Nieuws
Remko Kuipers
5 minuten leestijd
arbeidsmarktmonitor

De onnodige spagaat tussen overwerkt en werkloos

Meer deeltijd is oplossing voor aios én zittend specialist

4 reacties

Terwijl beginnende artsen vaak moeilijk werk vinden, zijn veel gevestigde artsen burn-out. Met een combinatie van sabbaticals en andere vormen van deeltijd zouden beide partijen zeer gebaat zijn. Maar de concrete mogelijkheden daartoe zijn bedroevend schaars.

Een nieuwe generatie medisch specialisten dient zich aan. Jonge wereldburgers die zijn opgegroeid met internet en mobiele telefoon, en die de meeste continenten met een Lonely Planet in de rugzak inmiddels wel hebben doorkruist. Een generatie die behalve voor het beroep van arts, ook voor een sociaal bewogen leven kiest, waarbij vaak beide partners werken, kinderen gezamenlijk worden grootgebracht en er bij voorkeur enkele malen per jaar een buitenlandse vakantie op het programma staat. Een ondernemende, dynamische en flexibele generatie dus.

Maar het leven van de jonge aios wordt nogal eens overschaduwd door een moeizame carrière. Om te beginnen is er in de ziekenhuizen onvoldoende (financiële) ruimte voor pas afgestudeerde artsen, dus is het al flink concurreren voor een anios-plek. Nadien zijn er maar enkele opleidingsplaatsen per jaar beschikbaar, dus om vervolgens in opleiding te komen, moet de anios zich enkele jaren van zijn of haar beste kant laten zien – lees: vele overuren, weekenddiensten en feestdagen werken, en vooral niet klagen.

Ver­volgens wacht een drie- tot zesjarige opleiding, met lange werkdagen, een groeiende berg administratie door onder andere registratie- en kwaliteitseisen, het ‘verbod’ om in bepaalde opleidingsjaren zwanger te worden of parttime te gaan werken, er als man scheef op worden aangekeken als je parttime wilt werken en, als klap op de vuurpijl, het vooruitzicht op werkloosheid of het aannemen van een fulltimebaan tegen een parttimesalaris. En als je dan eenmaal specialist bent, stellen ziekenhuis, de maatschap, de maatschappij en de patiënt allerlei, op zich terechte, eisen aan je, die een zware wissel kunnen trekken op je levensvrijheid.

Mannenemancipatie

Dus, waar enerzijds pas afgestudeerden moeten vechten om anios- of aios-plekken en er werkeloosheid is onder de jonge klaren, draaien anderzijds diezelfde aniossen, aiossen én specialisten overuren en is er geen ruimte om parttime te gaan werken. Dat betekent dat de medische beroepswereld onvoldoende inspeelt op de wensen van de toekomstige generatie. Daar komt bij dat een speerpunt van de ‘vrouwenemancipatie’ is dat meer vrouwen fulltime zouden moeten gaan werken. Maar waarom draaien we het, vooral in het licht van de banenkrapte onder medisch specialisten, niet om? Waarom zouden we niet juist pleiten voor ‘mannenemancipatie’, waarbij mannen net als vrouwen de mogelijkheid aangrijpen om parttime te gaan werken? Meer part­timers betekent namelijk netto meer ruimte op de arbeidsmarkt.

Uit de sneltrein

Kwaliteit van zorg valt of staat met de motivatie van de betrokken professionals. Hier valt, behalve een goede arts-patiënt­relatie en continuïteit van zorg – ofwel een arts die zoveel mogelijk (idealiter 24/7) verantwoordelijk is voor zijn eigen patiënten – ook de intrinsieke motivatie van de arts onder. Die motivatie wordt gewaarborgd door het plezier in het werk, maar ook door niet-arbeidsgerelateerd levensgeluk, zoals vrijwilligerswerk, ouderschapsverlof, een buitenlandse stage, een langere vakantie of een sabbatical voor een wereldreis waarover al jaren gedroomd werd. Binnen het huidige systeem is hier in theorie ruimte voor, maar blijkt de praktijk weerbarstiger. Individualiseren van de opleidingsduur, bijvoorbeeld door een buitenlandse stage bij een ziekenhuis dat een superspecialiteit in huis heeft waar je als aios graag kennis van wilt nemen, blijkt vaak ‘niet in het rooster te passen.’ Parttimewerk zou ten koste gaan van continuïteit – en daarmee kwaliteit – van zorg. Een langere vakantie of een sabbatical is om dezelfde redenen ook al niet haalbaar, al heeft elke aios hier officieel recht op. En sta je werkelijk op je rechten en eis je dat sabbatical toch op, dan dupeer je daar je directe collega-aiossen mee – wie anders vangt jouw afwezigheid op? – en moet je heel sterk in je schoenen staan om bij je plan te blijven.

Het gevolg is dat menige aios tijdens de opleiding weinig tot geen mogelijkheden ziet om, al is het maar even, uit deze sneltrein genaamd ‘opleiding tot medisch specialist’ te stappen. Dat moet beter kunnen. Zoals bij een niet nader te noemen grote bank, waar eens in de vier jaar ruimte is voor een betaald sabbatical van drie maanden. Of bij een niet nader te noemen ziekenhuis, waar het aiossen is toegestaan om door een jaarlang fulltime te werken bij een parttime aanstelling (80%), vervolgens drie maanden betaald verlof te nemen. Hoewel de eerste oplossing financieel aantrekkelijker is voor de werknemer lijkt ook de laatste constructie een fraaie oplossing. Toch is dit niet in elk ziekenhuis te regelen. Waarom niet? Een veelgehoord argument is de continuïteit van zorg. Maar continuïteit is te sturen. Door een werknemer enerzijds te belonen met een ‘betaalde’ buitenlandse stage, lange vakantie of een sabbatical zal er anderzijds meer welwillendheid zijn om bij terugkeer vijf in plaats van vier dagen in de week te werken. Dus is er op een ander moment juist méér continuïteit van zorg.

