De Nationale Opera en het Koninklijk Concertgebouworkest - Pelléas et Mélisande

De Nationale Opera en het Koninklijk Concertgebouworkest - Pelléas et Mélisande. Info en tickets: hollandfestival.nl/nl/programma/2019

In 1885 kwam Sigmund Freud naar Parijs om te gaan werken bij Jean-Martin Charcot, de vooraanstaande arts die kort daarvoor zijn academische interessegebied had verplaatst van de neurologie naar het onderzoek van de diepere oorzaken van neurosen. Rond diezelfde tijd kwam ook de Belgische schrijver Maurice Maeterlinck naar Parijs.

Hij werd een exponent van het symbolisme, een kunststroming gericht op intuïtie, fantasieën, het onderbewuste en het onverklaarbare, vaak gesitueerd in het verleden. Maeterlinck had tijdens zijn opleiding kennisgemaakt met de ideeën van Freud over neurotische afweermechanismen, maar evenals componist Claude Debussy (een groot liefhebber van de verhalen van Edgar Allan Poe), bezat hij een pre-existente fascinatie voor de verborgen, vaak onbewuste motieven en drijfveren van mensen.

In 1893 ging Maeterlincks toneelstuk Pelléas et Mélisande in première, dat zich afspeelt rondom een middeleeuws kasteel gelegen aan een moeras bij een donker woud. Het gaat over de driehoeksverhouding tussen Mélisande en de halfbroers Golaud en Pelléas, die ontstaat als Mélisande na haar huwelijk met Golaud merkt dat ze wordt bemind door Pelléas en zelf ook van hem houdt.

Debussy was bij de première aanwezig en werd gegrepen door de grote muzikale mogelijkheden die het toneelstuk voor een opera bood: de dromerige, onheilszwangere atmosfeer met al zijn onderstromen, de veelzeggende stiltes en alle dingen die niet gezegd worden, de naïviteit van Pelléas, de mysterieuze rol van Mélisande met haar neurosen en verborgen krachten en de ontembare jaloezie van Golaud. Debussy verwierf de rechten en twee jaar later was de opera klaar.

Het zou nog zeven jaar duren tot de première. Men durfde de uitvoering lang niet aan gezien Debussy’s breuk met de bestaande operatradities. Geen grote liefdesaria’s à la Verdi en Puccini, maar wel subtiel gekozen woordzettingen en muzikale nuances, zonder dramatische harmonische ontwikkelingen. De repetities verliepen moeizaam. Om de boel vlot te krijgen zei Debussy een keer: ‘Probeer de komende tijd te vergeten dat u operazanger bent.’

De opera werd een succes en tegenwoordig wordt Pelléas et Mélisande gezien als een vande belangrijkste opera’s van de twintigste eeuw. Erik Fokke, huisarts en musicoloog