Het burn-outtheater

Het UMCG organiseert dit jaar samen met de IGJ het ‘Resident Leadership Program’. Een centrale vraag die daarbij terugkomt is hoe de ‘duurzame inzetbaarheid’ van aiossen kan worden verbeterd. Er is de laatste jaren regelmatig gepubliceerd over de relatie tussen ons werk en psychische klachten. Helaas verandert er op basis van de cijfers nog weinig. Een oplossing lijkt ver weg.

Aansluitend aan een ochtendoverdracht besteedden wij aandacht aan deze vraagstukken. Het duurde niet lang of er werd een terugkerend standpunt gedeeld door ‘de oude garde’: ‘De arts van nu heeft het helemaal niet zwaar. Wíj werkten vroeger 140 uur per week, dat was pas hard werken. En jullie maken het jezelf zo moeilijk. De arts van nu wil na zijn werkdag ook nog eens naar het theater.’ Met andere woorden: de jonge arts klaagt veel, heeft niets om over te zeuren en werkt zichzelf via de theaterstoelen een burn-out in. Vergeef mij het chargeren.

De tijden zijn flink veranderd. Zowel positief als negatief. Goddank maken wij geen werkweken van 140 uur. Dat is voor de patiënt én de arts beter. Aan de andere kant besteden wij jonge artsen het gros van onze werkuren aan administratie, ervaren weinig artsen autonomie in hun werk en opleiding, en is de concurrentie moordend. In Medisch Contact wordt vaker geschreven over prestatie-inflatie als concept, voor de jonge arts is het realiteit. Je moet flink boven het maaiveld uitsteken voor een opleidingsplek. Vervolgens mag je met die superselectie concurreren om een vaste baan. Het gras staat alleen zo verdomd hoog. Grote kans dat je na deze ratrace, die al gauw een decennium bestrijkt, werkloos thuis zit. Met niets anders dan een hoofd vol kennis en vaardigheden die langzaam wegslijten. Plus een WW-uitkering.

‘He who has a why to live can bear almost any how’, schreef Nietzsche. Niets is zo demotiverend als gebrek aan perspectief.

Ik zal ook niet ontkennen dat wij zelf veranderd zijn. De arts van nu wil inderdaad veel. We werken hard en verwachten daarnaast ook van het leven te kunnen genieten. Work hard, play hard. Daarin maken we elkaar graag gek, want de ratrace stopt niet bij de ziekenhuisdeuren. Een beetje millennial heeft een eigen bedrijf, sport als een olympiër en reist de wereld rond. Ondertussen hebben we partners met fulltimebanen met wie we gaan samenwonen, een huis kopen en kinderen krijgen.

Een fulltime werkende partner compliceert de zaak. Vorig jaar nam ik deel aan een aiossendag met als thema ‘duurzame zorg’ (heb je dat woord weer) waar een kno-arts foeterde over het lakse werkethos van de moderne dokter. Hij had twaalf uur per dag gewerkt, standaard, uit verantwoordelijkheid naar zijn patiënten. ‘Dat was goede zorg.’ Wat hij in eerste instantie vergat te vertellen was dat zijn vrouw al die tijd het huishouden had verzorgd. Hij werd elke dag bij thuiskomst begroet door een bord warm eten op tafel, gestreken overhemden in de kast en kinderen die al netjes op bed lagen. Dat is niet meer de realiteit. Het is een prachtige vooruitgang dat steeds meer mensen de vrijheid hebben om een opleiding te volgen en te werken, maar het heeft consequenties.

Ten slotte is er ook kritiek mogelijk op de gerapporteerde cijfers. Wat wordt er precies gevraagd in de enquêtes? Wat zeggen de cijfers? Eén op de zes van alle Nederlandse werknemers ervaart burn-outklachten. Misschien zijn wij artsen ook maar gewoon mensen.

Lang verhaal kort, het is een ingewikkeld en verwarrend geheel.

En daar wringt bij mij de schoen als het aloude argument de kop opsteekt: ‘Vroeger was het zwaar en jullie zijn de verwende generatie.’ Burn-outs en aanverwante problemen worden ervaren, dat staat vast. Zowel het kamp dat het ziekenhuis van alles de schuld geeft als het ‘jonge artsen doen het zelf’-kamp bezit een klein stukje van de waarheid. Wij gaan dit alleen oplossen als we met elkaar in gesprek gaan en wegblijven van superlatieven en kortzichtigheid. Daar is de materie en de uiteindelijke oplossing te complex voor.

Gelukkig is het bestaan van het probleem objectief genoeg om serieus te nemen. Artsen met burn-outklachten presteren minder goed en maken meer fouten. Aiossen die met de opleiding stoppen, kosten de maatschappij bakken met geld. Gelukkig houdt niemand van het maken van fouten en het verspillen van geld. Oud en jong niet. Hopelijk kunnen we daar gezamenlijke grond vinden.

En dat theater? Ach ja. Arthur Conan Doyle schreef in de persoon van Sherlock Holmes: ‘When you have eliminated the impossible, whatever remains, however improbable, must be the truth.’ Misschien is ons theaterbezoek inderdaad de oorzaak van de problemen. Nu de theaters gesloten zijn, zullen we zien of de burn-outs als sneeuw voor de zon verdwijnen.