Het gezicht van de eerste wereldoorlog

Het gezicht van de eerste wereldoorlog - De strijd van een plastisch chirurg en zijn soldaten, Lindsey ­Fitzharris, Spectrum, 335 blz., 29,99 euro.

bestellen

De Eerste Wereldoorlog was een artillerieoorlog, die leidde tot veel en vreselijke lichamelijke verwondingen, hoezeer shell­shock en gifgas daarna ook het beeld van de strijd zijn gaan bepalen. Onder die lichamelijke ver­­wondingen ook verwondingen aan het aangezicht, die naast persoonlijke ook een enorm sociaal-maatschappelijk effect hadden.

Plastische chirurgie werd noodzakelijk, met als gevolg dat enkele artsen zich daarop gingen richten, al bleef het merendeel van de gezichts­mismaakten van hun gespecialiseerde kennis verstoken. Aan Britse zijde was dit Harold Gillies, en over hem, zijn methoden en succes heeft Fitzharris een mooi boek geschreven, dat echter wel lijdt aan de kwaal die zoveel boeken over de Britse bijdrage aan de oorlog parten speelt: een gebrek aan interesse in wat zich bij ‘de vijand’, oftewel de Centrale machten afspeelde. Voorbeeld: terwijl in het boek dat Ton Nelissen over Johannes Esser schreef, de Nederlander die bij de Centrale machten tot ­plastisch-chirurgische faam kwam, talloze malen naar Gillies wordt verwezen, moet Esser het in het boek van Fitzharris met één schamel alineaatje doen.

Coöperatie met andere specialisten kenmerkt zijn werkwijze

Dit neemt niet weg dat goed naar voren komt dat Gillies, anders dan Esser, teamwork hoog in het vaandel had. Coöperatie met andere specialisten, van kaak­chirurgen tot schilders, kenmerkt zijn werkwijze, waardoor hij, meer dan Esser, ‘vader van de plastische chirurgie’ kan worden genoemd, al is het altijd oppassen met het verlenen van dergelijke eretitels. Jammer is wel dat Fitzharris enkele vaak gemaakte fouten zonder blikken of blozen herhaalt. Nee, shellshock is niet wat tegenwoordig PTSS zou worden genoemd. Nee, oorlog is niet goed voor de geneeskunde. En bovendien is duidelijk dat Fitzharris de ­literatuur over de Spaanse Griep niet heeft bij­­gehouden. Het zijn smetjes op een werk dat vol­­komen terecht een van de ­g­­rootste medische problemen van oorlog, en van die van 1914-’18 in het bijzonder, voor het ­voetlicht brengt.