Wegen naar de artsenopleiding: loten, toetsen of een opdracht?

Niet wat ik bedoelde

Zijn gedachtegoed dook op – ook voor hem onverwacht – in het recente politieke debat over een wetsvoorstel dat loting toch weer mogelijk wil maken, naast de nu verplichte decentrale selectie op basis van twee kwaliteitscriteria. Maar niet in de vorm die hij bedoelde. ‘Ik ben afgelopen week gefeliciteerd met het gebruiken van het Klaas Visser-model, maar zo blij ben ik er niet mee. Want wat de politiek ervan heeft gemaakt, is niet wat ik heb bedoeld.’

Toplaag

Maar wat bedoelde Klaas Visser dan wel zelf met zijn model? Hij wil inderdaad een ‘toplaag’ direct een plek gunnen, en dat kan bijvoorbeeld prima op basis van de hoogste eindexamencijfers omdat daar genoeg bewijs voor is, licht hij toe. En hij pleit ook voor loten uit een resterende groep. ‘Want we kunnen niet met zekerheid zeggen dat nummer 314 beter is dan nummer 315. Zo’n rangorde is niet te onderbouwen.’ Verder is hij er voorstander van om een deel van de geïnteresseerden uit te sluiten van die loting. Maar – en dat is een belangrijk verschil met wat de Tweede Kamer ervan maakte – niet via selectie-eisen zoals toetsen, motivatiebrieven en een cv vol vrijwilligerswerk en bestuurstaken.

‘Een goede selectie is heel moeilijk, vanwege het brede palet aan uitstroom­mogelijk­heden voor artsen’

Inspanningsvereiste

Visser pleit voor ‘een inspanningsvereiste’ om een eerste schifting te maken uit de grote groep die afkomt op schaarse studieplaatsen. Bijvoorbeeld ‘een dag meelopen, of huiswerk maken’. ‘In ieder geval iets wat je zelf moet en kunt doen.’ Belangrijk voor hem is dat een aspirant-student bij die vereiste ‘geen beroep kan doen op hulpbronnen’ zoals een hoogopgeleide ouder met medische connecties of een duur bureau. En dat de vereiste alleen iets vergt ‘in het laatste vwo-jaar’. Als aan die voorwaarde is voldaan, vindt hij het fair ‘iets te eisen van mensen die willen strijden om felbegeerde plaatsen’.

Oorspronkelijke vorm

Ook de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en Universiteiten van Nederland (UNL) hadden afgelopen tijd laten horen dat ze wel iets zagen in dit Klaas Visser-model. ‘Maar dan wel in de oorspronkelijke vorm, zoals Klaas Visser het bedoelde, met inspanningsverplichting’, kan huisarts en opleidingsdirecteur geneeskunde van Radboudumc Marjolein van de Pol niet genoeg benadrukken. Van de Pol voert het woord namens de gezamenlijke geneeskundeopleidingsdirecteuren, die als Opleidingscommissie Geneeskunde (OCG) de NFU adviseert. ‘De gemene deler is dat we ons daarin kunnen vinden.’

Nog niet besproken

Ook staan de opleidingsdirecteuren positief tegen selecteren, op basis van een selectievorm waar evidence voor is – welke, is nog niet besproken. En verder is er steun onder de geneeskundefaculteiten voor ongewogen loting in het middenveld. Volgens Van de Pol kan ongeveer twee derde van de acht ‘zich vinden in een combinatie van selectie en loting’, en willen de overige liever ‘volledige selectie handhaven’.

Meerdere opties

Het lotingswetsvoorstel, met een uitbreiding die de Tweede Kamer heeft afgedwongen, biedt universiteiten dus meerdere opties om zelf uit te kiezen. Ook qua selectiecriteria; wel moet er sprake zijn van meer dan één, nader te bepalen criterium (zie kader). Dat universiteiten graag gebruikmaken van al die diversiteit, blijkt uit navraag. Een woordvoerder van het Erasmus MC laat weten dat deze geneeskundefaculteit ‘loting overweegt als onderdeel van de selectieprocedure, maar dat het niet de bedoeling is volledig op loting over te gaan’. Daar zal ‘inspanningsbereidheid in ieder geval deel uitmaken’ van de procedure, ‘denk bijvoorbeeld aan een huiswerkopdracht vooraf’.

