‘Het is nog altijd onbegrijpelijk dat dit gebeurt’

Dat was daags na de inval door Rusland, en de bombardementen op hun woonplaats Zaporizja, in het zuidoostelijke deel van Oekraïne aan de oevers van Dnjepr. Nederland kozen ze, omdat hun oudste dochter (22) al in Nederland studeerde.

Verzorgingshuis

Via Ter Apel, bezoek aan de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), kwamen ze terecht in Amsterdam-Zuidoost. Een ‘gelukkige ontmoeting’ met een NRC-journalist bracht het verhaal van het gezin in de krant. ‘Daarna veranderde ons leven hier.’ De directeur van de Nederlandse Oogvereniging las dat oogarts Spodina een plek zocht in Nederland: huisvesting en liefst ook werk.

En zo kwam het dat ze via via in Huizen onderdak vonden in een verzorgingshuis. Sinds een aantal weken werkt ze vier dagen per week als coördinator voor supportcentrum Oekraïense vluchtelingen met oogklachten. ‘Blindheid, glaucoom, maculadegeneratie – van alles. Sommigen van de mensen zijn hier in shock aangekomen en hebben hulp nodig bij het vinden van de juiste zorg.’ Ze is ‘heel erg blij’ om te werken. Thuis werkte Nina in het regionale ziekenhuis van Zaporizja, op de afdeling Oogmicrochirurgie als oogarts-chirurg. Daar werden verschillende soorten oogklachten behandeld. ‘In Oekraïne is er geen onderscheid tussen de werkzaamheden van oogarts of optometrist, je doet alles.’ Het liefst zou ze weer haar oude vak oppakken en werken als dokter, maar haar diploma is hier niet geldig en ze spreekt nog geen Nederlands. ‘Daarom beschouw ik mijn werk bij de Oogvereniging in Utrecht als de beste baan die ik hier vandaag zou kunnen hebben, het is heel belangrijk voor mij.’

Er is weinig om voor terug te gaan

Huisman

Haar man Roman is nu tijdelijk huisman; hij kookt, haalt en brengt de kinderen naar school. ‘Precies andersom, vroeger werkte hij lange dagen en deed ik meer in huis.’ Geen probleem, wuift hijzelf, en ze lachen allebei. Ze zitten naast elkaar achter het computerscherm, het interview vindt videobellend plaats. Zelf spreekt Roman gebrekkig Engels, zijn echtgenote tolkt. ‘Volgende week begint Nederlandse taalles voor ons allebei.’

De toekomst van hun gezin ligt voor hen in Nederland, daarover zijn ze het eens. Er is weinig om voor terug te gaan. Thuis, in Zaporizja, is ‘alles kapot’. Het is een heel moei­lijke situatie in Oekraïne’, zeggen ze. ‘Er is een genocide gaande daar. Russen plunderen huizen, verkrachten vrouwen, kinderen worden mishandeld, er zijn dagelijks raketinslagen. Het is nog altijd onbegrijpelijk dat dit gebeurt. Hoe is het mogelijk dat in 2022, in ónze tijd, dat deze oorlog plaatsvindt?’ Het echtpaar is nog altijd verbijsterd. De bombardementen gaan door, elke dag. De ouders van Roman zijn vorige maand omgekomen in het oorlogsgeweld. De ouders van Nina leven, maar willen in hun huis blijven. ‘Ze willen geen verandering’, zegt ze, en ze kijkt bedrukt. ‘Ook al stopt de oorlog vandaag, dan nog zal het jaren duren voordat het weer is opgebouwd.’

Lichtpunt

Wonen in het verzorgingshuis van Visio is heel prettig, de buurvrouw van 94 is ‘ontzettend aardig’, ze bracht onlangs orchideeën langs. Een lichtpunt is dat hun oudste dochter Lisa vorige maand een baan heeft gevonden in Eindhoven, en een flat om te wonen in ’s Hertogenbosch. Voor de jongste kinderen was het na even zoeken gelukt om een plek te krijgen op een basisschool in Huizen. Maar het verblijf in het verzorgingshuis is tijdelijk, het echtpaar Spodina weet niet tot wanneer ze kunnen blijven. ‘Dat is stressvol.’ Dus zoeken ze nu woonruimte én werk voor Roman. ‘Waar dan ook, we staan overal voor open. We hoeven geen liefdadigheid, we willen huur betalen voor onze woonruimte, net zoals iedereen’, zegt Nina Spodina, terwijl haar echtgenoot nadrukkelijk knikt en ondertussen woorden opzoekt via Google Translate. Roman is opgeleid als basisarts, en werkte in Oekraïne al bijna twintig jaar voor een farmaceutisch bedrijf, de laatste tijd in sales en als manager. ‘Hij is heel ervaren, wil heel graag aan de slag, zal ik zijn cv sturen?’ 

