Van wie leer je leiderschap? Die vraag is niet te beantwoorden. Het hangt af van de fase in je leven, van de omstandigheden, van je opleiding en je leermeesters. Daarover zijn bibliotheken volgeschreven.
De mensheid heeft al eeuwen last van virussen die op gezette tijden een epidemie of zelfs een pandemie veroorzaken. Het pokkenvirus, het Spaanse-griepvirus, het aidsvirus, noem ze maar op. En nu dus het coronavirus. De wereld zit er aardig door op slot.
Nachtdienst, half twee ’s ochtends. Terwijl mijn telefoon elke vijf minuten rinkelt met vragen vanaf de verpleegafdelingen, schiet ik heen en weer tussen twee patiënten op de Spoedeisende Hulp. Beiden zijn hoogbejaard, ernstig ziek en moederziel alleen.
Weleens hemoclipje gespeeld met een duikbril en een knellend FFP-masker op? Ik wel. Spoedcraniotomie in tijden van corona. Patiënt is op straat aangetroffen, conditie deplorabel en een fors subduraal hematoom op CT. In gewone tijden een standaardklus, nu een heksenketel.
Stilletjes hoopte ik dat door covid-19 ook zoiets als een aanbesteding kon worden stilgelegd. Maar sommige vormen van alledaagse waanzin gaan gewoon door. Terwijl menig forensisch arts nog nachtmerries heeft van de vorige mislukte aanbesteding in 2015. Collega’s moesten concurrenten worden, graaierige bv’s verdrongen zich voor de ruif van het ministerie van J&V, soepel lopende samenwerkingen stonden ineens op de tocht. En nu moet alles weer opnieuw.
‘Spiegeltje spiegeltje aan de wand, wie is de knapste dokter van het land?’ Als je de beoordelingen op ZorgkaartNederland mag geloven ben ik dat, denk ik terwijl ik de deur van de vergaderzaal open. Want wie gemiddeld een 10 krijgt, moet wel feilloos zijn, toch?
Indien er wordt gekozen voor een centrale aanpak, dient duidelijk te zijn hoe de voorraden worden verdeeld over alle zorgorganisaties en wat de verdelingsformule is bij een tweede uitbraak.
Sinds de komst van corona is er in de media weinig aandacht voor opioïden. Geen krantenkoppen, geen nieuwsrubrieken. Google toont vooral links naar bekende websites. Opiaten.nl is overigens wel de moeite waard. Veel wetenswaardigheden. U kunt er lezen dat Nederlandse apothekers vorig jaar 6 procent minder sterkwerkende opioïden verstrekt hebben.
Een patiënte ver in de tachtig schudt me (pre-corona) na het slechtnieuwsgesprek de hand. ‘Je hebt het heel goed uitgelegd en voor jou is het ook helemaal niet leuk om dit te moeten vertellen.’ Haar waardering is goedbedoeld en zeer oprecht. Toch voelt het éven alsof ik als 11-jarige mijn rapport aan mijn oma heb laten zien in plaats van dat ik als internist in opleiding een patiënte heb verteld dat ze kanker heeft.
Bij de borrel gaat het nergens anders over: met die anderhalve meter gaan we de economie niet redden en komt het volk in opstand. Brood en spelen. Als we mondkapjes opdoen, zouden we voetbal weer met publiek kunnen spelen en kan iedereen weer aan het werk. Nou ja, iedereen: ik stel voor dat dit gaat gelden voor iedereen onder de 50.
Tweede pinksterdag. Genietend van ons eerste openbare biertje, voeren een vriend en ik al snel weer dezelfde discussie waarmee we vlak voor de coronacrisis in hetzelfde café geëindigd waren. ‘Opereren jullie nog steeds niet op zaterdag?’ Mijn vriend, een ondernemer, begrijpt er niets van.
Er zijn in mij zoveel dode en levend verzwakte vaccins en immuunglobulines gespoten en gekrast (pokken) dat ik daarmee vermoedelijk een hele jaarvergadering Nederlandse antivaxers in een keer in het gareel zou kunnen spuiten.
Binnen enkele dagen konden we het: volledig omschakelen. Omschakelen naar virtuele zorg, tenzij het om medische redenen niet anders kan. Van reizen, parkeren en in het ziekenhuis je behandelaar spreken naar vanuit het eigen huis via de laptop of de telefoon overleggen met de behandelaar.
