naar overzicht
arts & patiënt

Antikwakzalvers schieten hun doel voorbij

Pleidooi voor een bredere blik op de mens achter de patiënt

47 reacties

Het rigoureus afwijzen van alles wat niet hardcore evidencebased is, zoals de Vereniging tegen de Kwakzalverij doet, is contraproductief. Een genuanceerde benadering levert een win-winsituatie voor patiënten én artsen op.

Bent u een dokter die zich bij voorkeur bezighoudt met een orgaan, een biomedisch probleem, waar u met grote gedrevenheid een (invasieve of farmacologische) oplossing voor probeert te bedenken? En vindt u dit altijd de juiste manier om patiënten te helpen? Of knaagt er iets? Denkt u weleens: deze patiënt zou met een andere aanpak beter geholpen zijn, maar ik weet niet hoe? Of u weet wel hoe, maar uw collega’s lachen u vierkant uit en de instelling waar u werkt wil er niks van weten? Hoe vrij voelt u zich om uw patiënten als mens te zien, in een context, biopsychosociaal, integraal? Doet u dat in stilte in uw spreekkamer, of durft u ervoor uit te komen dat de brede keus aan statines weliswaar prachtig is, maar dat uw patiënt wellicht beter af is met een leefstijlprogramma?

Sylvia Millecam

In Nederland heerst het Sylvia Millecam-complex. Dit is de doctrine dat je er als medisch specialist goed aan doet geen brede visie op gezondheid en ziekte te praktiseren. Voor de jonge generatie: Sylvia Millecam was een populaire comédienne die in 2001 op 45-jarige leeftijd overleed aan borstkanker. Omdat zij de lijdensweg van haar moeder had meegemaakt, weigerde ze een ellendig ziekenhuistraject. In plaats daarvan ging ze naar magiërs die haar steunden maar ook apekool verkochten. Dat deze mensen juridisch werden terechtgewezen was goed, maar de manier waarop de zaak werd aangepakt – alsof het land in oorlog was – had tot gevolg dat de ophaalbrug omhoog ging van de burcht die gezondheidszorg heet. Medisch specialisten doken massaal weg in hun eigen bunkers en dubbelblind, placebogecontroleerd onderzoek werd definitief het Gouden Kalf. Sindsdien wordt het nauwelijks nog getolereerd om genuanceerd naar patiëntenzorg te kijken.

Schandpaal

Door de Millecam-zaak worden niet alleen ‘kwakzalvers’ categorisch verketterd, maar ook kundige medisch specialisten die de feilbaarheid van het huidige systeem zien en aan verbeteringen proberen te werken. Onlangs deelde de gerenommeerde hoogleraar psychiatrie Jim van Os op Twitter een brief die de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) schreef aan zijn werkgever. Hierin waarschuwt de VtdK dat Van Os zich inlaat met een dubieuze partij door lid te zijn van de adviesraad van de Academy of Integrative Medicine (AIM). Citaat: ‘Het verschil tussen een open mind en perfide kwakzalverij lijkt hem ten enenmale te ontgaan.’ Hoewel de gebruikte methode laat zien dat de VtdK inmiddels een achterhoedegevecht voert, moet je als dokter nog steeds bijzonder sterk in je schoenen staan om er publiekelijk voor uit te durven komen dat je breed kijkt.

Deze antikwakzalver-knoet doet in mijn ogen meer kwaad dan goed. Op de eerste plaats zijn de patiënten hiervan de dupe, chronische patiënten voorop en – als ik naar mijn eigen ziekte kijk – zeker ook kankerpatiënten. Want zolang de huidige kankerbehandelingen nog al te vaak zinloos zijn en veel ellende opleveren, is het verstandig om met volle kracht strategieën te onderzoeken die de patiënt ondersteunen, in plaats van hem of haar te frustreren. Maar bovendien remt het Millecam-complex, en de daaruit voortvloeiende vrees om als arts niet serieus genomen te worden of zelfs aan de schandpaal te belanden, de ontwikkelingen in Nederland naar een betere gezondheidszorg. Een gezondheidszorg die niet alleen naar enkelvoudige problemen kijkt maar ook het totaalbeeld ziet, die niet alleen problemen probeert op te lossen maar ook te voorkómen, en die chronisch zieken vooruit helpt in plaats van ze in de fuik van polyfarmacie te duwen.

Taiji

Om een voorbeeld te noemen: het is bekend dat er uit China ook echt wat goeds te halen valt, zoals taijiquan (ook wel gespeld als: Tai Chi Chuan). Deze op het daoïsme geïnspireerde beweegkunst kan bij tal van aandoeningen worden ingezet, van hart- en vaatziekten tot COPD en artrose, van depressie tot kanker.1 2 Het lastige is dat taiji nogal afwijkt van ons westerse biomedische model. Het is immers niet gericht op genezing maar op verbetering van welzijn, en het volgt een voor onze westerse denkwereld onnavolgbaar lichaamsbeeld met energie (qi) en meridianen. In mijn ogen belemmert het Millecam-complex de open blik die nodig is om de onderzoeksignalen goed te lezen. Artikelen over traditional Chinese medicine vanuit de antikwakzalverhoek kennen doorgaans ook een opvallend hoog gehalte aan flauwe, stereotype en onwetenschappelijke spot, vaak iets met kruiden en blote voeten. Dit alles maakt dat de taijikennis onvoldoende op waarde wordt geschat: we begrijpen gewoonweg niet hoe het kan dat harde medische onderzoekswaarden verbeteren door een vreemde ‘hobby’. Dus blijft de positieve werking onbekend bij het grote middenveld. En onbekend maakt onbemind. Let wel: dit gaat om een niet-invasieve, niet-medicamenteuze methode die niet schadelijk is en geen nare bijwerkingen heeft. Gelukkig is het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde eindelijk zo ver om een commentaar te wijden aan de meerwaarde van taiji bij valpreventie.3

Oogkleppen

Maar ook al blijven we met volle kracht streven naar evidencebased medicine (EBM) – en dat doet overigens ook de AIM, misschien nog wel meer dan de reguliere instituten vanwege het vergrootglas waaronder ze ligt –, we weten ook dat EBM feilbaar is, een illusie zelfs. Op het NTvG-podium laat hoogleraar interne geneeskunde Yvo Smulders zien dat slechts 1 op de 120 therapeutische handelingen evidencebased is.4

Voor de goede orde, ik pleit er niet voor om alle poorten open te gooien. Het is goed om kritisch naar elke interventie te kijken, maar ook naar onze oogkleppen en onze westerse confirmation bias. Onderzoekstatistieken zeggen nou eenmaal weinig over de individuele patiëntrealiteit.

Ik leef nog dankzij het algemeen geaccepteerde behandeltraject van operatie, cytostatica en radiatie. Dit was evenwel geen EBM; het staat niet in het palliatieve protocol voor mijn stadium IV-situatie. De behandelkeuze was weloverwogen tailored therapy en ‘samen beslissen’. Maar ik durf met stelligheid te beweren dat zonder allerlei ondersteunende activiteiten ik helemaal niet aan dit traject toegekomen zou zijn anderhalf jaar na mijn diagnose. En dus dat ik ondertussen zou zijn overleden. Zo probeerde ik met hardlopen en fitness mijn razendsnelle aftakeling te remmen, hielden dagelijkse qigong-oefeningen mij fysiek en mentaal in balans, en zorgden meditaties voor vertrouwen en berusting in zowel het ziekteproces als het nare behandeltraject. Kortom, de biomedische/farmacologische aanpak was een noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarde in mijn overleving. Het hele pakket was dat wel. En dan heb ik het nog niet over mijn kwaliteit van leven, die aanzienlijk gebaat was bij de aanvullende zaken.

Een brede kijk

Ik wil graag de aandacht richten op het remmende effect van de starre blik, en op de illusie dat onze gezondheidszorg volledig gefundeerd zou kunnen zijn op toetsbaarheid. De complexiteit van het menselijk lichaam en het leven is niet te vangen in een onderzoeksdogma. Elke dag neemt u behandelbeslissingen die niet EBM zijn en toch bent u in staat de patiënt goed te helpen, vooral door aandacht voor de ‘zachte’ aspecten.4

Ik roep daarom de antikwakzalverbrigade op hun flauwe en intimiderende praktijken te herevalueren. Ze richten hun pijlen op de verkeerde manier op de verkeerde mensen en op de verkeerde zaken. Hun anti-integrale opvatting is achterhaald. Maar bovenal hoop ik dat iedereen (inclusief de machtige zorgverzekeraars) zich vol energie gaat inzetten voor een brede kijk op gezondheidszorg, lees: patiëntenzorg. Of het nu contextgericht is, practicebased, patientbased, integrative of positief, er moeten complexe multi­disciplinaire gezondheidsvragen worden beantwoord. En daar helpt een Millecam-complex niet bij.

