Geneeskunde (Plinius)

Geneeskunde, Plinius, Uitgeverij Athenaeum, 112 blz., 9,99 euro.

bestel direct

Gaius Plinius Secundus (23-79) is de schrijver van de Naturalis Historia – prachtig in het Nederlands vertaald als De Wereld – een encyclopedie in 37 boeken die een overzicht biedt van de gehele antieke kennis, van geografie en kosmologie tot flora en fauna. Een recentelijk verschenen bloemlezing daaruit beperkt zich tot Geneeskunde. Daarin gaat het vooral over medicinale planten en kruiden, maar ook over een ‘nog krachtiger arsenaal aan medicijnen’, namelijk ‘wat in de mens zelf voor de mens heilzaam is’. Van bepaalde mensen is zelfs het hele lichaam heilzaam, volgens Plinius: ‘Leden van families die slangen schrik aanjagen kunnen bijvoorbeeld iemand die is gebeten weer op de been helpen door hem alleen maar aan te raken of zachtjes de wond uit te zuigen.’

Plinius meende dat ‘men niet zo aan het leven mag hechten dat het tot iedere prijs gerekt moet worden’. ‘Wie je ook bent, je zult niettemin sterven, ook na een onbetamelijk en goddeloos leven. Laat daarom ieder het volgende maar als voornaamste geneesmiddel voor zijn ziel beschouwen: de grootste zegen die de natuur de mens heeft geschonken is een tijdige dood en het aantrekkelijkste aspect daaraan dat ieder hem zichzelf kan bezorgen.’

Hoe ‘modern’ dat ook moge klinken, het wereldbeeld van Plinius staat ver van het onze. Bijvoorbeeld als hij zich afvraagt of toverformules enige uitwerking hebben. Wijze mannen denken van niet, zo meldt hij, ‘terwijl de mensheid in het algemeen er alle uren van de dag op vertrouwt, zonder het te merken’. ‘Men denkt immers dat offerdieren slachten zonder gebedsformule geen resultaat oplevert en dat men zo de goden niet op de juiste manier raadpleegt’.