> Winnaar International Booker Prize 2023 < Psychiater-gerontoloog Gaustin richt een ‘kliniek voor het verleden’ in, bestemd voor dementerende mensen, met als doel ze terug te brengen naar de tijd waarin ze zich het meest gelukkig voelden. Want deze mensen hebben recht op de ‘herinnering aan het geluk’.
Het platteland, ooit een idyllische bestemming, krijgt de laatste jaren steeds meer literaire aandacht. Zeker in Duitsland – noem het de Heimat-erfenis – met twee romans van Juli Zeh als ijkpunten: Ons soort mensen en Onder buren. Waar Juli Zeh altijd scherp en venijnig is, kiest Kristine Bilkau in haar fijnzinnige roman Bij de buren voor een subtielere en mildere toonzetting.
Schrijven begint met goed kijken en luisteren. Na haar 80ste begon Dolores Prato (1892-1983) aan de autobiografische roman Daar op het plein is niemand, over haar kinder- en jeugdjaren, beleefd in het fin de siècle van het midden-Italiaanse binnenland.
Elk bestaan heeft zo zijn vouwen en kreukels. In de ultrakorte verhalen in Bij wijze van leven fileert Hedda Martens de schijn van heiligheid van het alledaagse geploeter: van ziek zijn, dingen die zoekraken, de onbestemde gevoelens binnen een relatie, tot aan die gelukzalige momenten als er een keer niets tegenzit.
Helga Hauser is zwanger. Een Europese arts gaf aan dat een volgende bevalling haar dood zou betekenen, de lokale arts Díaz Grey herhaalt die waarschuwing tegen haar man. Eerder onderzocht hij de vrouw al ‘met rubber, tegenzin en onbegrip’. Díaz Grey hanteert de stethoscoop als ‘plechtig tovenaarsinstrument’ en schrijft ‘recepten met een onzekere toekomst’ uit.
De onopvallende kantoorklerk Celzani woont in een oud appartementengebouw in Turijn. Hij is een prille dertiger maar met ‘het bezadigde uiterlijk en de bezadigde manier van doen van een man van vijftig’. Hij wordt smoorverliefd op zijn bovenbuurvrouw, juffrouw Padani, een docente gymnastiek van 27 wier lichaam één en al kracht en gezondheid uitstraalt.
Martha en haar één jaar jongere zus Ella hadden van jongs af aan een symbiotische relatie. Nu ze begin twintig zijn, lijkt die natuurlijke band doorgeknipt. Als een medisch specialist Martha na een zenuwinzinking voor een kuur verwijst naar een hotel annex sanatorium in de Noorse bergen, gaat Ella echter als begeleider mee.
Robert Oosterhof en zijn neef Arie zijn elkaars evenbeeld. Even onlosmakelijk als tweelingbroers groeien ze samen op, gaan studeren en beginnen een wiethandel. Arie is initiatiefrijker dan Robert met zijn volgzame, afwachtender karakter. Als Arie uit de wiethandel stapt, blijft Robert er nog een beetje in hangen.
In zijn onderwijs geeft hoogleraar medische psychologie Ad Kaptein studenten geneeskunde een uitdagende opdracht: het bestuderen van de biomedische achtergrond van een ziekte, het nauwgezet lezen van een roman waarin die ziekte een prominente plaats heeft, en het interviewen van een patiënt met die kwaal.
Christiaan Bakker is dermatoloog in het ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten. Al enkele jaren verzorgt hij een wekelijkse column in het Friesch Dagblad. Een selectie van die columns verscheen onder de titel Tot op de huid.
Een Boeing 737 van Air France komt op de vlucht naar New York in uitzonderlijk noodweer terecht. Hoewel zwaar beschadigd kan hij doorvliegen. Toestemming om te landen krijgt de gezagvoerder echter tot zijn verbazing niet, hij moet uitwijken naar een militair vliegveld.
