Ik denk dat iedereen op een gegeven moment in zijn of haar leven zich de vraag stelt hoe je oude dag eruit zal gaan zien. In Tot de dood ons scheidt van Lionel Shriver stellen de hoofdpersonen, een echtpaar van net 50, zich die vraag na het overlijden van de vader van de vrouw.
Flannery O’Connor, Harper Lee, Alice Walker, Tennessee Williams, Carson McCullers, William Faulkner – het zijn slechts enkele namen uit de rijke literaire traditie van het zuiden van de Verenigde Staten.
De Portugese schrijver en dichter Fernando Pessoa liet bij zijn overlijden een kist (of kisten, dat is niet helemaal duidelijk) met ongepubliceerde documenten na, geschreven door meerdere auteurs, allemaal afsplitsingen van Pessoa zelf.
Monstrum van Miquel Bulnes (pseudoniem van arts-microbioloog en MC-columnist Miquel Ekkelenkamp) is moeilijk te bespreken zonder de clou te verraden, maar toch zal ik dat niet doen. Het verhaal: de Franse vriend van een geadopteerde Nederlandse vrouw is paleogeneticus. Hij onderzoekt hoe de mens zich ontwikkeld heeft aan de hand van het DNA van oude botresten.
De Portugese schrijver/dichter Fernando Pessoa (1888-1935) creëerde een oeuvre dat een netwerk vormt van stijlen en invalshoeken. Bij elke stijl en invalshoek hoort een andere auteur. Pessoa is daardoor de schrijver met de meeste aliassen, die allemaal als verschillende personae optreden en ook elkaars werk bespreken en beoordelen.
De antipsychiatrische beweging heeft ons veel autobiografische verhalen bezorgd over het leven in een psychiatrische inrichting. Autobiografische verhalen hebben ook bijgedragen aan de ontwikkeling van het antipsychiatrische gedachtegoed, zoals Faces in the water van Janet Frame (1961), One flew over the cuckoo’s nest van Ken Kesey (1962) en The bell jar van Sylvia Plath (1963).
Er zijn al heel veel autobiografieën over borstkanker geschreven, maar het recentelijk vertaalde boek van dichteres Anne Boyer, Het ontsterven, springt er duidelijk uit.
Russische schrijvers van de 19de en begin 20ste eeuw worden over de hele wereld geroemd. Na de Tweede Wereldoorlog gebeurde dat wat minder, althans afgaande op wat wij in het Westen daarvan meekrijgen. Af en toe echter bereikt ons een moderne Russische schrijver, zoals Maxim Osipov (1963).
In de popmuziek is de leeftijd van 27 berucht. Op die leeftijd zijn er velen gestorven: Jimi Hendrix, Jim Morrison, Janis Joplin, Amy Winehouse. Ook dichters sterven soms jong, maar anders dan bij de popmusici is hun verscheiden diverser van aard: zeilongeluk (Shelley), tuberculose (Keats), Spaanse griep (Apollinaire).
Antonin Artaud was een van de deelnemers aan de surrealistische beweging. Toen in 1926 de voorman van de surrealisten André Breton en de andere ‘leden’ zich bij de communistische partij aansloten, haakte Artaud af. Hij is vooral bekend door Le théatre et son double (Het theater van de wreedheid, vertaald door Simon Vinkenoog), dat rond 1936 verscheen.
‘Beste dokter, als de engelen en de heiligen allemaal slapen, staat u me dan bij! U hebt het machtigste tovermiddel van de wereld en u weet alles.’ Aan het woord is een naamloos klein kind dat vanwege een oogprobleem in een ziekenhuis is opgenomen.
Een van de mooiste Nederlandse romans van de laatste twintig jaar is Boven is het stil van Gerbrand Bakker. Sinds 2010 publiceerde Bakker echter geen fictie meer, maar autobiografische boeken, waarvan Jasper en zijn knecht uit 2016 het bekendste is.