Ondertussen gebeurt er gelukkig toch al veel. Zo schudden steeds meer oncologiecentra het Millecam-complex van zich af en bieden ze een groeiend programma met nuttige zaken als inspanning en meditatie – oproep: graag ook vóór en tijdens behandelingen en niet alleen als revalidatie! Ook zijn de ontwikkelingen in de psychiatrie al een stuk verder en zouden andere disciplines er goed aan doen over de schutting te kijken. Verder weten dappere koplopers, ondanks venijnige tegenwerking, een nieuwe kijk zoals het radicaal ombuigen van leefstijl op de medische kaart te zetten; begint een en ander aarzelend ook in de opleidingscurricula op te duiken; stimuleert staatssecretaris Blokhuis met het Nationaal Preventie Akkoord allerlei partijen tot samen­werking voor een serieuze inhaalslag. En … zijn er gelukkig steeds meer medisch specialisten die de mens achter de patiënt zien. Hoe ver bent u?

Auteur

Anita Kaemingk, neuropsycholoog

Contact

a.kaemingk@maastrichtuniversity.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Referenties

1. Ades PA, Wu G. Benefits of tai chi in chronic heart failure: body or mind? Am J Med, 2004. 117 (8): 611-2.

2. Huston P, McFarlane B. Health benefits of tai chi: What is the evidence? Can Fam Physician, 2016. 62 (11): 881-90.

3. Vugt, VA van, Maarsingh OR. Tai chi reduces the number of falls. NTvG, 2019. 163.

4. Smulders Y. Het Evidencebeest. NTvG Podium 10 februari 2012; Available from: https://www.youtube.com/watch?v=PRiSlU1ucqI.

meer van Anita Kaemingk


download dit artikel (pdf)

arts & patiënt
  • Anita Kaemingk

    Anita Kaemingk is onder meer neuropsycholoog en docent consultatie aan de geneeskundefaculteit in Maastricht. Ze heeft het lynchsyndroom en werd in 2013 ziek (vergevorderd stadium van kanker). In het boekje Over Leven heeft ze 25 columns over haar ziekte gebundeld.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Anil van der Zee

    n.p., Amsterdam

    Goede blog.

    ME genezen met CGT (met een GET component)? De studies hieronder vertellen een ander verhaal.

    Positieve subjectieve uitkomstmaten die niet overeenkomen met de teleurstellende objectieve. Uitkomstmaten die soms niet eens worden mee...gerekend in het eindresultaat. Post-hoc gesjoemel met data om betere uitkomstmaten te verkrijgen.

    Bij de LTFU studies geen verschil tussen de groepen maar toch spreken over "recovery" en dat CGT superieur is.

    Hoewel er genoeg bewijs is dat patiënten objectiveerbaar ziek zijn worden patiënten overtuigd dat dit niet het geval is. Dat ze met deze behandeling weer helemaal beter kunnen worden door zich beter te denken. Dat ze, ondanks de typerende inspanningsintolerantie bij deze ziekte, gewoon langzaamaan weer wat meer moeten gaan bewegen. Met alle gevolgen van dien.

    Hoewel er maar een paar studies zijn die de schadelijke gevolgen van de behandelingen eerlijk gerapporteerd hebben, is er volgens deze wetenschappers bij hun eigen studies geen vuiltje aan de lucht te bekennen. Bijzonder gezien er altijd meer uitvallers in de behandelgroepen zijn.

    Bewijs voor alle positieve claims is er gewoon niet. Wel dat de het effect van deze vorm van CGT zwaar overdreven wordt. Dat patiënten, en de rest van de medische wereld, voor de gek worden gehouden. Promoters van deze vorm van CGT worden door de vereniging geprezen en bepaalde leden blijven praktisch kritiekloos CGT voor "CVS" promoten. Curieus!!!

    Lees hier meer over de studies: https://docs.google.com/document/d/1AkrMc-zf6cChSqiU0KvrjY_jCUdytjgb2OccNTwNf_0/edit?usp=drivesdk


  • Dr. Petra Kuijpers

    Cardioloog, Maastricht

    De moed van Kaemingk en het misverstand over Descartes

    Het zeer sterke en genuanceerde artikel van Anita Kaemingk (https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/antikwakzalvers-schieten-hun-doel-voorbij.htm) , evenals de blog die er ...op volgde (https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/moedig-zijn-tegen-de-stroom-in.htm?utm_source=MC_nieuwsbrief&utm_medium=email), riep veel (merendeels positieve) reacties op.
    Het blijft mij verbazen dat zoiets totaal logisch als integraal denken blijkbaar ‘besmet’ is en derhalve door cartesiaanse dualisten weggezet wordt als “niet evidence-based”, “kwakzalvers”, “alternatief”, dingen van de “magie-ladder” etc. etc.

    Een beschaving kenmerkt zich toch door ontwikkeling en leren van het verleden, zou je zeggen, maar wat gaat hier mis?
    L’histoire se répète, maar helaas wel de verkeerde. Waarom is Descartes verkeerd vertaald, begrepen en uitgelegd, en vervolgens tot een dogma binnen de huidige geneeskunde geworden? En vooral: waarom blijven we anno 2019 en meer dan 380 (!) jaar later hierin volharden? René Gude legde Descartes perfect uit:
    “De intieme eenheid van lichaam en ziel komt ook als een paal boven water te staan:
    Je moet lichaam en ziel natuurlijk wel onderscheiden (distinguer), maar je zult ze nooit kunnen scheiden (séparer).”

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Tisscher: Volgens mij heeft u nog een lange weg te gaan voordat u met beide benen weer stevig op de grond staat. Volgens mij is de veilige bodem nog niet eens in zicht...

  • Rene Tisscher

    Oud reumatoloog, Arts integrale geneeskunde, Oosterhout

    Ter zake wat behandelingen betreft , het is altijd beter om op twee benen te staan. Een Vit B6 tekort wat klaarblijkelijk vaker voorkomt dan gedacht, werkt een metastatering in de hand !

    Een eigenwijze en eigenzinnige hoogbegaafde borstkanker pat...iënte keurde 11 jaar geleden de voorgestelde chemotherapie en de bestraling therapie af met de mededeling : "ik zoek het zelf wel uit " en volgde een reeks van alternatieve therapieën met up en downs. Het Paleo dieet en stress deed duidelijk de kanker activiteit toenemen. Haar borstkanker ulcereerde. Jaren lang was de ulcus ( zie foto ) redelijk onder controle te houden om eindelijk, met de expertise van de Biochemicus Dr. Vogelaar en het destijds als ELN bekendstaande KWAKlab, te genezen binnen twee maanden met een ijzervrij dieet. ( zie foto ). Helaas kan ik de foto's hier niet opladen maar u kunt het bij mij opvragen.

    De patiënte is van voornemens om haar casus te publiceren in haar tempo, maar voor zij die NU met een dergelijke niet genezende ulcererende kanker gezwel kampen mocht ik van haar het vorengenoemde aan u bekend maken.
    Wat het paradigma van Prof Smulders van Skepsis ( Had ik in de week van de oprichting van deze vereniging beticht van het hebben van een denkplafond) : Ik heb ook een paradigma gemaakt op basis van mijn ervaring met Autochtone Nederlandse patiënten die zich beter en dan weer ziek konden maken ( de voedingsanalyse ). Het is een schema waarbij reguliere en alternatieve therapieën vloeiend in elkaar over gaan!!

    Ook dit schema kunt U bij mij opvragen.

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent, patiënt, blogger, Maastricht

    @Van der Pol: hartelijk dank voor uw bijdrage. Zeker de Verlichting heeft ons enorm veel goeds gebracht, maar we lijken tegelijkertijd iets essentieels verloren. Mijn artikel gaat overigens helemaal niet over allerlei vage zaken. Mijn punt is dat de ...gigalast van chronische ziekten niet adequaat wordt aangepakt. Dat kan beter.

    U weet goed wat u niet wilt. Zou u ook willen meedenken met de dringend noodzakelijke veranderingen? Wellicht geeft mijn blog u inspiratie:
    https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/moedig-zijn-tegen-de-stroom-in.htm

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent, patiënt, blogger, Maastricht

    @Van der Pol: hartelijk dank voor uw bijdrage. Zeker de Verlichting heeft ons enorm veel goeds gebracht, maar we lijken tegelijkertijd iets essentieels verloren. Mijn artikel gaat overigens helemaal niet over allerlei vage zaken. Mijn punt is dat de ...gigalast van chronische ziekten niet adequaat wordt aangepakt. Dat kan beter.

    U weet goed wat u niet wilt. Zou u ook willen meedenken met de dringend noodzakelijke veranderingen? Wellicht geeft mijn blog u inspiratie:
    https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/moedig-zijn-tegen-de-stroom-in.htm

  • Bert A.

