Er zijn al aardig wat romans verschenen waarin cholera een belangrijke rol speelt. Bijvoorbeeld De dood in Venetië uit 1911 van Thomas Mann, De bonte sluier van Somerset Maugham uit 1925 en Liefde in tijden van cholera van García Márquez uit 1985. In al deze romans speelt cholera een rol in een moreel verhaal.
De coronatijd is aangebroken. Dora woont in Berlijn, samen met haar vriend die journalist is. Zij werkt zelf bij een (woke) reclamebureau. De vriend radicaliseert steeds verder. Niet als wappie, maar precies het tegenovergestelde: de Apocalyps nadert met klimaatverandering, virussen, isolatie.
De autobiografische novellen De adem, een besluit en De kou, een isolement van Thomas Bernhard (1931-1989) gaan over zijn verblijf in het ziekenhuis en sanatorium op verdenking van tuberculose. De Adem, een besluit, gepubliceerd in 1978, kent geen hoofdstukindeling en heeft geen alinea’s. Het kost de lezer daarom enige tijd om het ritme van de schrijver te pakken te krijgen. Zit je eenmaal in het ritme, dan leest het boek als een trein – zij het een trein die op weg lijkt naar het einde.
In 2020 verscheen een vertaling van On being ill van Virginia Woolf, aangevuld met drie essays. Nu is er een Engelse vertaling van essays uitgekomen, aangevuld met vijf nieuwe essays en de inleiding tot de Cancer Journals van Audre Lorde uit 1980.
In Duitsland ligt euthanasie gevoelig. Het verleden bepaalt de sentimenten. Klaas ten Holt beschrijft in zijn roman De goede dood waar men bang voor is: iedereen boven de 70 is nutteloos en kan maar beter ‘geholpen’ worden.
Rinus Spruit zorgde er, na drie romans, in 2019 voor dat we nader kennis konden maken met Albert Willem van Renterghem, een Zeeuwse plattelandsarts die samen met Frederik van Eeden een hypnosepraktijk in Amsterdam begon. Nu is er De verlossing van Jacob Smallegange, een Zeeuwse roman over twee personen. Als eerste is daar Gerard Strobrand, een alleenstaande en maatschappelijk weinig succesvolle zestiger. Hij is een klein beetje wereldvreemd, voelt zich aangetrokken tot een vrouw die zich ontpopt als psychiatrisch patiënte, en moddert weer verder.
Woorden voor kinderleed, makkelijk zijn ze meestal niet. Frans Thomése vond ze in Schaduwkind, Elvis Peeters in Wat alleen wij weten. Deze novelle wordt door een jongen van 12 verteld.
Jean Martin Charcot, de Franse neuroloog uit de tweede helft van de 19de eeuw, heeft enkele belangrijke inzichten op zijn naam staan, met name wat betreft MS.
Ik denk dat iedereen op een gegeven moment in zijn of haar leven zich de vraag stelt hoe je oude dag eruit zal gaan zien. In Tot de dood ons scheidt van Lionel Shriver stellen de hoofdpersonen, een echtpaar van net 50, zich die vraag na het overlijden van de vader van de vrouw.
Flannery O’Connor, Harper Lee, Alice Walker, Tennessee Williams, Carson McCullers, William Faulkner – het zijn slechts enkele namen uit de rijke literaire traditie van het zuiden van de Verenigde Staten.
De Portugese schrijver en dichter Fernando Pessoa liet bij zijn overlijden een kist (of kisten, dat is niet helemaal duidelijk) met ongepubliceerde documenten na, geschreven door meerdere auteurs, allemaal afsplitsingen van Pessoa zelf.
Monstrum van Miquel Bulnes (pseudoniem van arts-microbioloog en MC-columnist Miquel Ekkelenkamp) is moeilijk te bespreken zonder de clou te verraden, maar toch zal ik dat niet doen. Het verhaal: de Franse vriend van een geadopteerde Nederlandse vrouw is paleogeneticus. Hij onderzoekt hoe de mens zich ontwikkeld heeft aan de hand van het DNA van oude botresten.