De debuutroman Sterf, liefste van Ariana Harwicz stond in 2018 op de longlist van de Man Booker Prize. Alle personages blijven naamloos, ook de vrouwelijke verteller die zichzelf een zonderling noemt.
De Engelse schrijver Olivia Laing stopte met haar praktijk als natuurgenezer toen ze begreep hoe complex het lichaam in elkaar steekt. Je kunt dat een inzicht noemen, maar verreikend blijkt het niet.
Het plot van haar roman Mannenmaal geeft Rinske Hillen meteen weg in de eerste pagina’s. Dat getuigt van lef. Het draait om drie personen: kinderarts Wout, zijn vrouw Eva, kunstjournalist, en kunstenaar Ben.
Uitgeverij De Arbeiderspers vroeg Douwe Draaisma, het geheugengeweten van Nederland, een bloemlezing samen te stellen uit 315 delen Privé-domein, de eminente boekenreeks gewijd aan memoires, autobiografieën en dagboeken.
De boeken van Charles Dickens (1812-1870) gelden als klassiekers. Al is zijn werk bekneld geraakt in de canonieke dwangbuis. En trekt hij nog gretige lezers?
Pleitbezorgers van de zogeheten ‘nouveau roman’ keerden zich in de jaren vijftig tegen het realisme in teksten. Ze wezen op het ‘achterhaalde idee’ van een intrige en psychologische uitwerking van personages.
Nick Steenbergen besluit zijn coschappen op Curaçao te doen. Het zonovergoten leven daar verloopt fragmentarisch, hoppend van specialisme naar specialisme (‘ieder deed zijn ding’), en van liefjes naar liefdes, in meervoud.
Hoofdpersoon in de onorthodoxe roman Ondertussen in Dopamine City van DBC Pierre is voormalig rioolwerker Lon Cush. Op menselijk vlak zit het tegen: gescheiden met twee dochters plus een ex-schoonmoeder die de voogdij van de kinderen opeist.
Voor zijn liefhebbers is De andere kant van de zee een vertrouwde roman van António Lobo Antunes, die men ‘het geweten van Portugal’ noemt. Hierin keert hij terug naar de koloniale tijd in Angola waar hij ooit dienstdeed als legerarts.
Hoofdpersoon in de onorthodoxe roman Ondertussen in Dopamine City van DBC Pierre is voormalig rioolwerker Lon Cush. Het riool, dat afvoersysteem van het vuil der beschaving, ‘was hem altijd goedgezind geweest’, totdat de introductie van robotontstoppers (‘Kroko’s’) menselijke inzet overbodig maakte.
Het werk van Jeroen Brouwers heeft altijd iets claustrofobisch. In zijn vroege roman Zonsopgangen boven zee raakt een man van middelbare leeftijd opgesloten in een lift met een jonge vrouw; het startpunt voor verhalen vol herinneringen en angsten, van wreedheid naar tederheid en weer terug.
Een jaar uit het leven van Gesine Cresspahl - Jahrestage van de Duitse schrijver Uwe Johnson beslaat het leven van hoofdpersoon Gesine Cresspahl in de periode van augustus 1967 tot en met augustus 1968. Zij is de 34-jarige ongehuwde moeder van 10-jarige en vroegwijze dochter Marie. Geboren in Duitsland, woont en werkt Gesine in Manhattan.
Vijf verhalen vol weemoed over het verstrijken van de tijd staan er in Gekromde tijd in Krems van de Italiaanse schrijver Claudio Magris. In elk verhaal is een oudere man aan het woord, terugblikkend op zijn leven.
Eenzaamheid is meer dan louter droefheid van geest. Daarom is het strikt medisch-wetenschappelijke domein ontoereikend, en dus gaat filosoof Marjan Slob in haar lucide en lichtvoetig geschreven boek De lege hemel – Over eenzaamheid te rade bij andere denkers, films en literatuur.
