Meer over oorlog

Vorig jaar bezocht ik met mijn twee zonen, Youri en Gijs, het oorlogsmonument van mijn in de Eerste Wereldoorlog gesneuvelde overgrootvader Gustave Vanhoudenhoven. In een hoekje van het In Flanders Fields Museum, het oorlogsmuseum in het Belgische Ieper, keken we opeens aan tegen vele gruwelijk verminkte gezichten. En naar min of meer herstelde gezichten na zware operaties in het Queen’s Hospital van het Engelse Sidcup. Het maakte een diepe, onbeschrijfelijke indruk.

Derdelanders heten ze: vluchtelingen uit Oekraïne zonder de Oekraïense nationaliteit. Opmerkelijk veel van hen zijn geneeskundestudent, of jonge arts. Begin september moeten ze Nederland verlaten. Medisch Contact sprak vier van hen.

Dé foto van het jaar 2022 is volgens de jury van World Press Photo gemaakt door de Oekraïense oorlogsfotograaf Evgeniy Maloletka. De foto toont hoe een hoogzwangere vrouw op een brancard wordt weggedragen nadat het Russische leger op 9 maart 2022 vanuit de lucht het geboorteziekenhuis in Marioepol aanviel. De reddingsactie mocht helaas niet baten. De baby wordt doodgeboren en de vrouw overlijdt kort erna.

Hans van Putten (64) raakte als commandant zwaargewond toen een granaat in zijn hand ontplofte tijdens een VN-vredesmissie in Libanon in 1979. De Noorse chirurg Ove Kjell Andersen (76) redde zijn leven.

Medische neutraliteit, behandelen van de ‘vijand’, het zijn thema’s – steeds gekoppeld aan de artseneed – die aan de orde komen in de wisseltentoonstelling Artsen(l)eed, die sinds deze week is te zien in Nationaal Monument Kamp Amersfoort.

De onontplofte granaat zat vast in de borstkas van de soldaat, vlak bij zijn hart. Dat is te zien op een röntgenfoto die Hanna Maliar, de Oekraïense viceminister van Defensie, op Facebook plaatste.

Hoe is het om geneeskunde te studeren in het door oorlog geteisterde Oekraïne? Arts in Spe sprak drie Oekraïense studenten die er het beste van proberen te maken.

‘Het is daar een klotebende bij die longkliniek!’ Meneer Rademakers was uit het rechttoe rechtaan zwart-without gesneden: iets deugt of deugt niet. Toen in 1940, hij was destijds begin 20, de bruine laarzen Nederland binnen marcheerden, was hij er snel uit: ‘Ik had meteen een teringhekel aan die vuile schoften.’

Op 10 december vindt de Domus Dag 2022 plaats, met als onderwerp: Arts en oorlog - Moraal en werkelijkheid. Deze tijd van oorlog en oorlogs­dreiging vraagt om bezinning op de specifieke rol van de medici.

De hoogzwangere Oekraïense militair zorgverlener Maryana Mamonova, die sinds april gevangen werd gehouden door het Russische leger, is één van de 215 krijgsgevangenen die gisteren is vrijgelaten.

Een vrouw houdt tijdens een demonstratie in Lviv (Oekraïne) een poster vast met een foto van de hoogzwangere Oekraïense militair zorgverlener Maryana Mamonova, die door het Russische leger gevangen wordt gehouden.

‘Aan de toekomst laat ik het verhaal van Guillaume Apollinaire na / Die in de oorlog was en overal wist te zijn / In de gelukkige steden achter de frontlinies / In de hele rest van het universum (...)’

Direct na haar afstuderen ging Marike Ooms (47) aan de slag als militair arts en ging ze op uit­zending naar Irak. Momenteel werkt ze gedeeltelijk in een asielzoekerscentrum. ‘Iedereen moet de zorg krijgen waar hij of zij recht op heeft.’

Het lot van Oekraïners laat ook geneeskundestudenten niet onberoerd. Daarom proberen deze drie ieder op hun eigen manier hulp te bieden.

Twee oorlogsdagboeken vormen de grondslag van Amstel 278. Het ene is afkomstig van de Zwitserse arts Fritz Rimathé, de ander van de oorspronkelijk uit Hongarije, maar via Berlijn in Amsterdam belande Joodse acteur Géza Weisz.

Huisarts Oksana Plotkina helpt vanuit Nederland haar Oekraïense landgenoten. Oogarts Nina Spodina zet zich hier in voor de Nederlandse Oogvereniging. De ene arts keert het liefst zo snel mogelijk weer terug naar Oekraïne, de andere ziet haar toekomst in Nederland.

Wie zijn de Joodse artsen en geneeskundestudenten die slachtoffer werden van de Holocaust? Hoe reageerden hun niet-Joodse collega’s? Voor welke morele vraagstukken stonden artsen in de Tweede Wereldoorlog? Dat is te zien in de KNMG-expositie ‘Joodse artsen en de Holocaust’ die op dit moment langs Nederlandse zorginstellingen reist.

10 mei 1940, Maastricht: Kees is een paar dagen geleden 6 jaar geworden als de Duitsers Nederland binnenvallen. Zijn protestantse moeder Nel en Joodse vader Jaap, handelaar in textiel, voorzien welke ramp vooral zijn vader boven het hoofd hangt en besluiten terstond het land te ontvluchten, met hun kinderen Kees, Jacques van 8 en Rietje van 3.

Het calamiteitenhospitaal in het UMC Utrecht zal de eerste opvang verzorgen van medische evacués die uit Oekraïne zijn gevlucht. De eerste patiënten arriveren waarschijnlijk volgende week en naar verwachting zullen bij elkaar ongeveer vierhonderd patiënten worden opgevangen.

Arts John Soedirman werkte mee aan een onderzoeks­programma naar de rol van Nederland in Indonesië in de periode 1945-1950. De voormalige kolonie Nederlands-Indië speelt een grote rol in Soedirmans levensloop. ‘Mijn hardware is Javaans, mijn software Nederlands.’

Het kabinet denkt twee- tot driehonderd bedden beschikbaar te hebben om Oekraïense vluchtelingen met medische of geestelijke zorg uit andere EU-lidstaten over te nemen.

Tot nu toe zijn er gedurende de oorlog in Oekraïne 117 ziekenhuizen en vijf kraamklinieken vernietigd en veel dokters, paramedici en ambulancechauffeurs omgekomen. Dat stellen voorzitter Oleg Musiy van de Oekraïense Medical Association en Iryna Mazur, die Oekraïne vertegenwoordigt in de World Medical Association (WMA) en in de Europese artsenorganisatie CPME, in een brief gericht aan hun internationale collega’s.

Het laatste nieuws over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.

De eerste Nederlandse ziekenhuizen maken zich klaar voor de komst van patiënten uit Oekraïne. Het gaat hierbij onder meer om patiënten van wie een langdurige behandeling in Nederland zal worden voortgezet. Ook wordt er rekening gehouden met de komst van oorlogsslachtoffers.

Een zorgmedewerker in Oekraïne zit er verslagen bij nadat het niet gelukt is het leven van de 18 maanden oude Kirill Yatsko te redden.