Nog aan het praten

Opleidingsdirecteur geneeskunde Annet van Royen van Utrecht UMC meldt dat daar de wens leeft ‘om zoveel mogelijk loting toe te passen en af te stappen van selectie. Hoe precies, gewogen of ongewogen, daar zijn we intern nog over aan het praten.’ Deze faculteit hoopt zo ‘de stress bij middelbare scholieren en de prestatiedruk binnen geneeskunde te verminderen’. ‘De uitval viel in de jaren toen er alleen werd geloot, eigenlijk mee.’

Lage scoorders uitsluiten

Via opleidingsdirecteur Christa Boer en hoofd van het selectieteam van VUmc Benjamin Janse blijkt dat deze Amsterdamse faculteit meer wil aansluiten bij de Kamerwens om lage scoorders bij selectie uit te sluiten van loting. Zij stellen via decentrale selectie momenteel al de best-scorende kandidaten direct te plaatsen en de laatst-scorende af te wijzen, en ‘dit principe’ graag te behouden. En daarnaast voor de middengroep via loting ‘een eerlijker en rechtvaardiger’ mechanisme toe te voegen als dat wettelijk weer mag.

Zoekende

Voorzitter Pim den Boon van De Geneeskundestudent laat weten dat dit bestuur inmiddels ‘zoekende’ is naar een eigen voorkeursmethode. ‘We weten op dit moment niet wat de beste toelatingsmethode is. We pleiten voor meer onderzoek om een goede uitspraak te kunnen doen over de waarde van selectie. Welke eisen stellen faculteiten daarbij en welk effect heeft dat op de populatie? En we willen meer transparantie over de gebruikte selectiecriteria.’

Nog teveel onduidelijkheid

Ook de Inspectie van het Onderwijs vindt dat er nog teveel onduidelijkheid is over gebruikte selectiemethodes en -effecten, blijkt uit een recent rapport. De inspectie constateert dat er tussen opleidingen geen of weinig overeenstemming is over waar een goede selectie aan moet voldoen, en dat ze eigenlijk niet goed weet welke studenten bij welke selectiemethoden onbedoeld een grote kans hebben om af te vallen. Volgens de inspectie is een betere onderbouwing voor selectiemethoden nodig.

Uitstroommogelijkheden

Elke toelatingsmethode kent haken en ogen – daarover lijken eigenlijk alle gesprokenen het eens. ‘Het is heel moeilijk om een goede selectie te doen voor geneeskunde, vanwege het brede palet aan uitstroommogelijkheden’, merkt opleidingsdirecteur Van Royen op. ‘Je wilt superspecialisten en verslavingsartsen, intra- en extramuraal. Juist omdat je zo’n breed uitstroomprofiel hebt, is het moeilijk om gefundeerde selectiecriteria op te stellen.’

Eerlijke kansen

Opleidingsdirecteur Van de Pol wijst erop dat ‘uitsluiten van gemotiveerde of geschikte mensen’ onvermijdelijk is in een spanningsveld van ‘eerlijke kansen’ willen bieden, de zoektocht naar een ‘studentenpopulatie die goed door de studie kan komen’ en ‘het maatschappelijke belang van voldoende en diverse dokters die voor een diverse populatie kunnen zorgen’. ‘Die doelen bijten elkaar. Hoe dan ook gaan er mensen niet worden toegelaten als je ervan uitgaat dat een vwo-diploma volstaat en er meer jongens en meisjes geneeskunde willen studeren dan er plekken zijn.’

De Tweede Kamer stemt dinsdagmiddag over het aangepast wetvoorstel over loting.