Wat mag je als co doen en wat niet?

Als coassistent kom je in situaties waar je een voorbehouden handeling moet uitvoeren. Maar om welke handelingen gaat het eigenlijk? En wat zijn de regels die de Wet BIG voorschrijft? Marije Nijenhuis

Het is druk op de afdeling waar je net als coassistent bent begonnen. De arts-assistent vraagt of je zo snel mogelijk een patiënt een infuus kunt geven. Zenuwachtig pak je alle benodigdheden. De patiënt heeft twee blauwe armen van de gesneuvelde infusen en nauwelijks vaten die voor jou bruikbaar zijn. Eigenlijk voel je je helemaal niet zeker genoeg om dit te doen en er is niemand die jou aanwijzingen kan geven over deze infuusnaalden, waar je nog nooit mee hebt gewerkt. Wat nu?

Voorbehouden handelingen zijn medische handelingen die onaanvaardbare risico’s voor de gezondheid van een patiënt met zich meebrengen als een ondeskundige deze uitvoert. Ze zijn opgenomen in de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG, zie kader). Daar staat ook wie deze handelingen mag uitvoeren. Er wordt onderscheid gemaakt tussen beroepsbeoefenaren die zelfstandig bevoegd zijn (bijv. een tandarts of een arts) en beroepsbeoefenaren die niet zelfstandig bevoegd zijn om voorbehouden handelingen uit te voeren (bijv. een coassistent). Zelfstandig bevoegd betekent hier dat iemand zelf de indicatie voor de handeling mag stellen en de handeling mag uitvoeren, mits hij bekwaam is.

Niet zelfstandig bevoegden, zoals coassistenten, mogen onder voorwaarden en in opdracht van een beroepsbeoefenaar die wel zelfstandig bevoegd is, voorbehouden handelingen uitvoeren. Deze voorwaarden stellen dat de coassistent bekwaam moet zijn, dat er voldoende toezicht aanwezig is en dat de mogelijkheid van tussenkomst is geregeld. Als de arts of de coassistent niet aan deze voorwaarden voldoet, is hij of zij wettelijk gezien strafbaar.

Of iemand bekwaam is, kan blijken uit scholing en ervaring. Bekwaam zijn betekent dat een coassistent beschikt over de kennis (over de handeling zelf, de techniek, het doel, de anatomie, de risico’s, de contra-indicaties, de voor- en nazorg en eventuele complicaties) en de vaardigheid om de handeling veilig uit te voeren. Omdat een coassistent alle voorbehouden handelingen op enig moment moet aanleren, is het belangrijk dat de opdrachtgever van de voorbehouden handeling in eerste instantie uitgebreid aanwijzingen geeft en direct toezicht houdt ter plaatse. Onder deze omstandigheden mag een coassistent een voorbehouden handeling verrichten en ontstaat er langzamerhand meer ervaring en bekwaamheid. Als de coassistent verder is in het leerproces zal de opdrachtgever altijd moeten blijven zorgen voor de mogelijkheid tot tussenkomst (dan wel telefonisch, dan wel in persoon).

Dus: ga je bij die ene patiënt dat infuus prikken of niet? Bedenk goed dat je als coassistent mede verantwoordelijk bent voor het voldoen aan de voorwaarden voor het uitvoeren van een voorbehouden handeling. Als je een dergelijke handeling uitvoert, moet je jezelf bekwaam vinden. Als jij jezelf onvoldoende bekwaam acht, weiger dan de opdracht. Initiatief nemen, helpt ook: ga bijvoorbeeld naar de prikpoli, kijk mee met verpleegkundigen als zij katheteriseren, pak de boeken er weer bij en kijk of jouw ziekenhuis een skills-lab heeft waar je op een prikpop kunt oefenen. Schroom niet om hulp, aanwijzingen en toezicht te vragen, van een arts of verpleegkundige. Immers, een echt goede coassistent en dokter in spe, is nooit uitgeleerd. Ook als het gaat om voorbehouden handelingen.

Als je hierover nog vragen of opmerkingen hebt, kun je ons mailen: studentenplatform@fed.knmg.nl. Voor ethische en juridische vragen kun je ook terecht bij de KNMG Artseninfolijn: 030 282 3322 of artseninfolijn@fed.knmg.nl.

Lees ook:

• Meer over het KNMG Studentenplatform 
• Volg het KNMG Studentenplatform via Facebook en Twitter.