De obsessie van de zelfmoordenaar
Plaats een reactieDe laatste deur – Zelfmoord in de Nederlandstalige letteren, Jeroen Brouwers, Atlas Contact, 758 blz.
De laatste deur – Supplement, Jeroen Brouwers, Atlas Contact, 422 blz.
In één cassette: 65 euro.
In een recent interview met schrijver Jeroen Brouwers (1940: ‘Psychiaters die zelfmoord proberen te verklaren kletsen maar wat’), zei hij: ‘Ze zouden mijn boek moeten lezen, of beter nog, ze zouden literatuur moeten lezen. Maar ik denk niet dat literatuur zo geliefd is bij psychiaters.’
Brouwers fascinatie met het thema dateert van het begin van de jaren zeventig, toen een vriendin zich had opgehangen. Vanuit de wens om het zelfmoordraadsel te ontsluieren bestudeerde hij alle gevallen van literaire zelfmoordenaars vanaf de zeventiende eeuw; een niet te stuiten verzamelwoede, die resulteerde in de publicatie van De laatste deur. Essays over zelfmoord in de Nederlandstalige letteren (1983). Voor mij als novice in de psychiatrie kwam dit boek destijds als geroepen. Als aanvulling op de praktijk, waarin suïcide een beladen onderwerp was waarover binnen de psychiatrie niet veel gesproken werd. In zijn boek zei Brouwers precies waar het op stond. In plaats van zelfmoord plegen, was het volgens Brouwers zelfmoord begaan. En niet zelfdoding, maar zelfmoord.
Onlangs verscheen een tweedelige, ingrijpend herziene en zeer uitgebreide editie van het dertig jaar geleden verschenen werk: De laatste deur en De laatste deur. Supplement. Beide boeken lezen, ondanks het zware onderwerp, als een trein. De laatste deur besluit met de zelfmoord van Joost Zwagerman, bij wie de obsessie met de ernstige zelfmoordpoging van zijn vader hoogstwaarschijnlijk parten heeft gespeeld én het feit dat hij naar eigen zeggen leed aan de ziekte van Bechterew, wat Brouwers echter niet was opgevallen toen hij Zwagerman ruim vier maanden voor zijn dood zag. Zwagerman slikte antidepressiva en pijnstillers. De depressies waren voorbij, verklaarde hij opgetogen tegen Brouwers. Een nieuw boek lag bij de drukker: De stilte van het licht. Hij liep rechtop, met hervonden moed, schrijft Brouwers nog. En dan toch zelfmoord. Was er sprake van ‘raptus melancholicus’, een impulsieve suïcide ten gevolge van een diepe depressie? Of een geagiteerde depressie?
Jammer genoeg laat Brouwers weinig ruimte voor wat bitter nodig is: de hulp en het oordeel van deskundige psychologen en psychiaters. Tenslotte zijn schrijvers gewone mensen, met zeker zoveel kans op een psychiatrische stoornis, met bijbehorend suïciderisico. Brouwers zegt het zo: ‘Schrijvers gaan tot zelfmoord over om precies dezelfde redenen als andere mensen die besluiten hun leven te beëindigen, namelijk omdat ze in een situatie zijn verzand waarin geen geloof, hoop, troost, verwachting, licht en warmte meer aanwezig zijn.’
Opnieuw maakt de prachtige balans tussen directheid en mededogen jegens de schrijvers die zelfmoord hebben begaan diepe indruk. Niet alleen psychiaters, maar ook andere artsen zouden Jeroen Brouwers moeten lezen. Hans van der Ploeg
- Er zijn nog geen reacties