De nachten van de pest

De nachten van de pest. Orhan Pamuk (Vert. Hanneke van der Heijden en Margreet Dorleijn), De Bezige Bij, 764 blz., 34,99 euro.

bestellen

Dat Orhan Pamuk een meesterverteller is die zich vaak vermomt in de gedaante van andere vertellers weten de lezers van het eerdere werk van de Nobelprijswinnaar (Ik heet Karmozijn bijvoorbeeld). Zijn nieuwste roman, het volumineuze De nachten van de pest, is daar opnieuw een voorbeeld van.

De Turkse schrijver kruipt in de huid van een historica die op basis van haar verbeelding en van bronnen – waaronder een omvangrijke briefwisseling tussen de nicht van de sultan van het immense, op dat moment zieltogende Ottomaanse rijk en haar zus – de geschiedenis reconstrueert van een pestepidemie op het eiland Minger, in de zomer en herfst van 1901. Dat eiland voor de kust van Turkije, die bronnen en die historica heeft Pamuk verzonnen, maar los daarvan schetst hij, pardon schetst die historica, gedetailleerd de werkelijke politieke en historische constellatie van die dagen. Ook van de medische kennis en de reacties op de pest die begin 20ste eeuw uit China overwaaide naar de Levant blijkt Pamuk en detail op de hoogte.

We lezen over hoe op quarantainemaatregelen wordt gereageerd door de plaatselijke bevolking, een mix van lokale ‘Mingersen’, Turken en Grieken en dus ook van islamieten en christenen: vaak met scepsis, geruchten, nepnieuws, het aanwijzen van schuldigen. Over de verdeeldheid tussen de verschillende bevolkingsgroepen, over eigenzinnige islamitische loges, over soms competente en incompetente leiders. En over hoe chaos en anarchie uiteindelijk een nationalistisch sentiment aanboren en er een revolutie plaatsvindt, waarbij Minger zich losmaakt van het Ottomaanse rijk.

Centrale figuren in deze geschiedenis zijn de nicht van de sultan, prinses Pakize – zij is de briefschrijfster – en haar echtgenoot de arts Nuri, die grote kennis heeft van de epidemiologie. Zij zullen het eiland in zekere zin ‘redden’. Hoe, dat valt in kort bestek niet na te vertellen: Pumaks roman telt 760 bladzijden, waarin zich vaak dingen herhalen (de historica is een beetje een sloddervos met een eigen agenda), zaken vanuit een nieuw gezichtspunt worden bezien, soms voorvallen bekend worden verondersteld die pas later worden uitgelegd, of veel later worden uitvergroot tot (ironische) mythes. Juist dat alles geeft deze gelaagde, historische ‘reconstructie’ een overtuigende authenticiteit, die het lezen ervan soms tot ‘hard werken’ maakt. Dat Sherlock Holmes nogal eens wordt genoemd blijkt niet zonder reden. Het slot, waarin de schrijfster haar identiteit onthult en alles in een ontroerend retrospectief zet, maakt alles goed. Magistraal.