Meer van Marcel Slockers

Ik luister naar de longen van een dakloze die recentelijk voor zijn open tuberculose is behandeld. Ik ben in de winteropvang voor dak- en thuislozen, waar vannacht meer dan honderd bedden bezet zijn.

Hij vertelde over hoe hij als EU-arbeidsmigrant aan lagerwal geraakt was. Hoe hij zijn baan kwijtraakte na een verbroken relatie met een collega.

Samen kijken ze in hun rolstoelen al twintig jaar naar dezelfde tekenfilms die gemaakt worden voor 5-jarigen. Ze hebben dan ook geestelijk het niveau van 5-jarigen, alhoewel ze twintigers zijn.

Hij leek wel een skelet met zijn holle ogen en zijn gewicht van 44 kg en een BMI van 14. Hij was benauwd en kon niets meer drinken. Ging hij eerder dood aan uitdroging omdat hij niet meer kon slikken of ging hij stikken door zijn longontsteking?

Zijn been is verbrijzeld tussen twee grindbalen van 1500 kilo in de Rotterdamse haven. Als Oost-Europeaan spreekt hij geen Nederlands. Hij werkt nog niet lang in Nederland en kent de wet- en regelgeving amper. Met spoed wordt hij naar een ziekenhuis vervoerd. Daar wordt hij goed geholpen. Nazorg krijgt hij niet. Hij kan nergens verblijven. Maar hij kan ook niet werken: zijn been zit in een beugel en kan niet worden belast.

Mijn goudeerlijke doktersassistente kreeg kinderopvangtoeslag. Ze bleek een verkeerde (Turkse) achternaam te hebben en werd als veel andere allochtonen verdacht bij de belastingdienst en moest twee jaarsalarissen terugbetalen. De door ons ingehuurde advocaten veranderden daar bij de rechtbank maar weinig aan.

Ik herinner me een dakloze die eind negentiger jaren voor de derde keer was weggelopen uit zijn tbc-quarantaine. We zagen hem voor de opvang weer drugs gebruiken met anderen. Het verlangen naar drugs en vrijheid maakt quarantaine onder deze groep een uitdaging.

De drie ambtenaren van VWS waren afgedaald uit hun spreekwoordelijke ivoren toren voor een ontmoeting met daklozen in het Rotterdamse CVD-Havenzicht. We hadden een strak omlijnd programma, maar tijdens dat werkbezoek ging er van alles mis…

Kevin was nog geen 30 jaar oud en woog amper 35 kilo. ’s Ochtends vertelde hij mij dat het heus wel weer beter met hem ging. Ik kon door hem heen kijken, zo mager was hij. Het kwam wel weer goed, zei hij, hij ging niet dood. Nog diezelfde avond overleed hij op de verpleegafdeling voor daklozen van CVD Havenzicht.

Dubbel pech had Jasper, omdat hij voor twee aandoeningen niet gevaccineerd was. Hij werd slechtziend geboren omdat zijn moeder rodehond kreeg in een tijd dat er nog niet tegen rodehond gevaccineerd werd. Op latere leeftijd kreeg hij keelkanker, wat mogelijk vermeden had kunnen worden met het HPV-vaccin, dat nu ook voor mannen beschikbaar komt.

Leveranciers van incontinentiemateriaal en drinkvoeding hebben een nieuwe rol gekregen waar patiënten en artsen op stuklopen. Mensen die goed zijn in het produceren en verkopen van materialen, nemen beslissingen die het leven van patiënten ingrijpend beïnvloeden.

De zorg voor onverzekerde patiënten komt weliswaar voor vergoeding in aanmerking, maar de regels zijn te ingewikkeld en bovendien slecht bekend. Daarom hebben de verenigde Straatdokters een protocol opgesteld dat zorgprofessionals en andere betrokkenen duidelijkheid en houvast kan bieden.