    Oogarts niet praktiserend en lid NVtdK, Norg

    Het gedachte-experiment van het net ontdekte eiland spreekt me niet erg aan. Wel kan ik u zeggen dat ik niet geneigd zou zijn een consortium voor integratieve geneeskunde op mijn eiland in te stellen.

  • Bert A.E. van der Pol

    Oogarts niet praktiserend en lid NVtdK, Norg

    EBM berust op een epidemiologisch onderzoek aan groepen en levert dus slechts resultaten op die op die groepen van toepassingen zijn met wisselende statistische waarschijnlijkheid. In de spreekkamer heb je er dan ook slechts in beperkte mate iets aan... en ik denk dat de meeste dokters dat ook heel goed weten.
    U vraagt zich af hoe we handelingen moeten inkaderen die nog niet in dergelijke epidemiologische studies zijn geraakt. U citeert hier opnieuw prof. Smulders, maar enkel dat citaat versmalt de blik. Ik zou zeggen bekijk ook zijn voordracht voor het Skepsis congres in 2014. Het zal u dan geheel duidelijk worden waar de schoen wringt.
    Wat mij in die voordracht ook zeer aansprak was het paradigma waaruit prof. Smulders denkt, nl. gebaseerd op de natuurwetenschappen. In de medische opleidingen is training van deze disciplines jammer genoeg vrijwel geheel verdwenen en zijn met name de “zachte” aspecten van het vak op de voorgrond getreden. Natuurlijk zijn die absoluut zeer belangrijk, maar het uitgangspunt ligt in de natuurwetenschappen. Men mag betogen dat dit onze westerse wetenschappelijke methoden zijn, maar dat zijn nu eenmaal de onze en die lijken me die eigenlijk redelijke succesvol, als ik zo in andere culturen rondkijk. Ayurvedische - of klassieke Chinese geneeskunde mogen acceptabel zijn voor traditionele Indiërs en Chinezen, in onze wereld passen ze niet en blijken ze niet compatibel met onze huidige natuurwetenschappelijke kennis.
    Plausibiliteit van een behandeling of diagnostiek worden in mijn wereldbeeld afgewogen tegen de achtergrond van onze wetenschappelijke standaards en dan vallen verreweg de meeste zgn. alternatieve behandelingen door de mand. Natuurlijk kan het heel goed zijn dat het welbevinden van een patiënt toeneemt als hij of zij een bepaalde levensstijl aanneemt of een goeroe volgt, maar als daarvoor geen redelijke rationele verklaring te geven valt moet men niet de natuurwetenschappelijk denkende dokter van kortzichtigheid betichten.

  • Lex Groot

    , arts in opleiding tot huisarts en onderzoeker

    Er is al heel veel gezegd over deze blog, dus ik beperk mij tot een drietal citaten:

    "C'est le ton qui fait la musique"
    - bekend Frans gezegde

    "In het beste geval zijn ze ['geneeswijzen' die niet meer dan een placebo-effect hebben, red.] verg...elijkbaar met een warm bad. Het doet deugd, dat wel. Maar dat is het ook. Moet ik een warm bad ook terugbetalen?"
    -Maggie de Block, Belgisch Huisarts en Politica

    "Don't be so open minded that your brains fall out"
    - Walter Kotschnig

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent, patiënt, blogger, Maastricht

    Mooi, dank voor uw bijdrage. Enkele vragen aan de lezer:

    -Stel: slechts 1 van de 120 therapeutische handelingen die u in uw dagelijks praktijk doet is EBM, hoe ziet u dan die andere 119? Hoe kunnen we die kaderen? Moeten we die kaderen? Op welke a...ndere manieren kunnen we gefundeerde uitspraken doen over deze handelingen? En wat betekenen deze voor de patiënt?

    -Stel: u arriveert op een net ontdekt eiland en u mag helemaal zelf uw gezondheidspraktijk inrichten, hoe zou dan uw ideale zorgsysteem voor chronische patiënten eruit zien? (Even zonder te denken aan geld, tijd en andere praktijkperikelen.) Wat zou u het liefst voor meneer Romolou of mevrouw Haglelgam willen doen, met hun obesitas, COPD, DM, slechtziendheid, trombosebenen, etc?

    @Terpstra: haha dat zou ook iets te mooi zijn geweest, maar in ieder geval dank dat u het een moment hebt overwogen.

  • Behrouz Fard

    Revalidatiearts, Enschede

    Collega Kaemingk stelt dat de complexiteit van het menselijke lichaam en het leven zich niet laat vangen door een onderzoeksdogma. Klopt. Nog niet. Laten we het alstublieft wel systematisch blijven proberen. Geen enkele kennis op gebied van de natuur...wetenschappen, geneeskunde of psychologie is ooit opgedaan door te blijven bij "het is zo complex, we zullen er nooit achter komen". We staan op de schouders van reuzen, die met zweet, tranen en bloed de prijs hebben betaald voor het geheel aan wetenschappelijke kennis die onze kwaliteit van leven heeft verbeterd en huidige samenleving mogelijk maakt. Maar we begrijpen nog maar een fractie van de wereld om ons heen en in ons lichaam. Hoe 'gek' het ook klinkt...élke alternatieve inzicht moet een serieuze kans krijgen als de proponenten serieus en integer willen bijdragen aan medische wetenschap en praktijk. Schoolvoorbeeld van hoe het moet: Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), ook wel bekend als 'gekke' oogbewegingen om PTSS te behandelen. We weten nog steeds niet hoe het precies werkt, maar bewijs uit verschillende bronnen en onderzoeksgroepen heeft er wel voor gezorgd dat de reguliere geneeskunde er niet meer omheen kan. Collega's die pleiten voor meer acceptatie vanuit de reguliere geneeskunde mogen een dikkere huid ontwikkelen. We/ze besparen elkaar ook niet. Kijk maar naar de ontwikkeling en controverse bij de nieuwste CVRM richtlijn.

  • Nico Terpstra

    huisarts, Hoorn

    extrordinary = extraordinary,
    ordenary = ordinary
    precent = present

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Terpstra: Tussen mijn berg teksten en de reactie van Hengeveld staan nog een paar reacties, maar blijkbaar zijn u die ontgaan. Iets met een rode lap en een beest met twee grote hoorns op vier poten?

    En die arrogantie van de VtdK waar Anita Kaemin...gk het over heeft, en die niet zelden wat hautaine houding? Ja, daar herken ik wel wat van bij u... Daar scoort u veel niet heel veel beter dan de door u verafschuwde kwakzalvers...

  • Nico Terpstra

    huisarts, Hoorn

    Uit de Lancet van 1848 (!) - https://pbs.twimg.com/media/EAFyYckX4AATR5P.jpg

    "I cannot better conclude these brief remarks on the doctrines and practices of homeoepathy than by quoting the last paragraphs of some excellent remarks on the subject,... by the able President of our College of Physicians: -"That amongst the credulous public, a train of knights-errants should be found to enter the lists against science and common sense, is not so extrordinary; but that any professional man, of ordenary education and honesty, should precent himself as the defender of a doctrine that contradicts all facts, and confounds all opinions, is wholly unaccountable."

    Uit de Lancet 2005: https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(05)67149-8/fulltext

    "For too long, a politically correct laissez-faire attitude has existed towards homoeopathy"

    In het belang van mijn patienten sta ik hier achter, en daarom vind ik dat Van Os en Pijl c.s. hierop aangesproken mogen en moeten worden door een vereniging als de onze. Dat ze in 2019 een homeopathie-propagerend schooltje wensen te promoten, is bizar.

  • Nico Terpstra

    huisarts, Hoorn

    Geachte mevrouw Kaemingk,

    Dank voor uw prikkelende artikel.

    Uw commentaar "Het mooiste zou zijn wanneer bestuursleden van de vereniging reflecteren op hun gedrag en op hoe zij de toekomst van de gezondheidszorg zien" leg ik als voorzitter van ...de Vtdk terzijde als te hovaardig. Als huisarts aan het front van de geneeskunde maak ik vrijwel dagelijks mee hoe kwakzalvers mijn patiënten proberen uit te buiten. In de frontlinie kan je soms niet afwachtend toezien, maar dien je handelend op te treden, maar met respect, al heb ik patiënten op een onprettige manier zien overlijden door hun geloof in kwakzalverij (deze patiënten zal ik uiteraard nooit in de steek laten, maar verdriet heb ik er wel van).

    De door Van Os als lid van de Raad van Advies gesteunde AIM (Academy of Integrative Medicine) geeft op zijn website nog steeds hoog op over acupunctuur en homeopathie. Als wij Van Os en Pijl cs er stil en beleefd op aanspreken dat zij als professoren door hun Raadslidmaatschap deze twee compleet onwerkzame therapietjes ten onrechte geloofwaardigheid verlenen, geven ze niet thuis, en daarmee lijkt het logisch als Vereniging tegen de Kwakzalverij om er vervolgens een schepje bovenop te doen. Wij zijn de Vereniging TEGEN de Kwakzalverij, en niet de vereniging VOOR EBM. Het is mij een raadsel hoe van Os en Pijl de AIM met hun reputatie en hun geloofwaardigheid op de loop laat gaan.

