The Palliators bestaat uit mensen die werkzaam zijn in de palliatieve zorg, zorg voor mensen die zich richting het einde van het leven bewegen. Dat werk gaat niet in de koude kleren zitten.
Hij verblijft al langere tijd op onze afdeling in de verslavingszorg. Praten doet hij volop. Behalve over zijn verdriet, zijn zorgen, zijn angsten en zijn verleden. Hij wil het graag, maar het lukt hem nog niet.
Naast mijn werk als huisarts speelt muziek een belangrijke rol in mijn leven. Een van mijn patiënten, een beroepszangeres die onlangs een dochter had gebaard, vroeg mij of ik haar wilde begeleiden bij de doop van haar dochtertje.
Als basisarts was ik betrokken bij enkele psychogeriatrische woningen. Sinds een halfjaar woonde meneer V. daar. Bekend met vergevorderde dementie werd zijn dagelijks functioneren gekenmerkt door een zoektocht met een onbekende bestemming. Vaak liep hij met ferme pas rondjes door de tuin, halve zinnen uitend ‘een, twee… een twee’. In de woonkamer ging de zoektocht consequent door. Geen tijd voor koffie, ‘een, twee.. een twee’.
Een aantal jaren geleden werkte ik op de afdeling Neurorevalidatie van een verpleeghuis. Daar werd kort voor Kerstmis een vrouw opgenomen met een forse expressieve afasie na een CVA. Bij opname kon ze geen woord zeggen.
Assisteren bij een keizersnede in Oeganda is een feest. Zeker ook omdat er altijd muziek is op de operatiekamer. Er is geen radio op het ok-complex, maar muziek is belangrijk voor de gynaecoloog dus er moet altijd gezongen worden. Meestal zijn het liedjes uit de kerk of kerstliedjes (ook in april), maar eigenlijk is elk liedje goed. Als ik de gynaecoloog een paar namen noem van populaire Oegandese artiesten heb ik het gemaakt.
Er was niemand gekomen naar het maandelijkse inloopuur ‘mindful zwanger en bevallen’, een gratis cursus voor zwangere koppels. Aanstaande ouders kunnen hier kennismaken met mindfulness. Ik keek naar buiten en snapte het ook wel – met dit heerlijke weer kom je niet mediteren in een warm ziekenhuis.
Tijdens een huisvisite zat ik te wachten totdat de bejaarde demente patiënt zou terugkomen van zijn toiletbezoek. Om de tijd te doden ging ik eventjes achter de piano zitten die er stond. Uit het hoofd speelde ik wat – ik geloof Für Elise van Beethoven.
Toen ik haar vroeg wat ze het liefst zou willen, fleurde ze een beetje op. ‘Ik zou het liefst nog één keer net als vroeger jazz willen zingen in een band. Dat is jarenlang mijn hobby geweest.’
Het eerste halfjaar van haar leven sliep ons dochtertje in een kamer die grensde aan de woning van onze buurman die beschikte over de grootste geluidsinstallatie van de stad. Hij luisterde vooral naar de symfonieën van Gustav Mahler. En dat knoerthard!
Het afdelingsfeest van ons ok-complex maakte weer eens duidelijk dat muziek verbindt. Na een onrustige periode met onder meer een grote verhuizing, was er een feest georganiseerd om met z’n allen te ontspannen onder het genot van een hapje en een drankje. Voor de gelegenheid was een band samengesteld met stafleden, aiossen en een coassistent van de anesthesie.
Tijdens mijn vorige studie (fysiotherapie) mocht ik als stagiair in het ziekenhuis meekijken bij een heupoperatie. Toen de patiënt onder narcose was gebracht en de ingreep begon, werd er een muziekje opgezet. Op een gegeven moment vroeg de orthopeed aan mij van welke muziek ik hield. Ik zei dat ik graag naar heavy metal luisterde en noemde de naam van een relatief onbekende metalband.
Ik had een bloedhekel aan dat stomme melodietje van de Teletubbies, maar dat veranderde door dit voorval.
