Meer van Ignace Schretlen

‘Net zoals je kunt sporten om serotonine in je hersenen te verhogen, kan slechts twintig minuten krabbelen of neuriën onmiddellijk ondersteuning bieden aan je fysieke en mentale toestand. (…)

Jurist en essayist Sanne Bloemink (1973) is 36 jaar en moeder van drie jonge kinderen wanneer tijdens een kickboksles in New York ‘een bliksemschicht in de rechterhelft van mijn lichaam’ schiet.

Welke huisarts spuit zelf nog de oren van zijn of haar patiënten uit? Jarenlang trok ik hiervoor mijn neus niet op. Van de opgebouwde ervaring profiteer ik nu nog steeds. Na de beëindiging van de praktijk kregen de oorspuit en de otoscoop een vast plekje in ons huis.

Twaalf treden van een zeer brede trap leiden naar de imposante hoofdingang van de heropende Akademie der bildenden Künste in Wenen. Na een kostbare renovatie is er nog steeds geen speciale opgang voor mindervalide bezoekers en gebruikers van het gebouw; zij moeten noodgedwongen via een achteringang naar binnen.

Toen de vader van Ron Mueck (1958) in Australië overleed, maakte de – destijds in Engeland verblijvende – kunstenaar van hem een griezelig echt beeld als naakte dode, verkleind tot 102 centimeter: ‘Dead Dad’. Mueck werkte twee decennia als poppenmaker voordat hij als kunstenaar de menselijke kwetsbaarheid – vanaf de geboorte tot de dood – als vast thema koos.

‘Hoe langer ik in dit vakgebied werkzaam ben en hoe meer ik van mantelzorgers leer, des te meer raak ik ervan overtuigd dat “gezonde” hersenen van nature niet toegerust zijn om met dementiestoornissen om te gaan.’ Dit is de kernboodschap van Dasha Kiper in haar boek Als het elke dag zondag is – Verhalen over dementie, zorgverleners en het menselijk brein.

‘Ze durfde het niet te zeggen, haar hand / keerde het computerscherm naar me toe. / Ik vrees het ook antwoordde zij toen ik het / woord uitsprak en wist wat mij te wachten / stond. Er sloegen deuren voor mij dicht.’

‘Pak dat boek maar jongen, niet bang zijn, sla het open en laat je meevoeren door de afbeeldingen, mooi hè?’ Met deze woorden spoorde de bekende Amsterdamse antiquaar Max Israël geneeskundestudent Evert Lamfers ooit aan om in zijn achterkamer De humani corporis fabrica libri septem (1543) van Andreas Vesalius ter hand te nemen.

Het idee voor De reis van Horace Pirouelle, geschreven door Philippe Soupault (1897-1990), een van de grondleggers van het surrealisme, kreeg de auteur toen hij in 1917 als proefkonijn voor een nieuwe remedie tegen tyfus in een ziekenhuis lag.

Op 22 december 2020 liet PostNL een persbericht uitgaan: ‘Nu het land op slot is gegaan vanwege corona pakt Nederland massaal de pen op om elkaar kaartjes te sturen.

Moeheid is de meestgeuite klacht, maar wat is moeheid precies? Wij worden ook ‘gezond moe’ na inspanning of gebrek aan slaap. En wat heeft ‘ik ben jou moe’ met moeheid te maken?

Als verplichte dienstverlening voor de Zuid-Afrikaanse overheid kiest de jonge idealistische arts Laurence Waters voor een klein, aftands ziekenhuis. Hier wordt hij gekoppeld aan Frank Eloff, die zich volgens zijn in Pretoria wonende ex ‘in de rimboe’ heeft teruggetrokken.

‘Laat mij, bij wijze van spreken, een kwieke terdoodveroordeelde zijn die eerder dan zijn beul klaarstaat op ’t schavot en hem nog grijnzend vraagt: Waar bleef je, excellentie?’ Hiermee eindigt het allerlaatste gedicht van Koenraad Goudeseune (1965-2020). Kort nadat bij deze Vlaamse dichter en schrijver darmkanker was vastgesteld koos hij voor euthanasie.

