Malariavaccin voor kinderen mijlpaal in de strijd tegen malaria

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft afgelopen week het gebruik van het malariavaccin RTS,S/AS01 (RTS,S) aanbevolen voor kinderen in Sub-Sahara-Afrika en in andere gebieden waar veel malaria voorkomt. Dit malariavaccin is sinds 2019 ingezet bij onderzoek met 800 duizend kinderen in Ghana, Kenia en Malawi.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) spreekt van een ‘historisch moment’ en een ‘doorbraak voor de wetenschap’. WHO-directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus wijst erop dat elk jaar tienduizenden jonge levens worden gered, met dit vaccin. Malaria is een van de voornaamste oorzaken van kindersterfte in Sub-Sahara-Afrika. Meer dan 260 duizend Afrikaanse kinderen onder de 5 jaar sterven jaarlijks aan malaria. Het malariavaccin RTS,S, ook wel Mosquirix genoemd, werkt tegen P. falciparum, de malariaparasiet die het meest voorkomt in Afrika en de meest dodelijke vorm van malaria veroorzaakt.

Resistentie

Internist-infectioloog Meta Roestenberg (LUMC), betrokken bij het ontwikkelen van een ander malariavaccin, noemt het besluit om RTS,S in te zetten een ‘mijlpaal’ in de strijd tegen malaria. ‘Het is echt een enorme prestatie. Het geeft ons, alle wetenschappers en betrokkenen, energie. Veel mensen zijn al jaren bezig. Sommigen waren bezorgd dat het er nooit van zou komen, maar nu hebben we een vaccin.’ De laatste jaren meldde de WHO een stagnatie in de vooruitgang tegen de dodelijke ziekte. ‘Jarenlang werd het aantal malariadoden beetje bij beetje teruggedrongen, erkent Roestenberg, ‘maar de afgelopen jaren bleef dit inderdaad steken. Gezien de toenemende resistentie van de parasiet tegen de beschikbare medicijnen, maakten we ons zorgen dat we de greep aan het verliezen waren.’

Enorme impact

Uit het onderzoek blijkt dat inzet van het vaccin een reductie van 30 procent betekent van ernstige malaria. ‘Dat betekent dat we er nog niet zijn. Tegelijk kun je vaststellen dat het een enorme impact heeft. Tot nu toe gaat iets minder dan een half miljoen kinderen jaarlijks dood aan malaria, en op die schaal is 30 procent dus een hele prestatie. Dit vaccin is nu onderdeel van de verschillende middelen die we tot onze beschikking hebben, denk aan klamboes.’

De zoektocht naar aanvullende en nieuwe malariavaccins gaat door. ‘Dit middel richt zich op één malaria-eiwit, dat wordt uitgeschakeld. Maar dat is ook de zwakke plek, er kunnen varianten ontstaan waardoor het vaccin minder goed werkt.’ Roestenberg is zelf betrokken bij het ontwikkelen van een vaccin waarmee Radboudumc en LUMC bezig zijn, met een genetisch verzwakte, levende parasiet. ‘Voor mij is het een impuls om door te gaan. Een vaccin dat breder werkt, is er nog niet.’ De internist-infectioloog is hoofd van het Leiden Controlled Human Infection Center, waar momenteel een klinische studie loopt naar dit malariavaccin.