De Portugese schrijver/dichter Fernando Pessoa (1888-1935) creëerde een oeuvre dat een netwerk vormt van stijlen en invalshoeken. Bij elke stijl en invalshoek hoort een andere auteur. Pessoa is daardoor de schrijver met de meeste aliassen, die allemaal als verschillende personae optreden en ook elkaars werk bespreken en beoordelen.
De antipsychiatrische beweging heeft ons veel autobiografische verhalen bezorgd over het leven in een psychiatrische inrichting. Autobiografische verhalen hebben ook bijgedragen aan de ontwikkeling van het antipsychiatrische gedachtegoed, zoals Faces in the water van Janet Frame (1961), One flew over the cuckoo’s nest van Ken Kesey (1962) en The bell jar van Sylvia Plath (1963).
Er zijn al heel veel autobiografieën over borstkanker geschreven, maar het recentelijk vertaalde boek van dichteres Anne Boyer, Het ontsterven, springt er duidelijk uit.
Russische schrijvers van de 19de en begin 20ste eeuw worden over de hele wereld geroemd. Na de Tweede Wereldoorlog gebeurde dat wat minder, althans afgaande op wat wij in het Westen daarvan meekrijgen. Af en toe echter bereikt ons een moderne Russische schrijver, zoals Maxim Osipov (1963).
Over ziek zijn (On being ill) van Virginia Woolf is een beroemd, maar ook vreemd essay. Het meandert van ziek zijn naar taal, weer verder naar religie, eenzaamheid, lezen, waanzin, zelfmoord en ten slotte het leven na dit leven.
In de popmuziek is de leeftijd van 27 berucht. Op die leeftijd zijn er velen gestorven: Jimi Hendrix, Jim Morrison, Janis Joplin, Amy Winehouse. Ook dichters sterven soms jong, maar anders dan bij de popmusici is hun verscheiden diverser van aard: zeilongeluk (Shelley), tuberculose (Keats), Spaanse griep (Apollinaire).
Antonin Artaud was een van de deelnemers aan de surrealistische beweging. Toen in 1926 de voorman van de surrealisten André Breton en de andere ‘leden’ zich bij de communistische partij aansloten, haakte Artaud af. Hij is vooral bekend door Le théatre et son double (Het theater van de wreedheid, vertaald door Simon Vinkenoog), dat rond 1936 verscheen.
‘Beste dokter, als de engelen en de heiligen allemaal slapen, staat u me dan bij! U hebt het machtigste tovermiddel van de wereld en u weet alles.’ Aan het woord is een naamloos klein kind dat vanwege een oogprobleem in een ziekenhuis is opgenomen.
Een van de mooiste Nederlandse romans van de laatste twintig jaar is Boven is het stil van Gerbrand Bakker. Sinds 2010 publiceerde Bakker echter geen fictie meer, maar autobiografische boeken, waarvan Jasper en zijn knecht uit 2016 het bekendste is.
Dit boek, dat lijkt op een roman, werd in 2005 gepubliceerd en is nu wederom uitgebracht als e-boek voor een zeer vriendelijke prijs. De reden: het zou aansluiten bij de coronacrisis, en inderdaad, er staat een zin in die dat bevestigt: de toekomst van de mens zal viraal zijn. Maar dat is het dan wel.
De hoofdpersoon in Sandro Veronesi’s De Kolibrie, Marco Carrera, wordt door zijn moeder kolibrie genoemd omdat hij in zijn puberteit niet groeit.
Het is alweer meer dan vijftien jaar geleden dat ik op een middag in Desmet (Amsterdam) samen met Bert Keizer een uur lang op de radio sprak met schrijver en arts Willem Brakman. In mijn herinnering bestond het gesprek vooral uit lange monologen van Brakman, die niet altijd even goed te volgen waren. Brakman was toen al over de tachtig en dat maakte dat wij een zeker begrip hadden voor zijn onnavolgbaarheid.
De Italiaanse auteur Paolo Giordano, het meest bekend van De eenzaamheid van de priemgetallen, heeft in korte tijd een essay geschreven over covid-19: In tijden van besmetting. Toevallig begeleid ik net op dit moment tweedejaarsstudenten geneeskunde bij het blok infectie en inflammatie. Een van de eerste vragen die daar werd gesteld was: ontwerp een superpathogeen.
