Uit de geneeskundecocon op complexe problemen af
Interdisciplinaire minor bereidt studenten voor op crisismanagement
Plaats een reactie
Om complexe situaties te kunnen managen, zoals nu de coronacrisis, is de inbreng vanuit verschillende disciplines nodig. De minor ‘Healthcare communication, management and organization’ voorziet in deze behoefte.
Door de covid-19-crisis komen vragen op als ‘hoe informeren we vanuit de gezondheidszorg zonder overmatig angst aan te wakkeren?’, ‘hoe managen we de (re)organisatie van ons ziekenhuis in tijden van pandemie?’ en ‘hoe krijgen we iedereen mee in deze plannen?’. De antwoorden hierop vergen inbreng vanuit verschillende disciplines.
Ook in de normale zorgsituatie worden zorgprofessionals steeds vaker geconfronteerd met complexe vragen die niet alleen op medisch-inhoudelijk vlak, maar ook op dat van bijvoorbeeld communicatie, management en organisatie liggen.
Om in de toekomst crisissituaties – zoals de coronacrisis en andere complexe vraagstukken – het hoofd te kunnen bieden, moeten we professionals opleiden die niet alleen inzicht hebben in hun eigen expertise en in de grenzen van hun eigen kennis en kunde, maar die ook samen met andere disciplines complexe vraagstukken kunnen oplossen. Interdisciplinair onderwijs voorziet in deze behoefte.
Interdisciplinair onderwijs
Bij interdisciplinair onderwijs worden perspectieven, kennis, en/of concepten van verschillende disciplines gecombineerd. Er wordt niet vastgehouden aan één discipline of één vakgebied, maar er wordt een tussenpositie gecreëerd waar de verschillende disciplines samenkomen zodat problemen kunnen worden aangepakt waarvan de oplossingen buiten de scoop van één discipline liggen.1
Integratie van en inzichten in verschillende disciplines dragen bij aan het ontwikkelen van nieuwe ideeën en optimalisatie van oplossingen. Studenten krijgen op deze manier inzicht in de meerwaarde van de aanpakken vanuit verschillende disciplines.1 Tevens draagt interdisciplinair onderwijs bij aan het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden, waaronder het verkrijgen van inhoudelijke kennis vanuit andere disciplines en het integreren van inzichten vanuit andere disciplines en het ontwikkelen van perspective taking-technieken (manieren om vanuit het perspectief van de ander te leren kijken). Interdisciplinair onderwijs geeft studenten meer inzicht in de complexiteit van problemen en draagt bij aan optimalisatie van de eigen reflectie en het kritisch denken.2 3
Van minstens even grote waarde is interdisciplinaire training en samenwerking in de praktijk. Interdisciplinaire samenwerking binnen teams draagt bij aan de zorgkwaliteit en is door onder andere verbeterde uitkomsten bij werken in teamverband (onderlinge verbondenheid, inzicht in elkaars taken, inzicht in elkaars kennis) en vertrouwen in het team van bewezen meerwaarde voor de patiëntveiligheid.4
Daarbij is het essentieel dat de professional over de juiste communicatieve skills en (persoonlijk) leiderschap beschikt om over de grenzen heen optimaal gebruik te maken van inzichten en kennis van de ander, om samen een geoptimaliseerd collectief kennisnetwerk te bouwen met gebruik van verschillende perspectieven.5 6
Vanuit deze visie is in het Radboudumc in academisch jaar 2019/2020 de interdisciplinaire minor ‘Healthcare communication, management and organization’ gestart, die in de huidige crisistijd nóg meer van belang is gebleken.7
Een pandemie managen
De minor – toegankelijk voor studenten geneeskunde, communicatie- en informatiewetenschappen en managementwetenschappen – bestaat voor de geneeskundestudenten uit drie onderdelen, die alle van cruciaal belang zijn bij het managen van een pandemie.3
1. Verbreding en verdieping van inhoudelijke kennis: De studenten leren over het management en de organisatie, met uiterst actuele thema’s zoals het maken van keuzes in de zorg en de noodzaak van het (re)organiseren van een ziekenhuis. Daarnaast leren ze over de verschillende aspecten en niveaus van communicatie in de gezondheidszorg.