Was het gewoon pech dat ze haar kind verloor na een zwangerschap van vijfenhalve maand? En was het opnieuw pech dat ze ook haar tweede kind verloor? Vertwijfeld zat ze voor me, Cindy, een vrouw van 35, met een slechte nierfunctie, in Nederland geboren en met een Nederlands paspoort. Na twee jaar buitenland was ze teruggekeerd voor zorg en aandacht. Nu zat ze voor me op mijn straatdokterspreekuur.

Bert was niet bepaald een klassieke dakloze. Hij was niet verslaafd. Hij had geen psychiatrisch verleden. Misschien was hij iets minder begaafd. Na veertig jaar werken, een moeizame scheiding en een tijdlang logeren bij vrienden en familie, had de zorgverzekeraar hem uit de verzekering gezet.

Met een ademfrequentie van 30 trof de straatdokter hem aan in de nachtopvang voor daklozen. Hij was net weggestuurd uit het ziekenhuis, ook al hapte hij naar adem en dacht hij dat hij doodging. 300 euro had hij moeten betalen om behandeld te worden; het had hem amper benauwder kunnen maken.

Een dakloze insturen naar een ziekenhuis vraagt wat voorbereiding. Eerst wordt er alles aan gedaan om hem schoon, op tijd en liefst nuchter bij de tweede lijn te presenteren. In de auto babbelt Frans de reguliere zorgmijdingsgevoelens weg. Hij is hier een held in. Maar in de spreekkamer houdt hij juist weer zijn mond, zodat de zieke dakloze zelf uit de verf komt.

Dakloosheid als symptoom van een ziekte: als straatdokters en -verpleegkundigen zien we dit vaak. Door een beschadigd brein maken mensen funeste keuzes. Ons brein is – gezond én beschadigd – een mysterie.

Ook in mijn eigen stad, Rotterdam, vond laatst een geweldsincident plaats tegen een hulpverlener. Hij was slachtoffer van een woede-uitbarsting van een verslaafde psychiatrische patiënt. Plots kreeg hij hete koffie in zijn gezicht.

We bevonden ons in de hoofdstad van Silicon Valley, waar techbedrijven als Google, Microsoft en Apple al jaren zorgen voor een exorbitante rijkdom. Diezelfde stad telt merkwaardig genoeg een van de grootste daklozenpopulaties van Amerika.

Was hij uitgeput door zijn slechte longen? Ron had een mager contract in de horeca waarvan hij nauwelijks financieel kon rondkomen. Nu was hij ook nog eens bekaf als gevolg van de longkanker die laat ontdekt was en door zijn hele lichaam was uitgezaaid.

Was ze weggelopen of geschorst uit de opvang voor verslaafden? In ieder geval liep ze regelrecht in de armen van een kerel die haar wel aan onderdak zou helpen. Ze belandde in een huis zonder vloerbedekking of beddengoed.

Afgelopen week was ik in de wolken. Ik ben zo ongelofelijk blij! Was ik ook zo blij toen ik als huisarts de eerste Standaard Diabetes ontving? Eindelijk evidence voor wat ik doe, eindelijk bewijs dat ik dat goed doe?

Met gekromde tenen in zijn kleurrijke schoenen hoorde Hugo de Jonge de verhalen aan op het straatdokterspreekuur in Rotterdam. Hoe bezoekers van ons spreekuur net dat zetje kregen dat nodig was om dakloos te raken door de systeemfouten van zorgverzekeraars, sociale dienst en nog meer overheid. Hoe ongunstige levensverhalen strandden in een fuik van regels en bezwaren. Het liet hem niet onbewogen.

Abdul was erg somber. Zo somber dat hij regelmatig liggend op een grafsteen op een begraafplaats werd aangetroffen. Hij was dakloos. Hij had geen adres, en ook geen verzekering of inkomen.

Binnenkort telt Rotterdam drie profclubs maar is het stadshart verstoken van een tweedelijnsziekenhuis, als het aan de directies van het Erasmus MC en Havenziekenhuis ligt.