Huisarts Oksana Plotkina (40)

In Nederland sinds 17 maart

De praktijk waar Oksana Plotkina in Oekraïne met andere huisartsen werkt, staat in de stad Soemy, op zo’n veertig kilometer van de grens met Rusland. Op het moment van het interview leven al haar patiënten van haar circa 1800 patiënten tellende praktijk nog. Maar van haar collega’s zijn al enkele patiënten omgekomen door het oorlogsgeweld, weet ze.

Onlineconsulten

Zelf vluchtte ze na drie weken oorlog met haar 11-jarige dochter, op aandringen van haar in Nederland wonende zus die voor haar tolkt. Plotkina’s echtgenoot is achtergebleven ‘om te vechten’. Als hij in de gelegenheid is, belt hij haar. Plotkina nam half maart zes weken vakantie op bij haar praktijk, in de hoop dat de oorlog snel stopt en zij terug kan gaan. Haar Oekraïense patiënten blijft ze ondertussen, zo goed en zo kwaad als dat kan, helpen vanuit Nederland via onlineconsulten.

‘Normaal spreek ik zo’n dertig patiënten per dag in mijn praktijk. Nu gaat het om tien tot vijftien patiënten per dag. Het zijn mensen die nog in Oekraïne zijn, maar ook mensen die naar andere plekken in Europa zijn gevlucht. Ze hebben mijn nummer, want in Oekraïne kun je zonder tussenkomst van een assistente de huisarts bellen. Mensen bellen omdat ze verkouden zijn. Veel kinderen en ouderen zijn ziek geworden omdat ze in kelders schuilen. En ze hebben stress en daardoor hoge bloeddruk. In Oekraïne kunnen mensen zonder recept medicijnen kopen, dus ik vertel welke medicatie ze nodig hebben en moeten aanschaffen.’

‘Als klachten erger worden, adviseer ik hun een dokter ter plekke op te zoeken. In Oekraïne zijn nog dokters waar ze ook terechtkunnen. Er is aangegeven dat artsen mogelijk mee moeten vechten als dat nodig is, maar dat is nog niet van kracht.’

‘Ik wil mensen helpen, en dat helpt mij tegen stress’

Hoge bloeddruk

Plotkina werkt daarnaast twee tot drie dagen per week op vrijwillige basis in een opvanglocatie voor Oekraïense vluchtelingen in Katwijk. Ze tolkt, voor zover haar beperkte Engels dat toelaat, op de dagen dat er Nederlandse huisartsen aanwezig zijn. En op de dagen dat die er niet zijn, spreekt ze vluchtelingen zelf over hun gezondheidsklachten en probeert ze te adviseren. ‘Ik mag geen medicatie voorschrijven, maar ik kan wel vast kijken of het iets ergs is waar ze een dokter voor moeten zien, of dat een para­cetamol ook helpt.’

‘De patiënten die ik hier spreek, hebben vaak hoge bloeddruk, maar ook allergieën door het andere eten. En kinderen worden gelijk ziek door de harde wind die hier staat, het klimaat is anders. En ik help mensen door uit te leggen hoe het systeem anders is, dat je recepten nodig hebt voor medicatie. Ze weten niet waar ze terechtkunnen voor medicatie.’

‘Ik wil iets doen om mensen te helpen, maar het helpt mij ook tegen stress. Dan heb ik minder ruimte om aan de oorlog te denken. Ik wil zo snel mogelijk naar huis. Als ik niet terugkeer, verlies ik misschien patiënten aan andere artsen. Mijn dochter volgt nu online les. Haar school in Oekraïne stopt eind mei. Ik moet maar zien hoe tegen die tijd de situatie is.’ 

Lees ook