    Verder verwijs ik maar naar het eloquente en correcte relaas van medebestuurslid Michiel Hengeveld, ergens onderaan de pagina bijna bedolven door teksten van collega Bonte. Hij vertolkt mijn mening en die van de rest van het VtdK-bestuur.

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent, patiënt, blogger, Maastricht

    Mijn belangrijkste rode draad in het artikel is de noodzakelijke hervorming (de kop en intro doen misschien wat anders vermoeden, maar die zijn dan ook van de redactie ;-) ). Ik heb een beetje haast. Gezien mijn onzekere toekomstperspectief zou ik gr...aag zien dat de ontwikkelingen sneller gaan. Ik gebruik met opzet zo weinig mogelijk terminologie als curatief, palliatief, preventief of complementair om niet de discussie meteen in oude reflexen en semantiek vast te laten lopen. Maar dit maakt de discussie ook lastig, dat besef ik. Hoe het integrale aspect vorm moet krijgen in de gezondheidszorg, weet ik ook niet. Wel noemen diverse deelnemers hieronder verschillende interessante gedachtenlijnen (bv Jim van Os), bovendien zijn er al veel initiatieven. Ik hoop op veel meer beweging en ben alvast blij met het grote aantal reacties van artsen die mijn verhaal herkennen.

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent, patiënt, blogger, Maastricht

    @Bruijninckx Hartelijk dank voor uw bijdrage. Dit helpt de gewenste discussie.

    Misschien is het goed als ik iets meer over mijn intenties uitleg. Ik ben niet tegen de VtdK en ik kies voor mezelf zelfs extreem EBM – dat deed ik ook toen ik nog op w...eg was dood te gaan (ik slik zelfs geen vitaminepillen, want geen enkel bewijs). Lees bv mijn blog https://www.artsenauto.nl/alternatief-2/ of referaat over 2 studies over overleving bij kankerbehandelingen https://www.linkedin.com/pulse/verminderde-overleving-met-alternatieve-anita-kaemingk/

    Wat ik zie is dat het regulier/niet-regulier denken niet de dagelijks onzekere praktijk dekt en de patiëntenzorg niet verder brengt. Verder spreek ik de VtdK aan op haar gedrag naar collega's (bv de genoemde brief), want dat is onaangenaam. De immer flauwe neerbuigende toon is soms wel grappig maar uiteindelijk niet helpend (overigens is het woord brigade echt heel vriendelijk: 'groep personen met een opdracht, syn. ploeg’ Van Dale). Het mooiste zou zijn wanneer bestuursleden van de vereniging reflecteren op hun gedrag en op hoe zij de toekomst van de gezondheidszorg zien. En niet in de oudbakken discussie vallen wie de waarheid in pacht heeft of hoe eng aromatherapie is. Dit is bovendien een filosofische discussie. Over het hypersensitieve paternalisme (beschermen van de lichtgelovige en kwetsbare patiënt) heb ik al eerder 2 blogs geschreven (zie bv https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/crowdfundingsopwinding.htm).

    Hoe genuanceerd ik ook schrijf, het is bijzonder om te zien hoe fel er door sommigen gereageerd wordt op het moment dat er ook maar het kleinste tegengeluid komt. Dit bevestigt het beeld van de knoet en het Millecam-complex. Onnodig zou ik zeggen.

  • Cornelis Bruijninckx

    niet praktiserend chirurg en lid van de NVTDK, Den Haag

    Ik ervaar het artikel meer als een ondermijning van de (mijns inziens) integere activiteiten van de Nederlandse Vereniging Tegen De Kwakzalverij (NVTDK) dan als een aansporing voor ‘de bredere blik’ waar naar mijn mening alle artsen die het goed mene...n met hun patiënten in het algemeen gesproken al naar streven (zie ook het commentaar van Bonte). De NVTDK staat niet voor ‘kille’ geneeskunde en wijst op ander bewijs dan EBM gebaseerde geneeskundige behandelingen niet op voorhand af. De vereniging wijst op onzinnige principes gebaseerde ‘geneeskunde’ als homeopathie, acupunctuur, aromatherapie enz. enz. af en daar breekt Kaemingk wel degelijk een lans voor wanneer zij de lezer van MC wijsmaakt dat de Nederlandse Academy for Integrative Medicine “misschien nog wel meer dan de reguliere instituten streeft naar EBM”. Evidence based medicine voor een wetenschappelijk onzinnige vorm van geneeskunde is een contradictio in terminis.
    Ik betreur het dat Kaemingk haar artikel vervuild heeft met haar aanval op wat zij denigrerend de ‘antikwakzalversbrigade’ heeft genoemd en zich niet gericht heeft op positief bewijs voor de effectiviteit van de door haar als werkzaam beoordeelde interventies. Bij de beoordeling daarvan moet overigens het financiële aspect niet vergeten worden. In de VS alleen al gaat in’ mindfulness meditation and training’ jaarlijks ongeveer 1 miljard euro om terwijl er weinig bewijs is voor de effectiviteit ervan en er weinig aandacht is voor mogelijke negatieve effecten ervan (ref. 1).

    Ref. 1: Van Dam NT et al. Mind the hype: a critical evaluation and prescriptive agenda for research on mindfulness and meditation. Perspect Psychol Sci 2018;13(1):36-61.

  • Viktor Blum

    sportarts n.p., Haarlem

    In de biomedische wetenschap is de standaard, en dus de basis voor EBM, het vergelijken van een behandelde met een niet-behandelde groep. Omdat de menselijke geest niet meer dan een paar variabelen tegelijk aankan wordt deze benadering als de gouden ...standaard gezien. Je kunt er leuk mee werken zo lang het om de werking van één stof gaat, maar niet bij meer complexe zaken.

    De werkelijkheid is vaak complexer. Zo wordt in de sociale wetenschap noodgedwongen gewerkt met multivariant-analyse. De biomedische wetenschap vindt dat geen overtuigende methode.

    Het gevolg is dat methoden die niet door simpele univariant-benadering geanalyseerd kunnen worden simpel op de niet-EBM-hoop terechtkomen. Gevolg: geen of weinig vergoeding van zorgverzekeraars, maar ook veel niet-optimale behandeling.

    Aan het eind van de 19e eeuw ontstonden er effectieve en rationeel-wetenschappelijk verklaarbaren medische benaderingen. Voor die tijd kon een arts eigenlijk alleen grof snijden of magie bedrijven. Die magie is wat we nu kwakzalven noemen. Om gunstig af te steken tegen die oude methoden gingen artsen het “kwakzalven” afwijzen.

    Zo zitten we nu bijvoorbeeld met EBM-pillen die helpen bij psychische kwalen, maar die ook een scala van ongewenste bijwerkingen hebben. Ze worden geaccepteerd en door de zorgverzekering vergoed omdat ze “werkzaam” zijn. Therapie die niet zo gemakkelijk gestandaardiseerd kan worden uitgevoerd blijft in de niet-EBM zitten. Lekker duur voor de patiënt die er toch voor kiest.

    Zo rijden we bergop met een stadsfiets zonder versnellingen omdat analyse van het effect van die 30 versnellingen te complex is en de geest te zeer vermoeit. Als je een beetje vlot boven wilt komen is het toch handig om te kunnen schakelen........ Vraag het aan een wielrenner.

    Gelukkig zijn er genoeg behandelaars die, zonder het aan de grote klok te hangen, methoden toepassen waar ze goede ervaringen mee hebben.

  • Viktor Blum

    sportarts n.p., Haarlem

    In de biomedische wetenschap is de standaard, en dus de basis voor EBM, het vergelijken van een behandelde met een niet-behandelde groep. Omdat de menselijke geest niet meer dan een paar variabelen tegelijk aankan wordt deze benadering als de gouden ...standaard gezien. Je kunt er leuk mee werken zo lang het om de werking van één stof gaat, maar niet bij meer complexe zaken.

    De werkelijkheid is vaak complexer. Zo wordt in de sociale wetenschap noodgedwongen gewerkt met multivariant-analyse. De biomedische wetenschap vindt dat geen overtuigende methode.

    Het gevolg is dat methoden die niet door simpele univariant-benadering geanalyseerd kunnen worden simpel op de niet-EBM-hoop terechtkomen. Gevolg: geen of weinig vergoeding van zorgverzekeraars, maar ook veel niet-optimale behandeling.

    Aan het eind van de 19e eeuw ontstonden er effectieve en rationeel-wetenschappelijk verklaarbaren medische benaderingen. Voor die tijd kon een arts eigenlijk alleen grof snijden of magie bedrijven. Die magie is wat we nu kwakzalven noemen. Om gunstig af te steken tegen die oude methoden gingen artsen het “kwakzalven” afwijzen.