‘Er is niets vergelijkbaar met wat het lichaam kan’, zegt Nieke Koek (1982), die zichzelf op haar Engelstalige website omschrijft als ‘interdisciplinary artist’, in een gesprek met kunsthistoricus Ralph Keuning. Keuning vertrok eerder dit jaar na problemen als directeur van Museum de Fundatie (Zwolle), waar nu t/m 8 januari 2023 de expositie Gelichaamd is te zien. Zijn boeiende interview met Koek staat centraal in het boek dat ter gelegenheid van haar eerste museale solopresentatie is uitgegeven.

De palliatieve maatschappij is het nieuwste boek van de zeer productieve Duits-Koreaanse filosoof Byung-Chul Han (1959) van wie ook eerder werk in het Nederlands verscheen.

‘Aan de toekomst laat ik het verhaal van Guillaume Apollinaire na / Die in de oorlog was en overal wist te zijn / In de gelukkige steden achter de frontlinies / In de hele rest van het universum (...)’

Op de Efteling komt bij inworp van 50 cent een ‘gouden’ dukaat uit het achterwerk van ‘Ezeltje strek je’. Ooit zou het sprookje hierachter in symbolisch opzicht bewaarheid kunnen zijn. Want onze ‘grote boodschap’ kan in de toekomst van grote waarde worden. Een voorbeeld: bij een ruimtereis naar Mars zouden de in de capsulewand opgeslagen feces van astronauten bescherming bieden tegen gevaarlijke straling.

‘Goede zorg komt maximaal tegemoet aan alle vormen van kwetsbaarheid waarmee patiënten worden geconfronteerd. Het is zorg die, ondanks de kwetsbare toestand van de patiënt, zijn waardigheid respecteert en zoveel mogelijk bevordert.’

‘Moet je bang zijn om je eigen dood te beleven?’ De op dat moment 20-jarige hoofdpersoon van de roman Zelfmoord van Édouard Levé (1965-2007) krijgt een halfuur voorbereidingstijd om hierover een uiteenzetting te geven in het kader van een toe­latingsexamen. Zijn visie dat de dood zich tot het leven verhoudt zoals geboorte tot niet-leven, brengt de examinatoren tot zwijgen.

Onlangs eindigde een ingezonden brief met de woorden ‘Stop Vermeulen’ (MC 14/2022: 38). Wellicht een ‘cri de coeur’ maar wel op de man gespeeld. Als auteur overkomt mij dit steeds vaker. Twee jaar geleden kreeg ik na een artikel in het FD een brief met dreigende ondertoon: ik hoorde niet thuis in deze krant. Bij zowel Medisch Contact als Arts & Auto – ik schrijf voor beide – is het voorgekomen dat reacties op columns/blogs zo ongekend fel waren dat van hogerhand moest worden ingegrepen.

Op 4 juni 2020 publiceerde Trouw een cartoon van Len Munnik, met een stel op een bank. ‘Alles wordt weer normaal’, zegt de man. Tegen een helderblauwe hemel kruisen twee witte vliegtuigstrepen elkaar. Mensen gingen weer op vliegvakantie.

In Zorg, zingeving en waardigheid (2020) omschreef Pieter Grimbergen compassie als ‘de meest complexe en meest belangrijke vorm van persoonlijk leiderschap’. In Confrontaties met compassie. Meeleven vraagt moed gaat hij hier verder op in: in drie hoofdstukken presenteert hij zijn ‘onderzoek naar compassievraagstukken’, bespreekt hij ‘waar compassie schuurt’ en geeft hij vijftien ‘compassiewerkers’ het woord over geluk, medeleven/medelijden en grenzen in relatie tot compassie.

In zijn Retorica onderscheidt Aristoteles drie aspecten van overtuigingskracht: argumentatie, betrouwbaarheid en appelleren aan emoties. Hoe overtuigend is onder anderen Mark Rutte als het over de pandemie gaat?

De foto van het verdronken 3-jarige jongetje Alan Kurdi dat op 2 september 2015 aanspoelde op een Turks strand, had in 1993 een even iconische voorganger: een uitgehongerd, stervend meisje in Soedan met schuin achter haar een aasgier.

‘Er is een mannetje in komen te wonen. / Hij is wie ik ben. / Morst met mijn soep. / Steekt een boterham in mijn neus.’ ‘Mannetje’ is het eerste van de negen gedichten die de cyclus ‘Mr. Parkinson, I presume???’ vormen.