Meer van GertJan Beens

‘Wat ga je morgen doen?’ Een heel gewone vraag die we bijna dagelijks stellen, meestal gericht aan een ander. De vraag kan uit belangstelling of nieuwsgierigheid voortkomen.

Het was vooral de volgorde van de twee publicaties waarop ik aansloeg. Eerst kwam een vacature langs. ‘Kom werken voor het Rijk als bedrijfsarts!’ kopte de tekst enthousiast. Om verder te gaan met ‘Bij ons werk je in een afwisselende omgeving waarbij de focus ligt op het adviseren van leidinggevenden bij de toepassing van het eigen regiemodel.’

Sint is net het land uit en de Kerstman staat voor de deur. Het zijn de traditionele koop-hoogtijdagen voor winkelend Nederland. We zijn er kennelijk dol op: shoppen!

Maar ik wil het nu niet hebben over het covid-19-testbeleid. Dat is inmiddels voor iedereen toegankelijk.

Toen ik begin februari – nog ruim voor de eerste coronapatiënt – deze titel koos voor mijn column was daar een directe aanleiding voor. De Tweede Kamer had net een brief ontvangen van staatssecretaris Van Ark waarin ze aankondigde te gaan onderzoeken of werkgevers meer mogelijkheden moesten krijgen om werknemers te laten testen. Dat ging over alcohol-, drugs- en medicijngebruik in hoogrisicobedrijven.

Op 31 december eindigde mijn dienstverband. Nee, niet ontslagen en niet met vroegpensioen. Het is mijn eigen vrije keus. Ik wil de laatste tien werkende jaren verder als vrijgevestigd bedrijfsarts. Aan het leven als rijgsnoer van ervaringen miste ik deze kraal nog.

Ik lees graag de columns van Frank Kalshoven in de Volkskrant. Een paar weken geleden schreef hij een stukje over de arbeidsinspectie, officieel I-SZW.1 Hij vindt: de inspectie op arbeid moet een paar maten groter groeien. Hij verbaast zich erover dat het toezicht op onze financiële markt (AFM, DNB, accountantssector) zoveel beter is georganiseerd dan dat op onze arbeidsmarkt. Onafhankelijke toezichthouders met voldoende mensen en middelen aan de ene kant, tegenover een arbeidsinspectie die het werk niet aankan aan de andere kant. I-SZW krijgt er nu en dan geld bij maar het aantal opgelegde boetes daalt, terwijl de lijst met toezichtonderwerpen groeit.2 Heeft Kalshoven een punt?

Laatst liep ik in de boekhandel tegen een indrukwekkend werk aan van Roger Penrose. Geen bestsellerauteur, dus weinig bekend. Hij is een Britse wis- en natuurkundige. En toevallig zoon van twee artsen. Hij is vooral bekend van zijn Penrose-driehoek.

Door het pensioenakkoord staan zware beroepen weer volop in de belangstelling. Als knelpunt in de onderhandelingen tussen sociale partners en overheid. Positieve spin-off: werkgevers erkennen dat er beroepen zijn waarin je harder slijt dan een arbeidsleven toelaat.

‘De bedrijfsarts is steeds vaker een niet gespecialieerde basisarts, en dat gaat niet altijd goed’ was de kop van een artikel in Trouw. Mijn eerste gedachte was: een bedrijfsarts is als specialist toch nooit basisarts? Maar de strekking was anders. Er kwam een mevrouw aan het woord die twee jaar lang dacht door een bedrijfsarts begeleid te zijn, maar dat bleek een basisarts.

Dertig jaar geleden begon ik als bedrijfsarts bij de afdeling Bedrijfsgezondheidszorg van een GGD. We vormden een klein team: vier bedrijfsartsen, arboverpleegkundigen en ondersteuning. Samen adviseerden we over gezond werk en ziekteverzuim. Als een bedrijfsarts uitviel, nam een arboverpleegkundige het spreekuur over.

Laatst stond ik te wachten op het busstation in Amersfoort. Ik zag de chauffeur van een andere lijn klaar voor vertrek zitten. De deur stond nog open. Een jonge vrouw kwam aanrennen. Ik zag haar denken: nèt gehaald. Vlak voor ze kon instappen ging de deur dicht en gaf de chauffeur gas.

De vergrijzing in Nederland neemt toe. Dat betekent dat de groep kwetsbare ouderen en patiënten met een complexe zorgvraag groeit, evenals het aantal van hen dat thuis blijft wonen. De specialist ouderengeneeskunde vormt in dit veld een onmisbare speler omdat deze beschikt over een geheel eigen expertise. Als geen ander weten specialisten ouderengeneeskunde dat richtlijnen en protocollen voor veel kwetsbare ouderen niet voldoen.

‘Mam, wat eten we?’ Meestal was dat de eerste vraag als ik vroeger na een drukke schooldag thuiskwam. En zo lang het antwoord niet koolraap of witlof was, verheugde ik me op het moment van aanschuiven. Met gezonde trek volgde ik de keukengeluiden op afstand.

Wanneer moet je als arts vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld melden bij Veilig Thuis? Een nieuw afwegingskader biedt artsen vanaf 2 juli meer houvast bij het nemen van de beslissing om te melden.

Tegenover mij zit Bart: een grote, stoere kerel, 35 jaar, moderne coupe met hoge kuif en opgeschoren slapen. Diverse piercings en tattoo’s onderstrepen zijn image: ‘don’t mess with me’. Bart werkt op de loods. Zwaar werk, laden en lossen, ploegendienst, maar hij doet het graag want het is fijn werken met ‘de jongens’.

De bedrijfsarts demedicaliseert en het moment waarop de bedrijfsarts wordt ingezet, is maatwerk. Dat stelt Gertjan Beens, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) in reactie op het pamflet: ‘Een knellend probleem: privacy versus goed werkgeverschap’.