    Zo zitten we nu bijvoorbeeld met EBM-pillen die helpen bij psychische kwalen, maar die ook een scala van ongewenste bijwerkingen hebben. Ze worden geaccepteerd en door de zorgverzekering vergoed omdat ze “werkzaam” zijn. Therapie die niet zo gemakkelijk gestandaardiseerd kan worden uitgevoerd blijft in de niet-EBM zitten. Lekker duur voor de patiënt die er toch voor kiest.

    Zo rijden we bergop met een stadsfiets zonder versnellingen omdat analyse van het effect van die 30 versnellingen te complex is en de geest te zeer vermoeit. Als je een beetje vlot boven wilt komen is het toch handig om te kunnen schakelen........ Vraag het aan een wielrenner.

    Gelukkig zijn er genoeg behandelaars die, zonder het aan de grote klok te hangen, methoden toepassen waar ze goede ervaringen mee hebben.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Kaemingk: Dat is duidelijke taal! Met de evidence-based medicine als leidend principe is niet zoveel mis als je daarop terug kunt vallen, maar wel als alles waarvoor geen bewijs van werkzaamheid bestaat afgedaan wordt als niet-bestaand en niet-relev...ant. Dat is wat anders dan om, om het krachtig samen te vatten, te willen proberen te bewijzen dat "God bestaat" (Het als maar doorgaan met onderzoek naar theorieën die weinig aannemelijk zijn en behandelingen die bij herhaling niet werkzaam blijken te zijn).

    Het overgrote deel van wat ik doe ter bestrijding van "klein leed" bestaat uit het combineren van gezond verstand (als ik dat al bezit), kennis van fysiologie en pathofysiologie, psychologie, antropologie en een snufje boerenwijsheid. Voldoende tijd (niet hoeven jakkeren, heel erg belangrijk, waar rennen we toch altijd met zijn allen naar toe!), nieuwsgierigheid, vriendelijkheid, geduld en de bereidwilligheid om te luisteren doen de rest, evenals de redelijkheid te kunnen erkennen dat je eerste indruk niet de juiste was. Ook dat gebeurd. En heel vaak helpt de EBM je inderdaad geen steek verder, dus moet je zelf nadenken over wat wijsheid is. En als je daarover nog eens een goed gesprek kunt voeren met diegene die voor je zit, is het helemaal geslaagd.

    Dat lukt allemaal lang niet altijd, maar soms lukt het best aardig... En daar heb ik geen dure woorden zoals Complementary and Alternative Medicine voor nodig, en die voegt mijns inziens ook niets toe. Een hoop gebakken lucht met een zure bedorven geur. Een beetje oprechte medemenselijkheid doet volgens mij een hele hoop.

    Wederom zijn we het dus helemaal niet zo heel erg oneens...

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent, patiënt, blogger, Maastricht

    Beste dokter Bonte, een korte persoonlijke reactie omdat we al eens vruchtbaar gediscussieerd hebben en ik uw passie voor goede zorg enorm waardeer (ik zou mijn beste vriend naar u toesturen). Ik kan kort zijn: ik propageer in het geheel geen alterna...tieve 'geneeswijzen'. Punt.

    Mijn artikel gaat over averechtse intimidatiemethoden (gedrag) en de noodzaak om integraler te denken en doen. Daarmee bedoel ik dat naast de huidige manier van behandelen (met blijkbaar slechts 1 op de 120 EBM!) bredere zorg nodig is, zorg die ondersteunt, zoals goede communicatie tussen dokter en patiënt dat ook doet. Daarvoor is een stimulerende omgeving nodig met speelruimte voor deskundige artsen. Dogmatisch zwart-wit denken (inderdaad waar ligt de scheidslijn, bestaat die lijn überhaupt?) brengt vooral het spreekwoord over balk en splinter tot leven, en helpt ons niet verder. En ik weet 100% zeker dat u die speelruimte ook voor uzelf neemt in de zorg voor uw patiënten ;-) (maar dat is nog niet EB natuurlijk).

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Hoewel Anita Kaemingk een lans breekt voor een “bredere benadering” van de geneeskunde, ook wel bekend onder de naam Complementary and Alternative Medicine (CAM), vind ik de inhoudelijke argumentatie hiervoor op zijn zachtst nogal zwak. Ook de instem...mende en soms reacties getuigen niet van veel realiteitsbesef. Zelf heb ik mijn lidmaatschap van de Vereniging tegen de Kwakzalverij al een tijdje geleden opgezegd, maar niet door de soms wat fundamentalistisch aandoende benadering van deze vereniging, meer doordat er in de reguliere geneeskunde meer dan genoeg te verbeteren valt.

    Over het algemeen vind ik de alternatieve geneeskunde een zeer divers maar over het algemeen nogal meelijwekkend clubje halve en hele garen, die er niet zelden een bijzonder rigide en veel meer fundamentalistische tunnelvisie op ziekte en gezondheid op na houden dan de regulier werkende artsen ooit zouden kunnen. Ze lijken vaak heel vriendelijk en hartelijk, totdat je ze het vuur aan de schenen legt over hun vakgebied, dan veranderen ze nogal eens in de meest zure, onaangename, soms zelfs verbaal agressieve types die je je voor kunt stellen. Juist ja, zoals een fundamentalistisch religieuze persoon reageert als je kritiek hebt op zijn geloof.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Verder heeft Anita Kaemingk een nogal bijzondere kijk op de recente geschiedenis. De evidence-based medicine is niet in Nederland ontstaan, en al helemaal niet door een “Millecam-complex”, zoals zij suggereert, maar is een stroming die al sinds de 70...’er jaren, geïnitieerd door David Sackett, haar stempel op de geneeskunde drukt. Dit nog ver de tijd voordat een jonge en toen nog stralende Millecam over onze beeldbuis dartelde. En deze filosofie heeft ons veel goeds gebracht, maar is daarna gekaapt door de politici, ziektekostenverzekeraars en in hun kielzog mensen met een bullshit job die zich zorgeconomen noemen, die daarmee dachten een middel in handen te hebben om die vermaledijde dokters nu eindelijk eens onder de knoet te kunnen houden. De rampzalige gevolgen van wat deze mensen allemaal dachten te moeten veranderen worden langzaam maar gestaag zichtbaar. Er bestaat helemaal geen “Millecam-complex” in Nederland. Verder “vergeet” Kaemingk gemakshalve wel erg makkelijk dat er ook heel wat (kanker)patiënten een miserabele laatste levensfase beleven door toedoen van de door haar bejubelde CAM-brigade. Ik ken er persoonlijk ook een aantal.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Natuurlijk zijn de “zachte kanten” van ons vak heel belangrijk, en natuurlijk is hartelijkheid, empathie en betrokkenheid doorslaggevend in ons vak, en ja, daar ontbreekt het sommige dokters wel eens aan. Samengevat hebben sommige dokters, door uitee...nlopende redenen, een tekort aan medemenselijkheid. En ja, wij behandelen soms, misschien wel vaak door tot het bittere einde, ver voorbij het punt waarop zorg nog zinnig en “verlichtend” zou kunnen zijn, in plaats van het beginnen van een gesprek over hoe men de laatste fase van het leven op een goede manier door wil en kan brengen. En zo zijn er vast nog wel wat dingen die we in de geneeskunde beter zouden kunnen doen.

    Maar om dat dan maar als argumenten te gebruiken om vervolgens alle mogelijke vormen van idiotie en onzinnigheid hartelijk welkom te heten in de reguliere geneeskunde gaat voor mij te ver. Er wordt nogal wat onzin verkocht in de Complementary and Alternative Medicine, en wat deze vorm van “geneeskunde” mijns inziens karakteriseert is dat zelfs de grootst mogelijke hoeveelheid onderzoek die hun ongelijk aantoont, niet voldoende is om hen te overtuigen van de onwerkzaamheid van hun theorietjes of buitenissige behandelingetjes. Volgens de aanhangers is er dan gewoon niet voldoende onderzoek gedaan. De acupunctuur is hier van een sprekend voorbeeld. En niet zelden zijn het juist de meest fervente aanhangers van de CAM-brigade die groteske vormen van wetenschappelijke fraude plegen. Dat blijft echt niet beperkt tot wat al te ambitieuze hoogleraren die hun patiënten in een “farmacologische fuik” laten zwemmen. Ik zou zeggen: Lees “Snake Oil Science” er eens op na, de rillingen lopen je koud over de rug.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    En dan zegt Kaemingk dat ze niet “alle poorten open wil gooien”, maar "kritisch wil kijken” naar alle vormen van behandelingen uit de Complementary and Alternative Medicine. Maar hoe dan, beste Anita Kaeminkg? Er zijn nogal wat manieren om ons zelf v...oor de gek te houden, en dat zou u als neuropsycholoog toch echt moeten weten. En als dat niet het geval is, lees “Cognitive Errors and Diagnostic Mistakes” er eens op na. Voor het “kritisch beoordelen” van de waarde van diagnostiek en behandeling hebben we toch echt goede wetenschap nodig. En ja, ene Ioannidis heeft ons al eens uitvoerig uit de doeken gedaan dat “we" daar ook nogal eens onzinnige dingen doen die niemand vooruithelpen, behalve dan de hoogleraar die er zijn onderzoekspotjes mee spekt en de arts die er de titel Dr. mee verdient, en hopelijk een opleidingsplaats. Maar we leren nu eenmaal meer van onze fouten dan dat we werkelijk goed vooruit kunnen kijken. Het is modderen in voorspoed.

