Nieuws
Doris van der Heijden
4 minuten leestijd
duurzaamheid

Geef duurzaamheid een plek in het curriculum

De zorg wordt pas echt groen als de dokters groener worden

Plaats een reactie
Getty Images
Getty Images

Er zijn allerlei zinvolle initiatieven genomen om de zorg te vergroenen, maar we doen pas echt iets aan de CO2-voetafdruk als we gedrags­verandering teweegbrengen. Daarvoor is het nodig om duurzaamheid in het geneeskundeonderwijs te verankeren.

Na een zesenhalf jaar durende studie, inclusief pandemievertraging, ben ik afgestudeerd als arts. Klaar om te beginnen, meters te maken, goed of slecht nieuws te brengen en patiënten te begeleiden in het ziekteproces. Tijdens een snikhete zomer – op internet the coldest summer of the rest of your life genoemd – heb ik gereflecteerd op mijn zojuist afgeronde studie. Hierin heb ik een belangrijk onderwerp gemist waar ik als moderne ‘genezer van ziekte’ en ‘redder in nood’ te weinig vanaf weet.

Gezondheidsproblemen

Tijdens mijn studie heb ik van alles geleerd over gezondheidsproblemen van de mens. Zo bestaan er ‘simpele’ problemen. Neem: een ongecompliceerde urineweginfectie. Door een korte anamnese en een eenvoudig aanvullend onderzoek wordt duidelijk wat er aan de hand is. Bovendien is de behandeling eenduidig en veelal effectief. Ook bestaan er ingewikkelde gezondheidsproblemen, zoals zeldzame aandoeningen waarbij verschillende oorzaken meespelen of waarbij de oplossing niet voor elke patiënt hetzelfde is. Als dokter duik je dan de literatuur in of organiseer je een multidisciplinair overleg. Het probleem ‘klimaatverandering’, volgens The Lancet het grootste en meest complexe gezondheidsprobleem van de 21ste eeuw, is tijdens mijn studie niet aan bod gekomen.1

Het veranderende klimaat zal effect hebben op elk orgaansysteem

Rommelige zoektocht

Eén ding lijkt zeker: het veranderende klimaat zal een breed spectrum aan nadelige gezondheidsgevolgen hebben met effecten op élk orgaansysteem. Mijn interesse was gewekt en dus ondernam ik een rommelige zoektocht op PubMed – met overweldigende resultaten: van ernstige longaandoeningen door luchtverontreiniging tot micro­plastics in de placenta, van de opkomst van zoönosen tot medicijnresten in ons drinkwater. En dan zijn dit nog de redelijk rechttoe, rechtaan voorbeelden. Ik noem maar iets: we zien een verspreiding van ernstige diarree veroorzakende ziekten in Afrikaanse landen omdat bepaalde populaties van vliegen, die als vector dienen voor deze pathogenen, zich beter kunnen voortplanten bij een hogere temperatuur.

Medeveroorzaker

Voorspeld is dat de meest kwetsbare mensen op onze planeet het hardst en het eerst getroffen zullen worden. Hoelang zal het duren voordat de eerste ‘klimaatvluchteling’ tegenover mij in de spreekkamer zit?

Paradoxaal genoeg zijn wij als sector medeveroorzaker van het klimaatprobleem. We dragen onder andere fors bij aan de CO2-emissie en produceren enorme hoeveelheden afval. Bovendien gebeuren er redelijk wat zaken in het ziekenhuis op niet-­duurzame wijze: we drinken koffie uit plastic bekertjes, serveren kroketten afkomstig uit de vervuilende intensieve veehouderij en gebruiken enorme hoeveelheden disposables. Ook mijn eigen gedrag kan beter. Afgelopen jaren pakte ik de auto naar mijn coschap, vloog ik naar zonnige bestemmingen en vergat ik te vaak mijn herbruikbare koffiebeker. Dit stuk schrijf ik dus niet om mijzelf een green wash te geven.

