Praten over je stagedag? Niet in het openbaar!

Wees je als coassistent ook in je vrije tijd bewust van je omgeving

Dat je als coassistent na een lange en indrukwekkende dag graag je verhalen deelt met medestudenten is logisch. Maar kijk wel een beetje uit met kletsen als je in de trein zit. En met sociale media.

Als coassistent loop je in de coschappenstage dwars door de meeste afdelingen en specialisaties heen. Daarbij doe je veel indrukwekkende ervaringen op en val je soms van de ene verbazing in de andere. Is het niet de patiënt bij wie je mond openvalt, dan is het de indruk van een eerste reanimatie of het assisteren bij een bevalling.

Wanneer je als coassistent na een lange dag op je stageplek op weg naar huis een medestudent ontmoet, duurt het vaak niet lang voordat deze verhalen van stal worden gehaald. Dat is ook nuttig, want je kunt veel van elkaar leren, en soms heb je ook behoefte aan de mening en steun van een ander. Een nadeel is echter dat dergelijke ervaringen vaak in het openbaar worden besproken.

Te allen tijde arts

Studenten brengen relatief veel tijd door in het openbaar zoals in de trein, het park of het café. Dat de handhaving van het beroepsgeheim essentieel is, zullen de meesten zich goed realiseren en hiermee bij gesprekken op deze locaties rekening houden. Echter, welke indruk wordt desondanks bij mensen in de directe omgeving achtergelaten? Voor (aanstaande) medici is praten over bijzondere casussen, seksueel overdraagbare aandoeningen of zelfs de dood vaak een ‘normale’ aangelegenheid. Dat er soms achter de schermen gelachen kan worden over een situatie met een patiënt zal niemand vreemd zijn, evenals dat de behoefte bestaat om bepaalde frustraties te ventileren. Het is echter belangrijk om je te realiseren dat in openbare gelegenheden mensen vaak ‘automatisch’ meeluisteren naar zo’n gesprek. Zij kunnen zaken verkeerd begrijpen, nuances verkeerd interpreteren, maar ook direct aanstoot nemen aan het besprokene. Grote kans dat de luchtigheid waarmee je praat ook botst met het beeld van een altijd serieuze en begripvolle arts. Want arts, dat ben je voor de buitenwereld te allen tijde. Het arts  zijn schept bepaalde verwachtingen met betrekking tot professioneel gedrag, ook wanneer dit gedrag zich afspeelt in het openbare domein. Van een advocaat of politieman verwacht men ook dat hij in zijn vrije tijd de wet serieus neemt.

Professioneel gedrag

In de geneeskundeopleiding is al geruime tijd meer aandacht voor professioneel gedrag.[1] Uit onderzoek is gebleken dat studenten die tijdens de studie slecht presteren wat betreft de competentie professionaliteit, later meer klachten krijgen via het tuchtrecht. Het is daarom van belang om daar waar mogelijk onprofessioneel gedrag tijdig te signaleren en bij te sturen; voorheen werd professioneel gedrag als competentie vaak pas beoordeeld tijdens de coschappen, terwijl het wenselijk is om hier ook in de bachelorfase op te letten. Zowel landelijk als op facultair niveau zijn diverse maatregelen in het leven geroepen om studenten waar nodig tijdig te kunnen bijsturen. Het judicium abeundi is daarbij een uiterste sanctie die sinds 2010 van kracht is, waarmee geneeskundestudenten bij gebleken ongeschiktheid na een zorgvuldige procedure gedwongen kunnen worden uitgeschreven uit de opleiding. Hierbij wordt als maatstaf gebruikt of het tuchtcollege een tuchtrechtelijke maatregel opgelegd zou hebben, indien het tuchtrecht van toepassing was geweest op het gedrag van de student. Recentelijk is voor het eerst de studie van een geneeskundestudent beëindigd vanwege ernstige tekortkomingen in zijn professioneel gedrag.[2]

Sociale media

Onder andere in de competentie ‘beroepsbeoefenaar’ is professioneel gedrag duidelijk ingebed in het Raamplan Artsopleiding 2009 en vormt het een wezenlijk onderdeel van de opleiding tot basisarts. [3] Als student leer je door onderwijs en praktijkervaringen het ethische en juridische kader waarbinnen je als arts (in spe) afwegingen dient te maken. Doorgaans zijn al deze leermomenten toegespitst op situaties in de praktijk. Veel minder aan de orde komt het thema professioneel gedrag in de vrije tijd. In hoeverre kun je een mening ventileren?

De steeds nadrukkelijker aanwezigheid van sociale media maakt de scheiding tussen werk en privé almaar vager – een fenomeen dat in toenemende mate aandacht krijgt. De KNMG stimuleert het gebruik van sociale media, echter wel met bepaalde spelregels.[4] Het onderscheid tussen openbaar en privé vormt daarbij een belangrijke peiler, waarbij het advies wordt gegeven om geen uitspraken op sociale media te doen die u ook niet bij de koffieautomaat of bijvoorbeeld in het NOS Journaal zou doen. Men moet zich daarbij realiseren dat, zelfs met de meest strenge privacy-instellingen, informatie op het internet op grote schaal toegankelijk kan blijven voor zoekmachines. Een ander risico is dat de veronderstelde anonimiteit in het geding kan komen door (onbewust) met het bericht mee verzonden context of metadata. Daarmee kan informatie ineens wél herleidbaar zijn tot een patiënt. Het delen van dergelijke informatie via groepsapps onder (co)assistenten is daarmee ineens niet meer zo onschuldig. Hetzelfde risico bestaat uiteraard ook bij een gewoon gesprek in de geschetste openbare situaties. Wellicht heeft die ene passant die meeluistert aan een half woord genoeg om een toevallige kennis te herkennen.

Auteurs:

Emmely van der Steen BSc,  coassistent, faculteit geneeskunde, Universiteit Maastricht

P. van Montfort BSc, coassistent, faculteit geneeskunde, Universiteit Maastricht

dr. Roger Rennenberg, internist, Maastricht Universitair Medisch Centrum+, tevens mastercoördinator faculteit geneeskunde, Universiteit Maastricht

dr. Walther van Mook, internist-intensivist, Maastricht Universitair Medisch Centrum+, tevens voorzitter Commissie Professioneel gedrag faculteit geneeskunde, Universiteit Maastricht

contact:
evdsteenstudentunimaas@gmail.com
cc: redactie@artsinspe.nl

Voetnoten:

[1]Postma CT, Thoben A, Timmermans L, Van Spaendonck K. Horken en huilebalken - Onprofessioneel gedrag studenten tijdig signaleren. Medisch Contact. 26 mei 2006.

[2]Engberts D, Fogteloo J, Hoeksema A, Hogendoorn P. Student uit opleiding gezet, ook na beroep. Medisch Contact. 26 november 2015.

[3]Van Herwaarden CLA, Laan RFJM, Leunissen RRM. Raamplan Artsenopleiding 2009. Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra. Utrecht, april 2009.

[4]Artsen en Social Media, Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst, november 2011.