    Volgens Kaeminkg dreigt onze zorg op “deze manier onbetaalbaar te worden”. Werkelijk? Ik weet niet veel van de financiering van onze zorg, en dat wil ik ook graag zo houden. Maar ik weet wel dat van het bedrag dat aan ziektekostenpremies en eigen bijdragen wordt opgehoest nog steeds een deel aan de zorg onttrokken wordt en gebruikt wordt voor andere doeleinden. Dan gaat een behoorlijk deel naar allerlei controle- en administratie-organisaties waarvan ik vermoed dat een groot deel in het geheel niet bijdraagt aan de kwaliteit of kwantiteit van zorg. Wellicht kan enige medicatie hierover geen kwaad. En de kantoorgebouwen van de ziektekostenverzekeraars zien er ook al niet uit alsof er erg goed nagedacht is over de kosteneffectiviteit. Verder hebben de ziektekostenverzekeraars nog wat centjes op de plank liggen, door ons allen ooit als ziektekostenpremie betaald. Kortom, zo onbetaalbaar is “dit systeem” nu ook weer niet, en dan tel ik nog niet eens mee wat er aan verdiend wordt.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    En echt, ik gun u uw Qiqong oefeningen en ik gun u alle heilzame effecten van het mediteren. Net zoals ik het iedereen die dat wil gun om 500 naalden in zich te laten steken, of zich te laten klysmeren met klysma’s die de blinde darm kietelen, dit al...les met als doel “intensieve en volledige reiniging”, als men denkt dat men hier beter van wordt. Anderen zweren bij de Leer van de Heer, de Hare Krishna of de kruidenmengsels van Klazien uut Zalk. Men kan ook een Mental Coach nemen, zich qua gedrag, cognitie of emotie uit laten wringen door een psycholoog, of voor mijn part om middernacht naar de hemel liggen staren op de rustgevende klanken van Tibetaanse klankschalen. Dat u overtuigd bent van de heilzame effecten van Qiqong oefeningen en meditatie, betekent nog niet dat ze daarmee ook bewezen effectief zijn. Dat dachten we namelijk nog niet zo lang geleden ook van aderlaten, purgeren en ijsbadbehandelingen, en ik durf te wedden dat er er ook toen patiënten waren die heilig overtuigd waren van de heilzame werking van deze inmiddels obsolete behandelingen. In de psychiatrie werden mensen soms “therapeutisch” afgeranseld, ook iets wat we achter ons gelaten hebben.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Sinds mijn bekering tot het Stoîcisme, mijn favoriete religie, is mijn zendingsdrang jammerlijk door de gootsteen gespoeld, dus als patiënten aan mij vragen wat ik daar dan allemaal van vind heb ik steevast hetzelfde antwoord: U bènt oud genoeg, en u... wòrdt wijs genoeg geacht om daar uw eigen beslissingen over te nemen. Maar als een patiënte met een ernstige depressie als debuut van een m. Parkinson haar anti-depressiva en levodopa laat staan omdat de door haar gewierookte alternatief genezer haar vertelt dat het “vergif is voor haar hersenen, waar de nog resterende hersencellen nog sneller aan doodgaan”, en patiënt wordt teruggebracht met een ernstige suïcidale depressie en een forse hemidystonie, dan heb ik zo mijn twijfels. Dan is er geen CAM-therapeut in velden of wegen te zien, en mag ik als “pillenboer” de rommel weer opruimen. Da’s ook een “farmaceutische fuik”, maar dan net even anders.

    En misschien doet u er goed aan zich te realiseren dat als u zich beperkt had tot Qiqong oefeningen en meditatie, zonder uw toevlucht te nemen tot de “chemische oorlogsvoering”, zoals de oncologie door sommige alternatieve genezers wordt genoemd, ook heel stil op uw rug zou liggen, net als bij het mediteren, maar dan wel met een tuintje op uw buik. En om nu de huidige staat van de psychiatrie als lichtend voorbeeld te noemen voor de somatische geneeskunde, een specialisme in een behoorlijke staat van crisis, doet mij vrezen dat de chemotherapie uw gezonde verstand toch enigszins heeft aangetast. Denk even aan de “kille moeder” als oorzaak voor autisme en de frontale lobotomie. Niet echt hoogtepunten uit de recente psychiatrische geschiedenis, en godzijdank verlaten door middel van goed wetenschappelijk onderzoek. Het hokjesdenken van de DSM, met uitwassen als de enorme toename van ADHD en vermeend autisme zijn de volgende zaken die ons over pakweg 50 jaar met het schaamrood op de kaken terug zullen laten denken aan deze tijd.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    En denkt u werkelijk dat het incorporeren van de Complementary and Alternative in de reguliere geneeskunde ons geld gaat besparen, en ons behoeden voor het “onbetaalbaar worden” van de reguliere gezondheidszorg? Daar zou ik dan toch graag enige onder...bouwing voor willen zien. In 2007 werd alleen in de VS al bijna 35 miljard uitgegeven aan Complementary and Alternative Medicine, dus aan onbewezen en soms zelfs schadelijke behandelingen. Dat hier af en toe iemand aan dood gaat, of er ziek van wordt, zou een cynicus als een vorm van natuurlijke selectie zien. Maar moeten wij dit als regulier werkende artsen omarmen, om daarmee het gezondheidszorg betaalbaar te houden? Dan hanteert u hetzelfde argument als Mao bij het propageren van de acupunctuur, omdat effectieve geneeskunde voor alle Chinezen veel te duur zou worden. Een idee dat zelfs de Chinezen inmiddels losgelaten hebben.

    Ik hou me vast aan twee wijsheden die hun waarde hebben bewezen

    “Bezint eer ge begint…”

    en vooral:

    “Always keep your mind open, but not so open that your brains fall out…”

    Als de anti-kwakzalvers hun doel al voorbijschieten, moet de CAM-brigade eerst nog eens een doel zien te vinden.

  • Lieneke van de Griendt

    Huisarts, Schiedam

    Wat een verademing, dit artikel. Ik herken alles. Tijd voor verandering binnen de zorg!

  • Jim van Os

    Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht

    @Anita Kaemingk: dank voor reactie op de reacties en voor de productieve discussie die hier is ontstaan.

    Eens met punten (1) en (2)! Goede gezondheidszorg is co-creatie. De beperking van het evidenced-based model is dat groepsverschillen in medisc...he uitkomsten uit RCTs zeer verschillende betekenis kunnen hebben voor verschillende mensen. Richtlijnen kunnen dus niet worden toegepast zonder die betekenis te toetsen bij de patiënt en onderzoek op onderzoek toont aan dat deze toetsing tekort schiet. Het grootste deel van de geneeskunde gaat over chronische aandoeningen en kwetsbaarheden die niet genezen (COPD, hartfalen, reuma, diabetes, psychisch lijden, AIDS, vormen van kanker). Integrale geneeskunde gaat over behandeling die zich niet alleen richt op de fysiologische parameters van de aandoening, maar ook op de mogelijkheid van herstel van perspectief via de opmerkelijke plasticiteit van mensen in het existentiële domein. Onderzoek laat zien dat herstel van perspectief mogelijk is via een combinatie van ritueel, relatie en verwachting rond verandering in een bepaald theoretisch kader, geboden in een context die ruimte biedt voor hoop, verbinding, betekenisgeving, empowerment en presentie bij lijden. Dergelijke processen, hoewel niet meetbaar in het fysische domein, zijn natuurlijk net zo goed wetenschappelijk benaderbaar als de fysiologische parameters van de traditionele geneeskunde. Het is hoog tijd ze serieus te nemen en onderzoeksmethoden te ontwerpen om ze in kaart te brengen. n=1 trials vormen, in tegenstelling tot wat in sommige blogreacties wordt gesuggereerd, wel degelijk een goede benadering om effecten in kaart te brengen. En als men daarnaast het groepseffect wil kwantificeren kan dat altijd door een meta-analyse van een serie van n=1 studies. Kortom, de missie van de patiëntenfederatie: "meer mens, minder patiënt", is mijn inziens een oproep om wetenschap te bedrijven in zowel het traditioneel medische als het existentiële domein.