Dit boek, dat lijkt op een roman, werd in 2005 gepubliceerd en is nu wederom uitgebracht als e-boek voor een zeer vriendelijke prijs. De reden: het zou aansluiten bij de coronacrisis, en inderdaad, er staat een zin in die dat bevestigt: de toekomst van de mens zal viraal zijn. Maar dat is het dan wel.
De hoofdpersoon in Sandro Veronesi’s De Kolibrie, Marco Carrera, wordt door zijn moeder kolibrie genoemd omdat hij in zijn puberteit niet groeit.
Het is alweer meer dan vijftien jaar geleden dat ik op een middag in Desmet (Amsterdam) samen met Bert Keizer een uur lang op de radio sprak met schrijver en arts Willem Brakman. In mijn herinnering bestond het gesprek vooral uit lange monologen van Brakman, die niet altijd even goed te volgen waren. Brakman was toen al over de tachtig en dat maakte dat wij een zeker begrip hadden voor zijn onnavolgbaarheid.
De Italiaanse auteur Paolo Giordano, het meest bekend van De eenzaamheid van de priemgetallen, heeft in korte tijd een essay geschreven over covid-19: In tijden van besmetting. Toevallig begeleid ik net op dit moment tweedejaarsstudenten geneeskunde bij het blok infectie en inflammatie. Een van de eerste vragen die daar werd gesteld was: ontwerp een superpathogeen.
Julian Barnes is een schrijver die vele genres beoefent: romans, essays, korte verhalen, autobiografische verhalen en biografische romans. In het laatste genre is Flauberts papagaai misschien wel zijn bekendste boek. In 2016 verscheen Het tumult van de tijd, over de Russische componist Sjostakovitsj. En nu is er De man in de rode mantel, over Samuel Pozzi (1846 -1918), chirurg met gouden handjes in het Parijs van het eind van de 19de en begin 20ste eeuw, de belle époque.
Nog altijd gebruik ik Illness as metaphor in een cursus over metaforen en kanker. Het is een tekst die ik tijdens mijn medische studie las en die toen iets over de geneeskunde aan de orde stelde waarover niet veel werd gesproken: de ervaring van patiënten.
Stella was ook in de eerste roman van psychiater-schrijver Erik Rozing (De psychiater en het meisje) de patiënte met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis die de psychiater in opleiding de nodige hoofdbrekens bezorgt.
Een jaar na zijn grote roman over het middeleeuwse Spanje heeft Miquel Bulnes (ook bekend als arts-microbioloog en oud-MC columnist Miquel Ekkelenkamp) alweer een volgende roman op zijn naam gezet.
‘Mijn hele generatie heeft zijn ouders Hersenschimmen van J. Bernlef cadeau gegeven, in de hoop hun ontgeestelijking te bezweren, maar mijn moeder was vergeten dat zij het had gelezen’, schreef Kees van Kooten alweer negentien jaar geleden in een boek over zijn moeder Annie.
De Duitse dichter Gottfried Benn (1886-1956) moest van zijn vader, die dominee was, theologie studeren. Maar zelf had hij een sterke voorkeur voor geneeskunde. Na twee jaar studie
Arthur Schnitzler (1862-1931) wordt wel de Freud van de literatuur genoemd. Niet alleen omdat hij – als tijdgenoot van Freud – ook arts was en in Wenen woonde, maar vooral omdat hij veel schreef over de verborgen drijfveren van ons gedrag.
Nabij. De kunst van intimiteit van Giovanni Frazzetto bestaat uit een achttal zeer uiteenlopende, fictieve verhalen. Verbindende factor: het belang van intimiteit voor mensen. De uitgever plaatst het boek in de traditie van Oliver Sacks.
Wie zich te dicht in de buurt van Thomas Mann bevond, kon er vrij zeker van zijn dat hij of zij in zijn romans en verhalen in een andere gedaante voor de eeuwigheid bewaard zou blijven.