Duurzame initiatieven

De afgelopen tijd zijn er meerdere duurzame initiatieven – zoals de CO2-assistent en de Groene Zorg-alliantie – opgericht om in actie te komen en na te denken over groene verbeteringen in het zorglandschap.2 3 De Jonge Specialist kwam met een handleiding om groener te dokteren als a(n)ios.4 Ook zijn er dokters die met kennis van zaken het heft in handen nemen om de zorg te vergroenen. Zo houdt huisarts (in opleiding) en onderzoeker Evelyn Bakema zich onder meer bezig met de milieubelasting van verschillende soorten inhalatiemedicatie, zorgde gynaecoloog Anneke Kwee ervoor dat haar ziekenhuis overstapte op herbruikbare bevallingssets en wist nefroloog Peter Blankestijn 380 liter water per dialyse te besparen door het proces op een andere manier in te richten. Op grote schaal (lees: er zijn ongeveer 6200 dialysepatiënten in Nederland) kunnen deze ogenschijnlijk kleine veranderingen enorme verduurzaming teweegbrengen.

Creatief uitdagen

Het zou baten om jonge dokters te motiveren om ook op deze manier naar de zorg te kijken. Om hiervoor te zorgen, moet het thema klimaatverandering en duurzaamheid in de geneeskundeopleiding worden geïmplementeerd. Uit een enquête van De Geneeskundestudent blijkt dat ook een groeiend aantal artsen (in spe) dit wenst. Wij, de gezondheidsbevorderaars van de toekomst, moeten toch ten minste op de hoogte zijn van de actuele wereldwijde gezondheidsproblematiek. Naast de feitelijke kennis over klimaatverandering en duurzaamheid, kan onderwijs over dit thema geschikt zijn om studenten creatief uit te dagen en probleemoplossend te leren nadenken. Hierbij zijn, denk ik, minder conventionele onderwijsvormen nodig. Wie weet komen er uit een denktank van studenten wel bruikbare duurzame ideeën? Met modern en inspirerend onderwijs kun je jonge dokters in hun kracht zetten, een handelingsperspectief bieden en zorgen dat zij het werkveld betreden met een duurzamere blik.

Hoelang zal het duren voordat de eerste ‘klimaatvluchteling’ in mijn spreek­kamer zit?

Faculteiten

Gelukkig lijken de eerste faculteiten de boodschap te begrijpen. In Nijmegen start binnenkort het keuzevak planetary health, wat onder meer gaat over de nauwe relatie tussen gezondheid van de planeet en gezondheid van de mens. Bij De Nieuwe Utrechtse School werken de universiteit, het UMC Utrecht en de Hogeschool voor de Kunsten samen aan gezondheidsvraagstukken van de 21ste eeuw, met als thema onder meer global health. Bij de andere faculteiten ligt het onderwerp hopelijk ook op de tekentafel. Dat zal ook wel moeten, want uit een rapport van de Accreditation Council for Graduate Medical Education (ACGME), blijkt dat ‘climate-change geneeskunde’ voor het eerst benoemd zal worden als een subspecialisme binnen de interne geneeskunde in 2035.

Integratie

Inmiddels ben ik aan het werk als anios en draag ik mijn kleine steentje bij aan een gezondere wereld. Ik besef goed dat er andere sectoren zijn die nog meer moeten doen om een positieve impact te hebben. Toch vind ik, dat wij als nieuwe generatie dokters recht hebben op passend onderwijs over klimaatverandering en duurzaamheid om hopelijk beter bestand te zijn tegen de veranderingen in volksgezondheid die ons als maatschappij te wachten staan. Dat verdienen zowel de jonge dokters, als de aarde waarop we hopen zo lang mogelijk gezond te kunnen blijven leven. 

auteur

Doris van der Heijden, anios chirurgie

contact

vanderheijdendoris@gmail.com

cc: redactie@medischcontact.nl

Voetnoten

1. https://www.thelancet.com/countdown-health-climate

2. CO2-assistent. 2021. Available from: https://co2assistent.nl/

3. Groene Zorg Alliantie. 2022. Available from: https://www.groenezorgalliantie.nl/

4. Van Elst L, Naarden T, van den Akker M, Dirkson E, Heemskerken H, Kuiper-Klein, et al. Groen, groener, groenst: handreiking voor a(n)ios die de zorg willen verduurzamen. De Jonge Specialist. 2021. Available from: www.dejongspecialist.nl

Lees ook:

opleiding duurzaamheid
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.