Nieuws
Thomas Zwaan
6 minuten leestijd
financiën

Verdiep je eens in de financiële kant van de zorg!

Plaats een reactie
Getty Images
Getty Images

Economie lijkt voor geneeskundestudenten soms een ver-van-mijn-bedshow. Onze opleiding focust vanzelfsprekend op de patiënt en diens ziekte, maar het financiële aspect van de zorg blijft vaak achterwege. En dat is onterecht.

We leren hoe we met patiënten moeten communiceren, hoe het lichaam werkt en welke ziektes er bestaan, maar amper weten we hoe zorgkosten zijn opgebouwd en hoe deze worden bepaald. We maken tijdens onze coschappen kennis met specialisten in loondienst of in vrij beroep, maar leren weinig over de beweegredenen die men hiervoor heeft.

Krantenkoppen vertellen ons dat de zorgkosten in Nederland steeds hoger worden, maar onze curricula vertellen ons niet waarom. Toch is het economische aspect van de zorg essentieel en heeft grote invloed op de artsenpraktijk én de samenleving. 

Zorgkosten in Nederland

De zorgkosten in Nederland bestaan uit de kosten van vier stelselwetten: de Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet lang­durige zorg (Wlz), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet. Het grootste gedeelte van de kosten zit in de Zvw (waar ziekenhuiszorg onder valt) en de Wlz (waar onder andere verpleeghuiszorg onder valt). Binnen de Zvw spelen private zorgverzekeraars een grote rol. Zij bepalen aan de hand van gereguleerde marktwerking, binnen randvoorwaarden die vanuit de overheid gesteld worden, de kosten van zorgverzekeringen en de bedragen die zieken­huizen ontvangen voor behandelingen. De overheid bepaalt hierbij wat in het basispakket komt. Het hebben van een basisverzekering is voor iedereen verplicht die woont of werkt in Nederland en bevat gelijke zorg. In 2020 betaalden wij als land 116 miljard euro aan onze gezondheid en het welzijn van alle Nederlanders middels deze vier stelselwetten.1-3  

Onze curricula vertellen niet waarom de zorgkosten steeds hoger worden

Zorgverzekeraars

De zorgkosten stijgen al jaren, met name binnen de Zvw, en gedurende covid-19 nog sterker, door onder meer de extra kosten voor covidzorg, aanschaf van extra persoonlijke beschermingsmiddelen en steunmaatregelen voor uitgestelde zorg. Naast de pandemie speelt ook al jaren de vergrijzing een grote rol in de gestegen zorgkosten. Door toenemende levensverwachting groeit het aantal ouderen en chronisch zieken. Dit resulteert in een flinke kostenstijging van bijvoorbeeld de langdurige thuiszorg binnen de Wlz.4-6 Een andere aanjager van de kostenstijging is de toename van innovatieve medicijnen, wegwerpmaterialen en medicijnresten. Om al deze kosten te kunnen dekken, maken zorgverzekeraars afspraken met ziekenhuizen over welke zorg vergoed wordt tegen welk bedrag. Daarnaast moet het zorgpersoneel natuurlijk betaald worden.

Loondienst en vrij beroep

Medisch specialisten kunnen werken in een algemeen ziekenhuis, in een universitair medisch centrum, in een categorale instelling of een zelfstandige kliniek. Een medisch specialist kan ook als zzp’er werken. In de umc’s zijn alle medisch specialisten in loondienst. In de algemene ziekenhuizen werken sommige medisch specialisten in loondienst en andere in vrij beroep. In Nederland werkt circa 70 procent in loondienst en 30 procent in vrij beroep. Die laatste groep maakt deel uit van een medisch-specialistisch bedrijf (msb, ook bekend als ‘de maatschap’). Er zijn zo’n zeventig msb’s in Nederland. De raden van bestuur van algemene zieken­huizen maken met die msb’s onder andere afspraken over de te leveren zorg en het budget.

In een maatschap zijn er minimaal twee personen die samenwerken en iedere persoon is mede-eigenaar van het bedrijf: de zogeheten maat. Iedere maat brengt iets in in het bedrijf. Dit kan geld zijn, goodwill (bijvoorbeeld kennis, naams­bekendheid of patiënten) of arbeid. Registratie van een maatschap in het handelsregister is verplicht en onderlinge afspraken worden vastgelegd in de maatschapsovereenkomst.7  

Er zijn allerlei redenen om te kiezen voor vrij beroep.8 Veelgenoemde redenen zijn de vrijheid die het biedt, efficiëntere zorg en een (iets) hoger salaris (vroeger waren de verschillen overigens beduidend groter). Daar staat wel tegenover dat het toetreden tot een msb/maatschap een groot bedrag kost (de zogenaamde goodwill), men persoonlijk verantwoordelijk is voor de boekhouding van de msb (samen met de medematen) en men zowel het eigen pensioen bij elkaar moet verdienen als allerlei verzekeringen zelf moet afsluiten. Het gaat dus om echt ondernemen, net zoals andere zzp’ers dat doen. In loondienst is er sprake van een stukje extra zekerheid: je bouwt pensioen op via pensioenfondsen, en bij ziekte is er makkelijker vervanging en derf je minder inkomsten. Daarnaast wordt alle administratieve rompslomp geregeld door een financiële afdeling. Daar staat een wat lager netto­salaris tegenover en het verlies van enige vrijheid. De keuze voor vrij beroep of loondienst kan (op dit moment) eenieder nog voor zichzelf maken, al naar gelang wat het beste bij hem of haar past.  

