergeschikt maken aan de voortgang van het wetenschappelijke onderzoek. De conflictueuze werksfeer suddert voort.

De jonge gynaecoloog Ronald Jones treedt in 1973 toe tot de staf van het National Women’s Hospital. In 1984 verschijnt een artikel waarvan hij medeauteur is en waaruit blijkt dat van de 131 patiënten met aanhoudende cytologische afwijkingen er 29 (22%) een invasief carcinoom hebben ontwikkeld. Medio 1983 waren 8 van de 29 patiënten overleden. Na het verschijnen van dit artikel gebeurt er niets in Nieuw-Zeeland. Dat verandert radicaal als het in juni 1987 alsnog aandacht krijgt in de pers. Een onderzoekscommissie wordt ingesteld. De verhoren blijken een botsing tussen de oude patriarchale, hiërarchische en autonome medische cultuur en een nieuwe, krachtige, bevragende feministische cultuur. Het oordeel over het handelen van betrokkenen is hard en zal grote invloed hebben op de geneeskundige praktijk in Nieuw-Zeeland.

Ronald Jones, inmiddels gepensioneerd, analyseert in zijn boek Doctors in denial de achtergronden van dit ‘betreurenswaardige experiment’. De analyse begint met de prikkelende vraag of dokters als eerste verantwoording schuldig zijn aan hun opleiders en collega’s of aan hun patiënten. En hoe het kon gebeuren dat, waar bijna niemand meer betwijfelt dat carcinoma in situ een voorstadium van cervixcarcinoom is, de meerderheid van de staf Green bleef steunen. Jones was één van de klokkenluiders destijds en heeft een heel moeilijke tijd gehad. Dertig jaar later wordt hij door sommige collega’s nog steeds met de nek aangekeken. Even schokkend is dat er vandaag de dag nog altijd mensen zijn die het experiment van Green billijken. Het ziekenhuis heeft nooit excuses aangeboden aan de patiënten. Het boek maakt duidelijk dat loyaliteit een kritische houding niet moet uitsluiten, en dat de invloed van maatschappelijke krachten belangrijk is voor een gezonde geneeskundige en wetenschappelijke praktijk.

Matthé Burger, em. hoogleraar obstetrie en gynaecologie, UvA