Zelfstandig of roekeloos?

‘Uh, ja doe maar’, zeg je voordat je het door hebt. Maar mag dit eigenlijk wel? Wat als de patiënt een aller­gische reactie ontwikkelt, wie is aansprakelijk? En hoe ga je in het algemeen om met vragen of opdrachten waar je je niet comfortabel bij voelt?

Allergische reactie

Als coassistent mag je bijna alles zelfstandig doen, mits je hiertoe opdracht hebt gekregen van een arts, je eventuele aanwijzingen van de arts opvolgt en je zelf denkt bekwaam te zijn om deze handeling uit te voeren. Zo mag je voorbehouden handelingen uitvoeren als het inbrengen van een katheter of het verrichten van een punctie, zolang je maar aan de drie hiervoor genoemde voorwaarden voldoet. En mocht er hierbij toch onverhoopt iets misgaan, ben je als coassistent niet persoonlijk aansprakelijk. Het ziekenhuis of de zorginstelling is wettelijk aansprakelijk en is verzekerd voor dit soort situaties. 

Toch kan het voorkomen dat je als coassistent in een situatie komt waarin direct aanspraak gemaakt wordt op je beslissingsvermogen. Neem bijvoorbeeld de situatie uit de inleiding, waarin een verpleegkundige zonder tussenkomst van een arts jou met enige spoed om advies vraagt. Er wordt dan niet voldaan aan de voorwaarde dat je opdracht van een arts moet hebben gekregen. Je zou kunnen zeggen dat ‘ja’ zeggen op medicatie zoals een NSAID niet veel kwaad kan, maar als de patiënt daar vervolgens een levensbedreigende allergische reactie op krijgt en jij was vergeten na te kijken of de patiënt allergieën heeft, blijkt het toch ineens niet zo onschuldig meer.

Strafrecht

Wanneer er iets misgaat bij de behandeling van een patiënt, ben je hier als coassistent niet eindverantwoordelijk voor. Dat is de superviserend arts. Bovendien is een coassistent nog niet BIG-geregistreerd en valt zijn of haar handelen daardoor niet onder het tuchtrecht. Mocht er een tuchtklacht ingediend worden, dan wordt er naar de handelingen van de supervisor gekeken. Dit neemt niet weg dat coassistenten wel een eigen verantwoordelijkheid hebben en tot op zekere hoogte aansprakelijk zijn voor hun eigen – niet in opdracht uitgevoerde – handelen. Handelingen van co­­assistenten vallen niet onder het tuchtrecht, maar kunnen wel onder het civiel of strafrecht vallen als zij op eigen initiatief voorbehouden handelingen verrichten. Theoretisch zou een coassistent die bijvoorbeeld akkoord geeft op een medicatietoedieningsvraag zonder hiervoor opdracht te hebben gekregen van een arts – als het misgaat – op die manier toch aangeklaagd kunnen worden. Gelukkig komt dit echter zelden voor en moet een coassistent wel heel gekke dingen doen om vervolgd te worden. Je bent immers aan het leren om dokter te worden en fouten maken hoort hierbij.

Handelingen van coassistenten vallen niet onder het tuchtrecht, maar kunnen wel onder het civiel of strafrecht vallen

Twijfel

Oké, niet zomaar zelfstandig beslissingen nemen over voorbehouden handelingen dus, maar altijd een supervisor erbij betrekken. Hoe ga je hier in de praktijk mee om? Vooral als oudste coassistent (of semiarts op andere faculteiten) heb je voor enkele patiënten vaak de rol van zaalarts en krijg je direct supervisie van de specialist. Die wil je vast niet uit haar drukke poli bellen voor de diclofenac van meneer Jansen.

Vooropgesteld: je mag je supervisor bij twijfel natuurlijk altijd bellen. Het belangrijkste is dat de zorg veilig is en je supervisor is eindverantwoordelijk voor de zorg op de afdeling. Je supervisor weet dat je geen medicatieopdrachten mag geven en zal het alleen maar geruststellend vinden als je met dit soort dingen niet zomaar je eigen gang gaat.

Ruimte

Maar wat kun je doen als je die ruimte even niet voelt?

1. Wellicht een open deur, maar de zaalarts bellen mag natuurlijk altijd.
2. In de casus van meneer Jansen zouden verpleegkundigen ook moeten weten dat jij geen medicatieopdrachten mag geven en kun jij hen óók gewoon doorverwijzen naar de zaalarts.
3. Vraag je af of de situatie echt urgent is. Heeft de patiënt echt zoveel pijn dat hij daarmee niet door de CT-scanner kan? Of vraagt de verpleegkundige zich gewoon af of er ‘ergens vandaag’ over de pijnstilling nagedacht kan worden?
4. Bespreek het op een later moment met je supervisor of de vertrouwenspersoon van het ziekenhuis als je regelmatig niet de ruimte voelt hulp te vragen.

Geef je eigen grenzen aan en maak het bespreekbaar als je in een situatie terecht bent gekomen waar je je achteraf niet comfortabel bij voelt. Vraag wat je in een volgende situatie beter kunt doen en kom erachter wat de artsen op de werkvloer zouden willen dat jij in zo’n situatie doet.