Debat  

Al jaren speelt een debat omtrent het al dan niet verplichten van medisch specialisten om in loondienst te gaan. Sommigen vinden dat er sprake is van inefficiëntie bij maatschappen waardoor er hogere zorgkosten zijn voor zorgverzekeraars. Een suggestie die vaak wordt gedaan, is dan ook om alle artsen in loondienst te laten werken. Om te achterhalen wat het zou kosten om hiertoe alle specialisten uit te kopen, heeft de overheid een analyse laten uitvoeren. Daaruit bleek dat dit ongeveer 2 miljard euro kost. Een Kamermeerderheid, die volgde uit een motie van de SP in 2021, bleek vóór verplicht dienstverband.9 Het kabinet wil graag verbeteringen zien op de terreinen van transformatie naar passende zorg, bestuurbaarheid en wil perverse prikkels afremmen.

‘Als specialisten in loondienst moeten, wordt het chaos’

Anderen, zoals de Federatie Medisch Specialisten (FMS) en een merendeel van de vrijgevestigd specialisten, hebben echter geen begrip voor dit besluit, en vinden het te abrupt. Zo sprak Robert Sie (FMS) uitvoerig over de gevolgen van gedwongen loondienst, zoals oplopende wachttijden en tekorten van artsen, en concludeerde: ‘Als specialisten in loondienst moeten, wordt het chaos.’10 Er is onderzoek gedaan naar de financiële effecten van een gedwongen overstap naar loondienst. Naast de eenmalig zeer hoge kosten die het uitkopen van alle medisch specialisten met zich mee zou brengen, zouden er ook mogelijke structurele opbrengsten zijn, tot wel 200 miljoen euro op jaarbasis.11 De FMS pleit voor het behouden van de vrije keuze voor artsen tussen loondienst en werken als vrijberoepsbeoefenaar en schaart zich daarmee achter het manifest van zestig msb’s dat recentelijk uitkwam.12

Zorgkosten hangen dus direct samen met de keuzes die artsen maken. Denk daarbij ook aan keuzes voor bepaalde behandelingen of medicatie. Daarnaast zullen we als toe­komstige dokters hoogstwaarschijnlijk stelselmatige veranderingen meemaken, doordat het zorgstelsel onder enorme druk staat door de stijgende zorgkosten. De invloed die de economie heeft op ons vakgebied is groter dan wij soms realiseren. Dus ook als economie niet je favoriete vak was op de middelbare school, loont het toch om je af en toe te verdiepen in de financiële kant van de zorg.  

Voetnoten

 1. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het Nederlandse zorgstelsel. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport; 2016 p. 3-7.  

2. Hoe is de zorgverzekering in Nederland geregeld? [Internet]. Rijksoverheid.nl. [cited 3 April 2022]. Available from: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/zorgverzekering/zorgverzekeringsstelsel-in-nederland 

3. Zorguitgaven, inclusief steunmaatregelen, stegen in 2020 met 8,3 procent [Internet]. cbs.nl. 2021 [cited 3 April 2022]. Available from: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/26/zorguitgaven-inclusief-steunmaatregelen-stegen-in-2020-met-8-3-procent 

4. Impact vergrijzing op zorgkosten in beeld [Internet]. Zorgcijfersdatabank.nl. 2021 [cited 3 April 2022]. Available from: https://www.zorgcijfersdatabank.nl/nieuws/impact-vergrijzing-op-zorgkosten-in-beeld  

5. Brinkman A. RIVM: Zorgkosten stijgen naar 174 miljard in 2040 - Zorgvisie [Internet]. Zorgvisie. 2018 [cited 3 April 2022]. Available from: https://www.zorgvisie.nl/rivm-zorgkosten-stijgen-naar-174-miljard-in-2040/  

 6. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Discussienota Zorg voor de toekomst [Internet]. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport; 2020. Available from: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/12/31/discussienota-zorg-voor-de-toekomst 

7. De maatschap [Internet]. ondernemersplein.kvk.nl. 2022 [cited 3 April 2022]. Available from: https://ondernemersplein.kvk.nl/de-maatschap/  

8. Werken als medisch specialist – Vrij beroep & Dienstverband [Internet]. De Jonge Specialist. 2019 [cited 3 Mei 2022]. Available from: https://dejongespecialist.nl/wp-content/uploads/2019/11/brochure-werken-in-vrij-beroep-of-dienstverband.pdf

 9. Kleijne I. Kamermeerderheid vraagt om loondienst voor medisch specialist [Internet]. medischcontact.nl. 2021 [cited 3 April 2022]. Available from: https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/kamermeerderheid-vraagt-om-loondienst-voor-medisch-specialist-.htm  

10. Baltesen F. Robert Sie (FMS): ‘Als specialisten in loondienst moeten, wordt het chaos’ - Zorgvisie [Internet]. Zorgvisie. 2021 [cited 3 April 2022]. Available from:https://www.zorgvisie.nl/robert-sie-fms-als-specialisten-in-loondienst-moeten-wordt-het-chaos/ 

11.  Deloitte. Federatie Medisch Specialisten | Gedwongen overstap dienstverband. Deloitte; 2021.  14. Kleijne I. Medisch specialisten in touw tegen verplichte loondienst [Internet]. medischcontact.nl. 2022 [cited 3 April 2022]. Available from: https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/medisch-specialisten-in-touw-tegen-verplichte-loondienst.htm?utm_source=MC_nieuwsbrief&utm_medium=email   

12. Manifest: Vrijgevestigd medisch specialisten zijn onmisbare partners voor de toekomst [Internet]. Zorgvisie.nl. [cited 3 April 2022]. Available from: https://www.zorgvisie.nl/blog/manifest-vrijgevestigd-medisch-specialisten-zijn-onmisbare-partners-voor-de-toekomst/

financiën
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.