2. Reallife action game: In een reallife action game leren de studenten in een interdisciplinaire setting met praktische casussen hoe communicatie vanuit verschillende perspectieven kan worden ingezet tijdens crisissituaties. De studenten worden daarvoor in drie verschillende groepen (artsen, IT’ers, projectleiders), allen werkzaam in een fictief ziekenhuis, opgedeeld en krijgen verschillende problemen voorgeschoteld. Met behulp van communicatieberichten naar de ‘collega’s’, patiënten en de samenleving dienen zij deze problemen kenbaar te maken en zo mogelijk op te lossen.
De studenten nemen vervolgens plaats in het crisismanagementteam van het Radboudumc, zodat zij de door hen opgedane kennis direct kunnen toepassen in de praktijk. ‘Het meelopen bij het crisisteam was een waardevolle toevoeging.’ ‘Het sluit aan op de minor en je krijgt inzicht hoe een ziekenhuis omgaat met zo’n grote verandering.’
3. Als afsluitende opdracht passen de studenten de opgedane kennis toe in het schrijven van een crisismanagementplan, in deze periode toegespitst op de coronacrisis:
Je bent CEO van het lokale ziekenhuis en jouw medewerkers vragen wat jouw ziekenhuis doet om zich voor te bereiden op een mogelijke uitbraak van covid-19. Het is waarschijnlijk een kwestie van tijd…. Bij het schrijven van een crisismanagementplan werkt het vaak goed om in kaart te brengen wat de potentiële impact van de dreiging is op: mensen, klanten/patiënten, omgeving, middelen en activiteiten, financiën en regels, en reputatie.
Studenten leren meer over crisismanagement door aan de slag te gaan met vragen als ‘Mag het ziekenhuis patiënten weigeren’, ‘Welke modellen bestaan er voor de impact van een pandemie op de financiën van een ziekenhuis’ ,‘Wat zijn de gevolgen voor inzet van medewerkers bij een pandemie’ en ‘Hoe zal het ziekenhuis communiceren met respectievelijk medewerkers, patiënten en de samenleving’. De studenten gebruikten voor het beantwoorden van de vragen vele bronnen uit verschillende disciplines. Ze hebben daarmee interessante, leerzame maar zeker ook vernieuwende crisismanagementplannen geschreven.
Bewuster en kritischer
De studenten geneeskunde hebben door de minor een andere kijk ontwikkeld op hun eigen groei en ontwikkeling. Zo ervaren ze een beter inzicht in hun eigen manier van leren dan bij andere opleidingen en een beter inzicht in (de beperkingen van) hun studie. Reflecterend op het ‘normale’ onderwijs zien ze in dat ze grotendeels alleen onderwijs krijgen van personen werkzaam in de gezondheidszorg en daardoor weinig kennismaken met andere disciplines. Ook hebben ze een bredere blik op de gezondheidszorg gekregen. Welke disciplines spelen naast de medische een rol in de gezondheidzorg en bij welke complexe vraagstukken kunnen die disciplines van meerwaarde zijn? Daarnaast worden de studenten zich ervan bewust dát en hóe consequenties van gemaakte keuzes in de gezondheidszorg ook in de samenleving te voelen zijn. Ook het dagelijkse nieuws over de covid-19-crisis wordt door de studenten bewuster en kritischer bekeken.
De studenten van alle opleidingen merken een beter zicht op hun eigen kwaliteiten en tekortkomingen, en kunnen daardoor in samenwerkingsverbanden hun eigen expertise beter toepassen en de grenzen van hun kennis beter inschatten.
De studenten vinden het interdisciplinaire onderwijs in deze minor een waardevolle aanvulling op hun studieprogramma en bevelen medestudenten interdisciplinair onderwijs aan. ‘Deze minor is zeker een waardevolle aanvulling. Je krijgt een andere visie op de gezondheidszorg, die je op je normale studiepad niet tegenkomt’.
