Promoveren? Word geen kuddedier!

‘Waarom promoveren zo veel dokters?’, was de titel op de voorpagina van het NTvG, editie van 9 oktober 2020. Het bijbehorende artikel behandelt een uiterst interessant onderzoek over de aanwezig lijkende drang van jonge, net afgestudeerde artsen om een promotietraject af te ronden alvorens op zoek te gaan naar een plekje als aios.

Lees: zodra velen van hen die opleidingsplaats hebben gevonden, wordt het publiceren een bijzaak. Is het promoveren dan een weloverwogen, volgende carrièrestap, of wordt het gebruikt als omslachtig middel voor een – zeer begrijpelijk – doel?

Het is een voorbeeld van ‘kuddegedrag’ dat ik veel zie bij studenten, in allerhande studierichtingen overigens. Als iets werkt, wordt het gedrag gekopieerd en veranderen (sociale) normen. Uiteindelijk vragen studenten zich niet meer af waaróm, maar houden ze zich enkel bezig met het ‘wat’. Het meest treffende aspect van dit fenomeen vind ik nog wel dat het waarschijnlijk niet eens nodig is. Ter illustratie: aan het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology is het inmiddels de norm om in plaats van de verplichte vier vakken, er vijf te volgen. Als dit zo doorgaat, voorspel ik dat dat er over enkele jaren zes of zeven zijn.

Ik associeer het bovenstaande met de steeds groter wordende druk om maar zo snel mogelijk te weten wat je later nu precies wilt worden. Als eerste- of tweedejaarsgeneeskundestudent brak mij al snel het angstzweet uit als ik een studiegenoot sprak die al precies wist welk medisch specialisme hij of zij zou kiezen. Het riep vragen op als ‘Moet ik dit ook nú al weten?’, en ‘Wat als ik tot na mijn coschappen blijf twijfelen?’ Vragen waarvan ik nu weet dat ik me er totaal niet voor hoef te schamen, maar waarvan het me ook behoorlijk wat tijd kostte om ze te accepteren. En daar zit de crux van het verhaal: een nieuwe norm verander je alleen van binnenuit, en alleen als iédereen hieraan meewerkt. En dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

Of nee, er is nog een optie. Er is ook nog de keuze om in de eerste plaats niet eens mee te doen aan de veranderende normen en de steeds hogere verwachtingen. Het probleem lost zichzelf al snel op als studenten die willen promoveren dat doen, en als degenen die dat niet willen dat vooral niet doen. Dat vraagt enige moed, maar meer nog dat we hierover met elkaar het gesprek (durven) aangaan. Op dit punt zouden we ons kuddegedrag ten positieve kunnen gebruiken: als die ene dappere student niét over de spreekwoordelijke promotiedam springt, zullen wellicht meer studiegenoten diezelfde stap niét nemen. 

Mocht de promotiegekte ooit een halt toe worden geroepen, dan blijven er voor de studenten die willen promoveren voldoende promotors over, en lopen de studenten die enkel promoveren voor een opleidingsplek niet de vier jaar lange vertraging op die dit met zich meebrengt. En dat lijkt mij een win-win voor iedereen.