De planeet is óók onze patiënt
1 reactieToenemende resistentie tegen antibiotica, dalende vaccinatiegraad, overgewicht en toenemende zorgkosten zijn de medische uitdagingen van de toekomst. Maar over klimaatverandering hoor je artsen zich zelden uitspreken. Daar moet verandering in komen.
Klimaatverandering en gezondheidszorg staan niet los van elkaar. Sterker nog: volgens een rapport van het internationale onderzoeksprogramma The Lancet Countdown vormt klimaatverandering de grootste bedreiging voor de gezondheid. Onderzoekers van meer dan 27 wetenschappelijke instellingen hebben aan dat rapport meegewerkt.
Dat klimaatverandering invloed heeft op de zeespiegel, is voor de meeste mensen duidelijk. Maar welke gezondheidsrisico’s het met zich mee brengt, is veel minder bekend. De temperatuurstijging bedreigt de basiscondities voor een gezond leven. Het kan negatieve invloed hebben op de luchtkwaliteit, de voedselproductie en het drinkwater. In het afgelopen jaar alleen al stierven 7 miljoen mensen door luchtvervuiling. In Nederland gaat het om meer dan achtduizend sterfgevallen. De zee is vervuild met plastic dat is terug te vinden in ons voedsel; over heel de wereld worden chemicaliën aangetroffen in het drinkwater. Deze vervuilingen hebben zowel op korte als op langere termijn invloed op onze gezondheid. Een ander gevolg van klimaatverandering is dat door de hogere temperaturen infectieziekten zich makkelijker kunnen verspreiden. Zo is het niet ondenkbaar dat je in de nabije toekomst ook in Nederland het risico loopt om malaria te krijgen.
Klimaatactie
Het rapport dat in november 2018 werd uitgebracht door The Lancet Countdown gaat in op de gevaren van klimaatverandering voor de gezondheid, maar gaat ook in op de kansen die klimaatactie biedt om de gezondheid te beschermen. Het verbeteren van de luchtkwaliteit, met name in steden, zou zo leiden tot minder exacerbaties van longaandoeningen, het stimuleren van beweging – bijvoorbeeld fietsen en wandelen – en het eten van duurzame voeding helpt overgewicht te bestrijden en vermindert het risico op hart- en vaatziektes. Het verlagen van CO2-uitstoot vermindert uiteraard negatieve effecten op de gezondheid.
Kortom, door de effecten van klimaatveranderingen op gezondheid zijn klimaatacties niet alleen van belang voor de aarde waarop we wonen, maar ook voor ons eigen welzijn, onze gezondheid en de gezondheid van de patiënten die we dagelijks in de spreekkamer (gaan) zien.
De zorg is ook een van de grote vervuilers
CO2-uitstoot
Het veranderende klimaat heeft invloed op onze gezondheid en daarmee de gezondheidszorg. Maar ook andersom is er een verband: de gezondheidszorg heeft ook een effect op het klimaat. De zorg wordt meestal niet genoemd in het rijtje van grote ‘vervuilers’, waarbij de nadruk vaak ligt op verkeer, landbouw en industrie. Toch is de zorg als een van de grootste sectoren in Nederland ook een van de grote vervuilers. In 2017 gebruikte de zorg naar schatting 3401 miljoen kWh aan elektriciteit. Dat is ongeveer het dubbele van de hoeveelheid elektriciteit die alle huishoudens in Amsterdam gebruikten, meer dan een miljoen keer zoveel als een gemiddeld huishouden. De zorg is verantwoordelijk voor 5 procent van de totale CO2-uitstoot in Nederland. En ook het bedrijfsafval is geen kleinigheid.
Op het gebied van duurzaamheid is er in de zorg dus nog het een en ander te bereiken. Het is dan ook niet vreemd dat er zowel op nationaal als internationaal niveau initiatieven ontstaan om te kijken hoe de zorg duurzamer kan worden. Binnen de WHO is hiervoor veel aandacht. Ook in Nederland ontplooien ziekenhuizen verschillende initiatieven om te verduurzamen. Zo wordt in de bouw van nieuwe ziekenhuizen meer rekening gehouden met isolatiemaatregelen, efficiëntere apparatuur en gebruik van biologisch afbreekbaar materiaal. Het vernieuwde Erasmus MC introduceert bijvoorbeeld biologisch afbreekbare bedpo’s, waarbij het afval uiteindelijk kan worden gebruikt voor de productie van biogas en een nieuwe automatische wasstraat voor bedden die water bespaart. De komende jaren staat de zorgsector voor de grote uitdaging om binnen een groeiende sector, waarin technologische ontwikkelingen en behoefte aan meer comfort voor patiënten erg belangrijk zijn, ook de duurzaamheidsdoelen te behalen.
Belofte
Artsen moeten zich bewust zijn van de invloed van klimaatsveranderingen en de risico’s hiervan voor de gezondheid. Dit is een van de aanbevelingen in het rapport van The Lancet Countdown. Klimaatverandering zou een plek moeten hebben in het curriculum van medische opleidingen. Als we als (toekomstige) artsen de eed afleggen beloven we gezondheid te bevorderen en verantwoordelijkheid te kennen voor de samenleving. Willen we ons aan deze belofte houden, dan kunnen we de discussie over het klimaat niet zomaar naast ons neerleggen. Door klimaatverandering aan te kaarten als gezondheidsprobleem en door klimaatactie te ondernemen in onze eigen sector, houden we ons aan onze belangrijkste taak: mensen beter maken en voorkomen dat ze überhaupt ziek worden.
Gezondheidsrisico’s door klimaatverandering
•Extreme weersomstandigheden
•Overstromingen en zeespiegelstijging
•Infectie- en ‘vector borne’-ziekten
•Slechtere luchtkwaliteit
•Bedreigde voedselveiligheid
•Minder beschikbaarheid van schoon drinkwater
Marleen
Jeugdarts, Den Haag
Wat een goed artikel!
Het scheiden van plastic en dergelijke zou ook een heel goed initiatief zijn in de gezondheidszorg. Natuurlijk kan niet alles worden gerecycled, maar momenteel wordt er genoeg plastic verpakkingsmateriaal gewoon bij het rest...afval gegooid.