  • Chris

    ANIOS geriatrie, Amsterdam

    Een wetenschapper moet open-minded zijn. Wat ooit een alternatieve theorie was, kan na goed onderzoek wellicht tot evidence based medicine gaan behoren. Ooit had Copernicus het idee opgevat dat de aarde om de zon draait, een theorie strijdig met de t...oen gangbare 'wetenschappelijke opvattingen' gebaseerd op het werk van Ptolemaeus. En hoe kan het dat 2 theorieën die beiden bewezen zijn, de relativiteitstheorie en de quantummechanica, elkaar bijten en (vooralsnog) onverenigbaar zijn? Wetenschap is ook voortschrijdend inzicht. De VtdK is niet tegen gedegen onderzoek en 'vrij denken', maar tegen toepassing van onbewezen theorieën binnen het domein van de geneeskunde. In een tijd waarin kosten medebepalend zijn in de zorg, mag men kritisch zijn op 'bewezen' effectiviteit. De 'alternatieve' geneeskunde is ook niet zonder meer een aanvulling, omdat ook gedegen onderzoek naar veiligheid vaak ontbreekt.

    Hoewel ik de literatuur m.b.t gezondheidseffecten van Tai Chi niet ken, vind ik de voorbeelden die het verhaal zouden moeten ondersteunen zwak. Het artikel in NTvG waarnaar in de blog verwezen wordt, verwijst op haar beurt naar een artikel in JAMA; het betreft de enige beschikbare trial die kijkt naar effectiviteit van Tai Chi inzake valpreventie bij ouderen. Het artikel zegt alleen maar dat Tai Chi effectiever is dan 'stretching', maar vindt geen bewijs dat het effectiever is dan 'multimodal excercises'. Zoals ik het lees ondersteunt dit artikel de richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor klinische geriatrie die stelt dat bewegen goed is ter valpreventie. Geen nieuwe inzichten dus. De opmerking in de blog "ik durf met stelligheid te beweren dat zonder allerlei ondersteunende activiteiten ik helemaal niet aan dit traject toegekomen zou zijn", let wel N=1, is vanuit patiëntperspectief volkomen logisch (dus zeer waardevol), maar wetenschappelijk weinig bijdragend.

  • Anne-Marie van Dam

    Psychiater, Amsterdam

    Er zit wat mij betreft vooral een verschil in hoe ik op mijn patiënten reageer die naar alternatieve therapieën gaan en hoe ik op deze therapieën en behandelaren reageer. Met mijn patiënten bespreek ik wat ze er verwachten, wanneer ze zich geholpen z...ullen voelen, wat het kost en of het pijnlijk is.
    De therapieën zelf en de behandelaren zullen zich moeten bewijzen, net als alle andere behandelingen. Tot die tijd behoren ze niet vergoed te worden.
    Zoals hypnotherapie inderdaad bij prikkelbare darmsyndroom werkt, Cognitieve mindfulness bij recidiverende depressies.
    En wij zullen ons moeten afvragen wat patiënten beweegt om alternatieve therapieën te gaan opzoeken.

  • Rene Tisscher

    Oud reumatoloog, Arts integrale geneeskunde, Oosterhout

    Beste collega's
    Maak u niet druk over het denkplafond van de anti kwakzalvers.
    De Chinees zegt :"Domme mensen gaan nooit dood "
    De directie van het destijds St Josef ziekenhuis te Veghel besprak in 1983 een aantijging tegen mij. Ik las het stuk ...en kwam zoveel taalfouten en onkunde tegen dat op de vraag of er gereageerd moest worden op het stuk mijn antwoord was :" Dat is niet nodig. In Indonesië vernam ik ( in de jaren zestig ) het Chinese spreekwoord "domme mensen gaan nooit dood ". Daar leek het artikel op. Ik vond het te min om erop te reageren. Nu lees ik dat er gereageerd wordt op de Integrale geneeskunde.
    Wetende dat een internationale conferentie over maten en gewichten j. l., i.v.m. de ruimtevaart, besloten heeft om de maatstaf 1 kilogram ( kg ) om te zetten in een constante van Plank ( h ) en de mol te vervangen door de constante van Avogadro ( NA ) zijn de dagen van de vereniging tegen kwakzalverij geteld.
    Zij dienen hun denkplafond op te krikken tot het magnetisch veld willen zij in de toekomst nog iets begrijpen van de ingenieurs geneeskunde technieken waarbij de meetwaarden binnen minuten geleverd wordt inclusief de diagnosen, de reguliere en alternatieve therapie met therapie succes tot P < 0,05, de aanduiding van psychotrauma's in het verleden enz. teveel om op te noemen en te behappen.

    Medici die in de toekomst blijven steken op de mol, mmol/l e.d. , zullen ervaren dat het gras voor hun voeten weggemaaid is door de integraal geneeskundigen. Wees dus gewaarschuwd !

  • JCN

    MD pH, rotterdam

    Ik ben van mening dat alternatieve therapieën een rol kunnen hebben. Echter zijn de claims die de alternative genezers maken gevaarlijk, en het heeft nul wetenschappelijk basis. Het claimen van causatief verband/correlaties die niet bewezen kunnen wo...rden is bizar ( mn anti vaccinaties). Het is claimen dat een zwarte panter op de Veluwe loopt, en zeggen dat men niet goed heeft gekeken -dus niet gezien-. Het is bijna onmogelijk om een negatieve te bewijzen. Het is geen alternatief, het kan helpen ter ondersteuning. Dus gebruik de term ondersteuning, niet behandeling of alternatief ( wat indirect behandeling insinueert)
    Maar laten we aub geen wetenschappelijke discussie hier over houden, want dat is het niet. Ik geloof zeker in mind of matter, en het brein kan het lichaam degelijk beïnvloeden. Mensen moeten zich wat meer verdiepen tussen het verschil tussen correlatie en causaal verband...

  • Rogier Hoenders

    Psychiater, Groningen

    Ik kan me geheel vinden in de blog van Anita Kaemingk en in haar reactie op de reacties. Het lijkt mij ook wenselijk om in de zorg een genuanceerde middenweg te bewandelen tussen kritiekloos blind omarmen van onbewezen therapieën en op voorhand dogma...tisch stelselmatig afwijzen van behandelingen obv de eigen subjectieve inschatting. Dat vraagt om het wegen van (1) al dan niet beschikbaar evidence voor effectiviteit en veiligheid (2) gebruik van gezond verstand en eigen professionele ervaring en (3) ervaringskennis en voorkeuren van patiënten en hun dierbaren ( de trias van EBM). Dit alles vanuit een betrokken niet-veroordelende compassie volle houding (met enige professionele distantie). Dan kom je vaak uit op reguliere zorg, regelmatig op het helpen bij leefstijl veranderingen, soms bij natuurlijke middelen en ja, een enkele keer zelfs op het adviseren over complementaire zorg. Echter op dat gebied is nog veel onduidelijk en daarom adviseerde de WHO meermalen om hier meer onderzoek naar te doen en blijkt uit recent onderzoek van CBS dat 80% van de Nederlanders dat ook wil.

  • HCM Haanen

    gepensioneerd internist, Rotterdam

    Mevr Anita Kaemingk maakt een denkfout als zij een lans breekt voor de Chinese ideeen over Tai Chi. Er is niets bijzonders aan Tai Chi, de bewegingskunst die ik zelf al een aantal jaren praktiseer. Het hele taoistische concept van qi en de meridianen... berust nergens op. Tai Chi is een vorm van concentratie op bewegingspatronen gedurende een half uur, en is daarmee vergelijkbaar met mindfulness, en heeft de zelfde effecten. Door de bewegingsoefeningen zal de lichaamsbalans en de motoriek wel verbeteren (dit is voor parkinsonpatienten aangetoond) en is goed als valpreventie.

  • W.J. Duits

    bedrijfsarts, Houten

    "Er is meer tussen Hemel en Aarde Horatio dan uw rede kan verklaren." Bij evidence based moeten we altijd kritisch blijven, wetenschap heeft soms ook trekjes van een religie. Ooit was het wereldbeeld dat de aarde plat was en het centrum van het unive...rsum en er waren wetenschappers die dat hebben onderzocht en beaamd. Het was toen evidence based. Dus academici: Blijf kritisch op alles wat je voor wordt gehouden als evidence based.
    Geef anderen de ruimte die de patiënt ondersteunen, verketter ze niet.

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent en patiënt, Maastricht

    Dank iedereen voor alle hartverwarmende reacties.

    @Jim van Os. Ervaringskennis is zeker belangrijk, maar mijn vergezicht is weidser. We staan voor twee grote problemen in de huidige gezondheidszorg:

    1.de hedendaagse patiënt is in toenemende m...ate onvoldoende geholpen met alleen orgaangericht denken en farmacologische quick-fixes (en soms zelfs ronduit slecht geholpen, denk bv aan alle polyfarmacie en iatrogene schade),

    2. deze zorg is op deze manier ook nog onbetaalbaar aan het worden.

