De Wintersoldaat

De Wintersoldaat, Daniel Mason, Hollands Diep, 364 blz., 21,99 euro.

bestel direct

Oorlogsromans zijn er veel. Ook als we het alleen hebben over moderne romans: romans geschreven door mensen die ‘het niet zelf hebben meegemaakt’. Moderne romans over de Eerste Wereldoorlog zijn al een stuk zeldzamer, maar de keus is nog altijd ruim. Moderne romans echter die specifiek gaan over de medische kant van die oorlog zijn uiterst zeldzaam en alleen daarom al te koesteren.

Daniel Mason heeft met De wintersoldaat aan dit beperkte lijstje – denk aan de beroemde trilogie van Pat Barker over oorlogsneuroses, Le Chambre des Officiers van Marc Dugain over de gezichtsmismaakten en Dalton Trumbo’s fabuleuze Johnny got his Gun over een ‘overal mismaakte’ – een zeer fraai exemplaar toegevoegd. Het speelt deels in een klein fronthospitaal in de Karpaten, waar een Oostenrijkse geneeskundestudent zijn zeer beperkte kennis op oorlogsgewonden moet loslaten, daarbij bijgestaan door een veel beter ingevoerde verpleegster (met wie hij een verhouding krijgt, maar wat de oorlog bijeenbrengt, drijft de oorlog ook weer uit elkaar). De laatste jaren van de oorlog brengt de student/arts in een groot hospitaal in Wenen door. Zijn werk komt grotendeels neer op veelvuldig opereren, waarbij dat woord een eufemisme voor amputeren is. Daardoor redt hij weliswaar hun leven, maar veroordeelt hen tevens tot bedelarij. De oorlog als een op zijn best zeer beperkte, eenzijdige, medische leermeester.

Veel meer dan over de wederwaardigheden van de hoofdpersoon gaat deze roman echter over waanzin. De waanzin van de soldaten, de waanzin van de oorlog, de waanzin van medische zorg in een oorlog. Sleutelzinnen wat mij betreft: ‘(Hij had) een van de grote zondes van de geneeskunde begaan: proberen een wonder te verrichten, verkiezen boven de eenvoudige plicht om geen schade te berokkenen’; ‘“(Dokter, uw eed is) oplappen en doorsturen. (…) Ik denk voor het eerst dat uw eed en de mijne van elkaar verschillen”’.