Excuses en tegemoetkoming voor slachtoffers misbruik in de jeugdzorg

Slachtoffers van geweld en misbruik in de jeugdzorg kunnen aanspraak maken op een schadevergoeding van 5000 euro. Met die ‘tegemoetkoming’ hoopt het kabinet hun leed enigszins te verzachten.

De regeling gaat in het najaar in, verwachten minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) en Hugo de Jonge (Volksgezondheid). Dekker lichtte in Nieuwegein bijeengekomen slachtoffers vrijdag in. Hij bood bij die gelegenheid namens het kabinet opnieuw excuses aan voor wat hun is overkomen.

Ervaringsdeskundigen en andere betrokkenen hebben afgelopen weekend kritisch gereageerd op de hoogte van het bedrag. Schadeadvocaat Richard Korver vindt dat het kabinet zich met deze regeling ‘ervan afmaakt’. Hij noemt in dagblad Trouw de compensatie voor slachtoffers geen erkenning, maar een belediging. ‘Het misbruik in de jeugdzorg is als je het serieus bekijkt een ware systeemfout’, zegt hij. ‘Als je die vervolgens met 5000 euro afkoopt, is een excuus niet meer dan een holle letter.’

Bovendien wijst Korver erop dat het nu nog ontbreekt aan een plan om dergelijk misbruik in de toekomst te voorkomen. ‘Waar zijn de nieuwe protocollen en regels? Waar is de nieuwe onafhankelijke controle? Ik zie ze nergens.’

Jan Hendriks, hoogleraar forensische psychiatrie en psychologie aan de VU en lid van de commissie-De Winter, noemt het bedrag van 5000 euro in NRC ‘niet onaanzienlijk’. ‘Daar mogen we best tevreden over zijn, hoewel het in individuele gevallen van zwaar misbruik teleurstellend kan zijn.’

Hij stelt vast dat het kabinet niet veel heeft gedaan met de aanbevelingen van de commissie-De Winter om geweld te voorkomen. Dat ging onder meer om het verkleinen van de groepsgrootte in instellingen, ervoor zorgen dat minder kinderen in gesloten jeugdzorginstellingen belanden en het organiseren van sterker, onafhankelijk toezicht. Hendriks noemt het ‘teleurstellend’ dat de ministers hier ‘weinig concreet’ over zijn.

Slachtoffers moeten hun verhaal kunnen doen, vinden de ministers. Daarvoor wordt een website ingericht. Ook komen ze aan het woord in een documentaire en komt er een congres over de decennialange misstanden. Verder worden ontmoetingen tussen slachtoffers gearrangeerd, zodat ze hun ervaringen kunnen delen.

Ruim driekwart van de kinderen in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen is de afgelopen decennia geconfronteerd met misbruik, mishandeling, treiteren of verwaarlozing, stelde een onderzoekscommissie vorig jaar vast. Toezichthouders hebben verzuimd in te grijpen, concludeerde de commissie-De Winter, die de aard en omvang van fysiek, psychisch en seksueel geweld tussen 1945 en 2019 onderzocht. Slachtoffers ondervinden tot op de dag van vandaag hinder van die nare ervaringen.

Dekker vindt dat de overheid een verantwoordelijkheid heeft om met schadevergoedingen te komen. ‘Deze kinderen hadden recht op een veilige omgeving, die hadden ze thuis niet. Dan ga je naar de jeugdzorg en krijg je juist dáár te maken met geweld. De overheid heeft hun niet de veiligheid kunnen bieden waar ze recht op hadden. Dan hoort daar ook een regeling bij.’

Hoeveel mensen ervoor in aanmerking komen is volgens Dekker lastig te zeggen, omdat wellicht niet alle slachtoffers zich al hebben gemeld. Hij wil niet dat slachtoffers hemel en aarde moeten bewegen om hun zaak te bepleiten. ‘We gaan kijken hoe we dit op een manier doen die voor slachtoffers redelijk is. Dat ze niet met pakken papier hoeven aan te komen, maar gewoon op een nette manier hun verhaal kunnen doen’, aldus Dekker.

Minstens één slachtoffer is naar de rechter gestapt om schadevergoeding van de overheid af te dwingen. Of deze zaak nu van de baan is, is nog onduidelijk.