Leiderschap in de covid-19-crisis is veel bepalend. (Persoonlijk) leiderschap in crisistijd leidt vaak tot het terugvallen op directief gedrag. Onderzoek toont aan dat wat in een gegeven situatie effectief leiderschap is, afhankelijk is van de context en de mate waarin een leider kan reflecteren op de situatie en op zichzelf.8
Studenten leerden door de reallife action game dat (persoonlijk) leiderschap in crisissituaties wordt bepaald door persoonlijke kenmerken en niet door discipline-afhankelijke kenmerken. Door de doorgemaakte situaties te evalueren en erop te reflecteren met behulp van de theorie van de Roos van Laery brachten zij hun eigen aanpak en die van hun collega’s in kaart, wat leidde tot bewustwording en zelfinzicht op het gebied van (persoonlijk) leiderschap.9
Bij de evaluatie van de afsluitende opdrachten geven de studenten het belang van bewustwording van andere perspectieven aan. De studenten zijn zich niet alleen meer bewust geworden van de verschillende niveaus en effecten van communicatie en management in de gezondheidszorg, maar hebben daarnaast ook meer inzichten gekregen in de verschillende perspectieven waarmee wordt gekeken naar (maatschappelijke) problemen. ‘Het was zeer waardevol om uit onze medische bubbel te stappen, en een inzicht te krijgen in hoe andere disciplines problemen benaderen.’
Crisismanagement
De hierboven beschreven minor is een werkend voorbeeld van integratie van kennis en vaardigheden van verschillende academische disciplines. Het schept voorwaarden die noodzakelijk zijn voor het ontwikkelen van interdisciplinair denken en samenwerken. Zowel de open en nieuwsgierige houding van de studenten, als de leeromgeving, met docenten ervaring en consensus over interdisciplinair onderwijs en een programma dat gericht is op het verkrijgen van interdisciplinaire kennis met een mix van theorie en praktijk, zorgen voor de juiste condities om te werken aan interdisciplinaire kennis. Ook het leerproces in de minor, met een duidelijke opbouw in kennis en voldoende ruimte voor reflectie dragen aan die condities bij.10
In de toekomst kunnen interdisciplinair opgeleide studenten bijdragen aan (beter) crisismanagement zoals tijdens de huidige covid-19-pandemie, door met gebruik van andere perspectieven en inzichten in de eigen kennis en kunde, tot geoptimaliseerd crisismanagement te komen.
Auteurs
Jessica Oudenampsen, arts-onderzoeker, Radboudumc, Nijmegen
Enny Das, hoogleraar communicatiewetenschappen, Radboud universiteit
Corine Hess, hematoloog en onderzoeker, Radboudumc
Marjolein van de Pol, opleidingsdirecteur geneeskunde Nijmegen, huisarts-onderzoeker, Radboudumc
Contact
marjolein.vandepol@radboudumc.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
Voetnoten
1. National Academy of Sciences, National Academy of Engineering, and Institute of Medicine. 2005. Facilitating Interdisciplinary Research. Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/11153.
2. Why Teach with an Interdisciplinary Approach? Science Education Resource Center, Carleton College. https://serc.carleton.edu/econ/interdisciplinary/interdisciplina.html
3. Ivanitskaya L, Clark D, Montgomery G, Primeau R. Interdisciplinary Learning: Process and Outcomes. Innovative Higher Education, Vol 27, No. 2, 2002
4. To err is human: building a safer health system. In: Kohn LT, editor. Washington, DC: National Academy Press; 2000.
5. ‘Een goede leider is een dienende leider’. Prof. Dr. Kets de Vries en Prof. Dr. Janka Stoker, geïnterviewd door Maartje Laterveer. De Volkskrant, 24 april 2020. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-goede-leider-is-een-dienende-leider~bbcefb10/.
6. Healthcare management strategies: Interdisciplinary team factors. Andreatta P, Marzano D. Current Opinion in Obstetrics and Gynecology: 2012; 24 (6): 445-52.
8. Leiderschap in crisistijd: vermijd de crisisreflex! Prof. dr. Janka Stoker, geïnterviewd door Toine, Al. CFO.nl , gepubliceerd op 4 april 2020.
9. Leary, T.F. (1957): Interpersonal Diagnosis of Personality. A Functional Theory and Methodology for Personality Evaluation, John Wiley & Sons
10. Teaching and Learning in Interdisciplinary Higher Education: A systematic Review. Spelt EJH, Biemans HJA, Tobi H, Luning PA, Mulder M. Educational Psychology Review 21, 365 (2009).
- Er zijn nog geen reacties