Eind vorig jaar klaagde ik over de hoge tarieven die waarnemend huisartsen aan praktijkhouders vragen voor hun diensten. Ik werd er hard op afgerekend: dan hadden praktijkhouders maar betere afspraken moeten maken met de zorgverzekeraar en de politiek.
Door de covid-crisis ligt de medisch-specialistische vervolgopleiding stil. In mijn digitale opleidingsportfolio duiken er even geen beoordelingen van nieuw verworven CanMEDS-competenties op. Dit in schril contrast tot de werkelijkheid, want ik heb nog nooit zo veel nieuwe inzichten opgedaan als in de afgelopen periode.
Als neurochirurg sta je in deze dagen zo’n beetje aan de zijlijn. Geen frontlinie op de ic, geen ‘held uit de zorg’-verhaal voor ons.
In het cellencomplex is een speciale verdieping ingericht voor coronaverdachte verdachten. Bij de mensen die we op het politiebureau zien, zitten genoeg kwetsbaren die snel ziek kunnen worden. Maar er zijn er ook die denken door te hoesten uit de cel te kunnen blijven. Tot voor kort riepen ze dan dat ze tbc hadden, in de hoop weer te worden heengezonden. Een telefoontje met de tbc-afdeling was dan voldoende om te beoordelen of het serieus was (zelden) of manipulatief (vaak).
Een chirurg laat zich niet zo snel gek maken. Met een gezonde portie bravoure, daadkracht en relativeringsvermogen gaan wij doorgaans enthousiast en blijmoedig iedere uitdaging aan. Door een grondige opleiding, de nodige ervaring en een goede voorbereiding is er nog zelden een operatie waarvoor ik nerveus ben.
Wat heeft de coronacrisis ons als mensheid tot nu toe opgeleverd? In elk geval solidariteit in zijn mooiste vorm. Lotsverbondenheid. Want los van het persoonlijke risico dragen wij allen het risico te worden geïnfecteerd. Iedereen werkt mee om dat risico te beperken en het beroep op de zorg uit te smeren.
Het kleine, onzichtbare strengetje RNA houdt me aardig bezig. Dood, angst en onzekerheid. Mijn gedachten dwalen makkelijk af naar mijn tropentijd in Kenia. Dagelijks overleden kinderen op onze afdeling van dertig bedden, waar soms wel 75 moeders met hun kinderen lagen. Wanneer een kind overleed, renden alle moeders solidair naar buiten en weeklaagden minutenlang ‘mwana wanche’, mijn kind.
Zo net na de vakantie, fris en uitgerust, bedenk ik wat mijn doelen voor de komende periode gaan worden. In de categorie ‘kleine doelen’ ga ik mijn onvrede over het ‘mislukte consult’ eens aanpakken. U kent het vast wel: 25 patiënten op een dag, 24 mensen blij en 1 zeurneus. En waar pieker je over na? Juist, over de zeurneus. Dat moet dus anders in de komende tijd.
De stemming is serieus, iets gespannen maar bij vlagen ook lacherig. Ook ikzelf maak nog meer stomme grappen dan normaal.
Vandaag kom ik op een politiebureau om een ‘verward persoon’ te beoordelen. Dat zijn er inmiddels zo veel, dat de politie zich genoodzaakt ziet om alles wat niet strafrechtelijk vervolgbaar is, zo snel mogelijk door te sturen naar de ggz. Logisch, het is meestal ook meer iets voor zorgverleners. Alleen als een misdrijf ernstig is, wordt nog een oplossing gezocht in het justitiële (psychiatrische) circuit.
Valid-validity, stupid-stupidity, hospital-hospitality: wie puur de logica van de Engelse grammatica zou volgen, zou kunnen concluderen dat het ziekenhuis en gastvrijheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en dat dit begrip zijn oorsprong vindt in de zorg. Niets is minder waar, bedacht ik mij tijdens een heerlijke midweek in een Zuid-Limburgs vakantiehuis.
‘Ik was mij totaal niet bewust van de enorme wereld die zich “buiten de spreekkamer” afspeelt.’ En: ‘Het was een enorm leerzame periode die ik iedere co kan aanraden.’ Twee zinnen uit een handgeschreven bedankkaart die mijn collega-bestuurder en ik ontvingen na een coschap bij ons als raad van bestuur.