    Bovendien zijn aan de ene kant patiënten aantoonbaar beter af met ondersteunende programma’s naast de reguliere behandeling (groter behandelingssucces, minder ziekte, minder bijwerkingen, minder kosten). En aan de andere kant speelt in veel chronische ziekten niet-adequate ‘zelfzorg’ (om de cynische VtdK-categorisering te gebruiken) een belangrijke rol. Het merendeel van de bevolking weet niet eens wat goede 'zelfzorg’ is of is niet in staat dit goed toe te passen (ik woon midden in een wijk waar ik dit dagelijks zie). Hier ligt een belangrijke rol voor de arts, maar ook voor de overheid.

    De noodzakelijke veranderingen gaan te langzaam, we lopen ernstig achter de feiten aan met veel te veel onnodig lijden. Hoe de toekomstige zorg eruit moet gaan zien, weet ik ook nog niet, maar het zal hoe dan ook integraler worden. Wandelen op recept, ik denk dat veel huisartsen hier al mee bezig zijn.

    De VtdK zal geen grote rol spelen in de voor ons liggende transitie, maar laat ik zeggen dat de guerrilla-acties en het immer gestrekte been, naast onnodig beschadigend, ook de patiënt en de gezondheidszorg geen dienst bewijzen - al beitelt ze dit nog 100 keer in steen. Overigens ben ik oprecht verheugd te lezen dat het VtdK blijkbaar een warmer gevoel voor integraliteit heeft dan de uitlatingen doen vermoeden.

  • Viktor Blum

    sportarts n.p., Haarlem

    De Zweedse Rugschool was een multidisciplinair programma, gestart eind jaren ‘60. Evenals in NL was 20-30% van de langdurige arbeidsongeschiktheid in de industrie het gevolg van rugklachten. Het programma gaf een aanzienlijke reductie van arbeidsonge...schiktheid, ik meen een derde tot de helft. Zoek het op!

  • Koos Noordeloos

    waarnemend huisarts, Bloemendaal

    Ik vind het volkomen terecht dat Anita Kaemingk de methode afwijst die de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) al vele jaren gebruikt. Waarom lijnrecht de Evidence Based wetenschap volgen en de op ervaring gebaseerde geneeswijzen / behandelmethode...s rigoureus afwijzen? Hoe kan je als student, als arts in opleiding of als werkende arts creatief (anders dan regulier) denken en handelen als je dit nooit is geleerd, als je dit altijd is afgeleerd? Hoe kan een arts 'informed consent' werken als deze uitsluitend geleerd heeft om regulier te denken en te handelen? Zij doet in deze persoonlijke ontboezeming terecht een oproep aan alle artsen om de angst op afwijzing die de VtdK oproept los te laten en ook niet reguliere behandelmethodes te onderzoeken en te gaan adviseren.

  • Jim van Os

    Voorzitter Divisie Hersenen, Utrecht

    Dank Anita Kaemingk voor het delen van uw ervaringen en dat u ons de gelegenheid geeft hier ons voordeel mee te doen. De patiëntenfederatie heeft als nieuwe visie: "meer mens, minder patiënt". Uw blog sluit daar volgens mij nauw bij aan en doet in fe...ite een oproep om open te staan voor ervaringskennis. Een strak evidence-based kader is niet voldoende om de ervaring van chronisch lijden te integreren. Van een productieve samenwerking tussen ervaringskennis en professionele kennis kan meer verwacht worden - als men er voor open wil staan.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Blum:

    Misschien werken de Zweden wel minder hard...

    Of drinken ze meer alcohol waardoor ze de rugpijn minder goed voelen...

    Misschien zaniken ze minder (tegenwoordig ook wel als copingstijl omschreven).

    Misschien eten ze meer NSAID's......

    Of wellicht doen ze meer liggend werk...

    Je weet het niet, hè, je weet het niet...

  • Viktor Blum

    sportarts n.p., Haarlem

    Heel goed stuk. Naast Tai Chi zou ik graag hypnotherapie willen noemen, staat op de alternatieve lijst, maar is soms heel effectief. Bijvoorbeeld bij aspecifieke buikklachten en vliegangst. Manuele therapie is ook een voorbeeld. Het probleem van onze... wetenschap zijn de ingebouwde beperkingen die uiteindelijk te maken hebben met de beperkingen van ons verstand. Het liefst vergelijken we twee identieke groepen, met daarin slechts één te meten verschil. Het mooiste voorbeeld vind ik de wetenschappelijke bewering van een jaar of vijftien geleden dat de “Zweedse Rugschool” niet werkt. Deze methode was in de praktijk heel effectief bevonden. Door de beperkingen van het onderzoek, waarbij individualisering werd uitgesloten, was er geen aantoonbaar effect gevonden. De Zweden hadden wel al jaren veel minder mensen in de WAO vanwege rugklachten......

  • Cath

    anesthesioloog, Amsterdam

    "Jammer dat Anita Kaemingk in haar rommelige blog de bekende hutspot serveert van halve en hele onwaarheden over de visie op alternatieve behandelwijzen van de Vereniging tegen de Kwakzalverij.
    Wij maken onderscheid tussen geneeskunde, zelfzorg en w...elness, en alternatieve behandelwijzen. De door Kaemingk genoemde taijiquan (Tai Chi Chuan, een op het daoïsme geïnspireerde beweegkunst) valt onder het hoofdstuk zelfzorg en welness. Het is een prima vorm van bewegen, maar er is geen bewijs dat het beter is dat andere vormen van bewegen zoals wandelen of zwemmen. Wij zijn dus helemaal niet tegen Tai Chi. Wij zijn wel tegen het opdringen van Tai Chi als de beste vorm van bewegen aan (kanker)patiënten en wij zijn ook tegen ongegronde gezondheidsclaims betreffende Tai Chi.
    Artsen in Nederland hanteren al ruim 50 jaar het bio-psychosociale model. Daarin past dat wij respect hebben voor de keuzes die patiënten maken op het gebied van zelfzorg en welness. Deze keuzes behoren tot het privédomein van de patiënt. Wij verzetten ons echter tegen ongegronde gezondheidsclaims, zinloze alternatieve behandelwijzen en het verkopen van valse hoop door alternatieve behandelaars aan kwetsbare patiënten. En keuzes op het gebied van zelfzorg en welness moeten niet onnodig worden gemedicaliseerd.”

  • Michiel W. Hengeveld

    Psychiater, Leiden

    Correctie: ‘ervaren’ is een fout van de spellingscorrector en moet ‘verwarren’ zijn!

  • Michiel W. Hengeveld

    Psychiater, Leiden

    Jammer dat Anita Kaemingk de bekende retorische truc toepast van het toeschrijven van allerlei kenmerken aan de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK), om deze vervolgens bestrijden.
    - De VtdK heeft geen Millecamcomplex, want bestrijdt dergelijke ...praktijken al sinds 1881.
    - De VtdK is niet tegen integratieve, holistische, context-based, practice-based, leefstijlgerichte, preventieve geneeskunde, de mens achter de patiënt, of welke term hiervoor nu weer in de mode is. De VtdK is tegen het onder de vlag van dit soort termen toepassen van op irrationele theorieën gebaseerde, bewezen onwerkzame of niet te onderzoeken behandelwijzen.
    - De VtdK is niet tegen een brede blik en een open mind, mits die niet zo open is dat het brein er uitvalt.
    - De VtdK is niet tegen het toepassen van tal van 'zachte' aanvullingen op de geneeskundige zorg, maar beschouwt deze niet vanzelfsprekend als behorend tot het (door zorgverzekeraars te vergoeden) domein van de geneeskunde.
    - De VtdK zou niet tegen het lidmaatschap van de Academy of Integrative Medicine zijn als daarin geen bekende kwakzalvers zouden zitten die geloven in antroposofische geneeskunde, homeopathie, acupunctuur en biofotonen - allemaal uitvoerig onderzocht en bewezen onwerkzaam (https://www.kwakzalverij.nl/nieuws/louis-bolk-instituut-draait-op-volle-toeren/).
    - De VtdK hanteert niet de enge definitie van evidence-based geneeskunde, die alle evidentie zou beperken tot dubbelblind gecontroleerd onderzoek.
    - De VtdK is maakt zich druk over: misbruik maken van de lichtgelovigheid van kwetsbare mensen, het verkopen van het placebo-effect als bewezen werkzaamheid, het ervaren van post hoc met propter hoc, het gebruik van verdoezelend pseudowetenschappelijk jargon, het gebrek aan bereidheid tot openheid en zelfcorrectie en het hebben van panacee-pretenties van kwakzalvers.
    - De VtdK gebruikt daarbij dikwijls harde woorden, omdat kwakzalverij gevaarlijk kan zijn (het thema van het jaarcongres op 5 oktober 2019).

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.