Fysiek veeleisend werk hangt samen met voortijdige sterfte

Bewegen is belangrijk voor de gezondheid, maar een fysiek veeleisend beroep heeft een tegengesteld effect. In ieder geval op mannen. Degenen met een zwaar beroep zouden juist in hun vrije tijd nog moeten sporten, denkt bewegingswetenschapper Pieter Coenen.

‘Bewegen is goed, meer bewegen is beter’, aldus de Beweegrichtlijnen 2017 van de Gezondheidsraad. En alle inspanning zou meetellen, of het nu in het huishouden, in de vrije tijd of tijdens werk zou plaatsvinden. Maar is dat wel zo? Bewegingswetenschapper Pieter Coenen van het onderzoeksinstituut Amsterdam Public Health: ‘Het viel ons op dat een groeiende stapel artikelen het tegendeel beweerde met betrekking tot beweging tijdens het werk.’ Coenen en de zijnen besloten een systematische review uit te voeren om de relatie tussen fysieke activiteit op het werk en voortijdige sterfte te onderzoeken.

Zij gebruikten gegevens van 17 verschillende studies, waaraan bijna tweehonderdduizend mensen meededen, voor een meta-analyse. Er werden alleen studies meegenomen waarbij de onderzoekers corrigeerden voor minimaal drie mogelijke verstorende factoren.

Coenen e.a. maakten onderscheid tussen verschillende niveaus van zelf-gerapporteerde lichamelijke activiteit op het werk: laag, gemiddeld, hoog, of een zittend beroep. Vervolgens gingen ze na in hoeverre veel lichamelijke inspanning samenhing met sterfte gedurende gemiddeld 20 jaar follow-up. Daaruit kwam naar voren dat mannen met een fysiek veeleisend beroep tijdens de follow-up een significant hogere kans op overlijden hadden dan mannen met een laag niveau van lichamelijk activiteit (hazardratio 1,18). Voor vrouwen was er geen significant verschil tussen deze twee niveaus. De auteurs vermoeden dat voor mannen en vrouwen fysiek zwaar werk dermate verschillend is dat hun hart- en vaatstelsel anders wordt belast. Ook is er mogelijk sprake van andere leefstijlen geassocieerd met fysiek veeleisende sectoren waar veel vrouwen werken (zoals verpleegkunde) of juist veel mannen (zoals de bouw).

Wie denkt aan de beweegnormen te voldoen door activiteit op werk, komt bedrogen uit, constateert Coenen: ‘We denken zelfs dat daar een mogelijke verklaring ligt voor onze paradoxale bevinding dat bewegen op het werk niet bijdraagt aan langer leven: mensen die zwaar werk doen, hebben daarna vaak niet meer de puf om nog te sporten. Maar bewegen in de vrije tijd is mogelijk juist voor deze groep van extra belang. Bij subgroepanalyses leek het erop dat het negatieve effect van een zwaar beroep sterker gold bij mannen met een slechte conditie. We hadden echter onvoldoende gegevens om dit statistisch te testen.’ Sporten in de vrije tijd is mogelijk beter voor de gezondheid dan inspanning bij een zwaar beroep, zoals dat van bouwvakkers en stratenmakers, zegt Coenen: ‘Op het werk is er sprake van langdurige, cumulatieve belasting zonder veel hersteltijd. We denken dat dit het cardiovasculair systeem op een nadelige manier belast.’ Voor dit artikel is alleen gekeken naar totale sterfte, dus Coenen kan niet zeggen of de oversterfte onder de mannen met een zwaar beroep ook daadwerkelijk door cardiovasculaire oorzaken komt. De onderzoeksgroep zal de data daarvoor nog verder analyseren.

De studie krijgt ook in ander opzicht vervolg: ZonMw heeft inmiddels subsidie verleend om een database te bouwen waarin zowel gepubliceerde als niet-gepubliceerde data komen te staan. Coenen: ‘Daarmee kunnen we beter kijken naar de invloed van mogelijk verstorende factoren op de relatie tussen zwaar werk en voortijdige sterfte. We weten immers dat bij mensen met zwaar werk ook vaker sprake is van andere risicofactoren, zoals roken, ongezond dieet en alcoholgebruik. Daar is in de studies die wij gebruikten op verschillende manieren voor gecorrigeerd, dat willen wij graag verder uitzoeken.’ Ander vervolgonderzoek zal gericht worden op het beter meten van de fysieke belasting tijdens werk, bijvoorbeeld door gebruik te maken bewegingsmeters.

Dus dan toch maar een zittend beroep? Dat nou ook weer niet, zegt Coenen: ‘Het verschil in mortaliteit tussen mannen met een fysiek zwaar beroep en mannen met een zittend beroep was niet significant.’ Enige beweging is dus beter. En wat moeten we met de bewegingsrichtlijn van de Gezondheidsraad? Coenen: ‘Ik denk dat bij een update daarvan aandacht voor inspanning tijdens werk op zijn plaats is.’

Br J Sports Med, 2018.

Do highly physically active workers die early? A systematic review with meta-analysis of data from 193 696 participants