Iedere week was er een kerkdienst in het verpleeghuis. De emeritus predikant preekte met een zo pakkende stem dat er vrijwel geen bewoner in slaap sukkelde. En dan het zingen: de kerkliederen galmden door het zaaltje, ondanks de afasie waaraan de meesten leden. De heer K., welhaast de oudste bewoner, begeleidde de liederen op het harmonium. Hij had nooit muziekles gehad en kon geen noten lezen, maar oude bekende liederen kon hij zomaar spelen.
Een dwarsfluitiste in een orkest ligt op de verloskamer met weeën na prematuur gebroken vliezen. Ze gaat eerder bevallen dan ze had verwacht en heeft daardoor nog geen cursus gevolgd voor het opvangen van de weeën. De verpleegkundige en ik geven haar en haar partner instructies en dapper beginnen ze samen ademhalingsoefeningen te doen.
Ze was zenuwachtig. Haar leven was lijden geworden, maar ze was er niet zeker van of ze mij daarvan kon overtuigen. Ze zag nagenoeg niets, kon zich alleen maar verplaatsen in een rolstoel, had een lekkende katheter en een lekkend stoma. Ze kon me alleen maar horen als ik vlak voor haar rechteroor mijn stem verhief.
Ik werd opgenomen op een afdeling ouderenpsychiatrie. Geen betere stage voor een huisarts dan vier maanden op zo’n afdeling vertoeven. Ernstig depressieven, dwanggestoorden, patiënten met manieën en psychosen trokken aan mij voorbij.
Een paar jaar na het afronden van mijn conservatoriumopleiding besloot ik om iets naast de muziek te gaan doen om mijn inkomen wat op te krikken. Het werd de ouderenzorg. Ik kreeg een baan op een somatische afdeling in een verpleeghuis. ‘Je mag meneer A. wel douchen’, was de instructie op mijn eerste werkdag. ‘Hij is al een maand of wat niet onder de douche geweest.’
Ik ben oogarts en luister graag naar muziek tijdens het opereren, vooral naar klassiekers uit de jaren zeventig. Net toen ik tijdens een staaroperatie bezig was met het implanteren van een nieuwe kunstlens klonk Johnny Nash uit de speakers.
Na mijn arbeidzame leven als arts ben ik voorganger geworden in een verpleeghuis. De oecumenische zondagsvieringen in een klein kapelletje worden altijd ondersteund door muzikanten en zangers. De bezoekers zijn vooral bewoners, hun familie en de vele vrijwilligers. De bewoners komen voor verbinding, bezinning, herkenning, troost, bemoediging. Ze hebben allemaal een rugzak vol bagage én ballast.
Tijdens mijn opleiding in het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam werd ik op de verloskamer regelmatig geassisteerd door zuster Wil. Wil had altijd een onverwoestbaar goed humeur en was ook nog eens extreem humoristisch. Kortom: iemand met wie je de oorlog kunt winnen.
Jort, rond de 25 jaar oud, vult de deuropening met zijn lange, magere en wat houterige gestalte. Praten kan hij niet, soms een geluid of één woord. ‘Hij wil meedoen’, wordt me verteld.
Sinds zijn CVA woont meneer S. in een verpleeghuis. We spreken elkaar vaak over zijn spasmen en andere klachten. Maar nu we een gemeenschappelijke belangstelling hebben ontdekt, gaat het nog vaker over Bach. Soms loopt het een beetje door elkaar. Ik vind dat best, maar meneer S. leek dat wat ingewikkeld te vinden.
Annie schuifelt de ruimte binnen waar ik piano speel. Met voorzichtige passen en een onzekere uitdrukking op haar gezicht loopt ze naar me toe. Ik gebaar naar de stoel schuin achter me. Ze vraagt: ‘Mag dat?’ Ik knik vriendelijk en ze neemt plaats.
In 1997 werd het Nederlands Artsen Orkest ‘I Medici’ opgericht. Helaas kwam er een einde aan in 2005. Het was een bont gezelschap van specialisten, huisartsen en artsen in dienstverband, van alle leeftijden.
