Steun voor wet orgaandonatie wankelt in Senaat

Pia Dijkstra (D66) is in de Eerste Kamer niet zeker van de steun van 50Plus en PvdA voor haar wetsvoorstel rond orgaandonatie. 50Plus en PvdA zorgden in de Tweede Kamer nog voor een nipte meerderheid. 50Plus-Senator Martine Baay liet dinsdag weten ‘in enorme tweestrijd’ te staan, PvdA-senator Jopie Nooren zei te ‘worstelen’. De Senaatsfracties van VVD, CDA en GroenLinks gaven aan verdeeld te zullen stemmen. Vooralsnog lijkt Dijkstra alleen zeker van steun van de hele D66- en SP-fractie, en drie van de vier GroenLinks-senatoren, samen goed voor slechts 22 Senaatszetels.

Vandaag konden de Senaatsfracties hun laatste vragen voorleggen aan initiatiefneemster Dijkstra, en aan verantwoordelijk minister Bruno Bruins (Medische Zorg). Ondanks vele eerdere vragen- en informatierondes waren er nog veel zorgen en vragen, bijvoorbeeld over het feit dat in het wetsvoorstel staat dat nabestaanden aannemelijk moeten maken dat de wens van een overledene afwijkt van wat in het donorregistratiesysteem is vastgelegd. Ook wilden de senatoren weten hoe kwetsbare mensen zoals laaggeletterden geïnformeerd en bereikt kunnen worden.

50Plus

Martine Baay (50Plus) kwam met een persoonlijk verhaal over haar echtgenoot die al 21 jaar leeft met een hartklep van een donor, en hoe die ervaring de donatiekeuze in haar gezin heel verschillend heeft beïnvloed. Maar daarna was ze kritisch over ‘de keuzecultuur’. Haar tweekoppige fractie maakt zich zorgen over ‘kwetsbare mensen’, die een donorkeuze ‘niet kunnen of willen maken’. De in het wetsvoorstel opgenomen termijn van zes weken (plus één herinneringsbrief) waarbinnen iemand een keuze moet maken over donatie, vindt 50Plus ‘onvoldoende ‘, aldus Baay. ‘Ik sta in enorme tweestrijd. Gaat de voorlichting zo omvattend zijn dat iedere burger de gevolgen van zijn keuze kan overzien?’

PvdA

De Senaatsfractie van de PvdA ‘worstelt met het voorstel’, aldus senator Jopie Nooren. De partij hecht eraan dat ‘niet mensen aangemerkt worden als donor die dat niet willen’. Ook deze partij maakt zich zorgen of ‘laaggeletterden, verstandelijk gehandicapten en mensen onder stress’ wel in staat zijn een keuze te maken, aldus Nooren. ‘Zijn mensen die hun wil niet kenbaar hebben gemaakt wel zichtbaar voor huisartsen? Hebben huisartsen wel tijd om mensen hierbij te ondersteunen?’, wilde Nooren weten van Dijkstra, die eerder aangaf dat huisartsen een rol in de voorlichting moeten hebben.

Nooren vroeg waarom de wet niet duidelijker de rol van een arts vastlegt die wordt geconfronteerd met nabestaanden die een andere wens hebben dan wat over de overledene is vastgelegd in het donorregistratiesysteem.

CDA

CDA-senator Maria Martens, die deze zorg deelde, wilde verder weten of de vergewisplicht voor artsen (die volgens het voorstel moeten nagaan of iemand wilsbekwaam was tijdens de keuzeregistratie) wel werkbaar is. Bij het CDA (in de Tweede Kamer tegen) hebben de senatoren ‘verschillende appreciaties’, aldus Martens. Haar partij, waar de leden volgende week vrijelijk zullen stemmen, is ‘gemotiveerd mee te denken naar andere adequate mogelijkheden om het aantal donoren te verhogen’, gaf ze nog mee. ‘Kun je echt zeggen dat alles wel is geprobeerd?’

VVD

De VVD-fractie in de Senaat is ook verdeeld, meldde senator Frank de Grave. Dat was ook het geval in de Tweede Kamer; daar stemde de meerderheid tegen maar zeven Kamerleden voor. Volgens De Grave leidt de ‘aannemelijkheidsfrase’ niet tot een andere situatie dan nu al in de praktijk gebeurt, namelijk dat artsen overleggen met nabestaanden en dat hun oordeel zal worden gevolgd. ‘Daar gaat een arts niet over in discussie.’ De Grave is er niet voor van juridisch wordt dichtgetimmerd wat ‘aannemelijk’ is, zoals sommige fracties voorstelden. ‘Dan kom je in de situatie dat een rechter erover moet oordelen’.

GroenLinks en SP

Tineke Strik (GroenLinks) wilde weten hoe de voorlichting over een nieuw donorsysteem vorm krijgt ‘qua bereik en begrijpelijkheid’. Ze gaf aan dat drie van de GroenLinks-senatoren voor zullen stemmen en eentje tegen. De Tweede Kamer-fractie heeft het voorstel destijds unaniem gesteund.

Zelfs de SP, in de Tweede Kamer voorstander, vroeg de initiatiefnemer om in de wet beter te definiëren wat onder ‘aannemelijk maken’ wordt verstaan ‘zodat arts en familie weten waar ze aan toe zijn’. Maar SP-senator Hans-Martin Don gaf wel aan dat zijn fractie het tijd vindt om nu ‘over te gaan’ op het nieuwe donorregistratiesysteem. De SP pleit ervoor dat zorgverzekeraars hun klanten jaarlijks herinneren aan het feit dat ze een keuze over registratie moeten maken.

Overige partijen

D66-senator Annelien Bredenoord gaf aan dat de leden van haar fractie, niet verrassend, ‘neigen’ tot instemming. Henk ten Hoeve (van de éénkoppige Onafhankelijke Senaatsfractie) uitte zijn zorgen over de vergewisplicht voor artsen in de wet, en zei dat het voor hem ‘een lastige afweging’ wordt. Net als in de Tweede Kamer waren ChristenUnie, SGP, Partij voor de Dieren en PVV – samen goed voor zestien zetels in Senaat – uitgesproken tegen het wetsvoorstel. ChristenUnie-senator sprak van een ‘hachelijke methode, dubieus en glibberig pad. Voor de SGP gaat het om de principiële aantasting van het lichaam, de PVV stelde dat een ‘orgaan geen overheidsbezit is’, de PvdD hecht aan een keuze op vrijwillige basis.

Pia Dijkstra en minister Bruins (Medische Zorg) zullen dinsdagavond op alle Senaatsvragen ingaan. De Eerste Kamer stemt vervolgens dinsdag 6 februari over het wetsvoorstel.

In de Tweede Kamer kreeg het voorstel na hoofdelijke stemming 75 stemmen voor en 74 stemmen tegen. Eén stem ontbrak omdat één PvdD’er niet op tijd in de Kamer kon arriveren. In de Eerste Kamer lijkt er geen meerderheid, maar veel zal afhangen van de individuele stemmen volgende week.