Het gaat om creatieve oplossingen. Geef aiossen de kans de opleiding naar eigen inzicht te individualiseren. Artsen, bijvoorbeeld met en zonder kinderen, zullen hier verschillende keuzes in maken. De een werkt liever een dagje minder per week, de ander kiest voor een lange onderbreking. Promoot beide mogelijkheden. In de praktijk zullen ze elkaar aanvullen en daarmee de continuïteit van zorg bevorderen.

Dezelfde paradox

Voor medisch specialisten geldt dezelfde paradox: een zogenaamd overbezette arbeidsmarkt met werkloze jonge klaren, terwijl uit alle onderzoeken blijkt dat ook de medisch specialisten de werkdruk als ‘zwaar’ ervaren. Menig specialist werkt wel parttime, maar menigeen zou ook graag nog een andere invulling aan zijn of haar leven geven. Op de fiets naar Santiago de la Compostella, ontwikkelingswerk in de tropen, het schrijven van een boek, of misschien gewoon eens lekker drie maanden thuis zijn. Een vergelijkbaar probleem dus, dat zonder wezenlijk verlies in de continuïteit van zorg, met enige creativiteit op dezelfde manier is op te lossen. Door ofwel het toekennen van periodiek betaald verlof, zoals bij de eerder genoemde bank, of door een vergelijkbare constructie als bij de aiossen: door parttime dagen over een langere periode op te sparen. Indien tevoren duidelijk is vast­gelegd wanneer een vrije periode gewenst is hoeft dit niet tot een gebrek aan continuïteit te leiden. Een polibezoek kan meestal prima drie tot zes maanden wachten.

Als meerdere specialisten via bovengenoemde constructies periodiek kiezen voor vrije periodes van zes tot twaalf weken, en deze periodes voor meerdere specialisten netjes aaneengeschakeld worden, dan ontstaan er vanzelf ruimtes waar jonge klaren via tijdelijke contracten dankbaar gebruik van zullen maken. Indien er een maatschap van geheel gelijkgestemden is, kunnen zelfs extra specialisten worden aangenomen, waarbij vijf mensen vier fte’s verdelen, waarbij iedereen ‘fulltime’ blijft werken en iedereen van gelijke vrije periodes geniet, naar eigen invulling. Het mes snijdt aan meerdere kanten: meer mensen aan het werk, meer levensgeluk onder de werknemers, daardoor een betere motivatie onder werknemers, en dit alles zonder belangrijk verlies van continuïteit in de zorg: dus ook de patiënt profiteert mee.

Het enige nadeel is: voor die vrije tijd zullen we iets van ons loon moeten in­leveren. Beter gezegd: in ruil voor meer vrije tijd investeren we een deel van ons loon in een voorheen werkloze collega. En zeg nou zelf, hebben we tegenwoordig vooral een gebrek aan geld of een gebrek aan tijd? Remko Kuipers, aios, Amsterdam, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

contact

remkokuipers@hotmail.com

cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld door auteur

Lees ook:

werk inkomen arbeidsmarktmonitor arbeidsmarkt aios anios burn-out werk en inkomen jonge klaren
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Mauk van Heemstra

    Lean Coach, Driebergen

    In het verlengde van wat Christel en Hanneke beweren, ligt er een veel meer voor de hand liggende oorzaak ten grondslag aan overwerktheid en burnout, namelijk het dagelijkse werkritme van welke werkende dan ook.

    Wij zijn in onze maatschappij en in ...het bijzonder onder specialisten normaal gaan vinden dat een hoge werkdruk onvermijdelijk is. Waar we dan aan voorbij gaan, is dat hoge werkdruk zowel tot minder plezierig werken leidt, wat een extra beperking op motivatie legt, maar misschien nog belangrijker: tot fouten!
    Een gezonde werklast betekent dat je beter in je vel zit én dat je kwalitatief beter werk aflevert. Je bent helderder en geconcentreerder.

    Het is een zieke opvatting in onze maatschappij dat een hoge werkdruk normaal is en stoer en onvermijdelijk. Wij kweken zieke specialisten door aio’s de bizarre tredmolen te laten lopen waarin een normaal en gezond leven, dat je ook patiënten zou moeten willen vóórhouden én voorleven, gebagatelliseerd wordt. Inderdaad tot op het bizarre af dat je verboden instelt op uiterts persoonlijke levenskeuzes als zwangerschap, waaromheen je alle verwondering en verrassing dan schrapt.

    Al deze overwerkte specialisten en aio’s zitten nu in stress uren te vullen waar veel meer gegadigden voor zijn die zo niet aan de bak komen. Hoe gek kunnen wij het houden?

    De oplossing is razend eenvoudig, zij het dat het een cultuurtransformatie in de ziekenhuiszorg vereist: elke werkende, dus ook specialisten, zou zich een dagritme moeten aanmeten zoals Benedictus in 600 al voorhield en dat neuropsycholoog Theo Compernolle in 2014 in zijn boek “Ontketen je brein” in onze eigen tijd heeft geplaatst. Een korte introductie daarvan vind je op http://www.zorgsteedsbeter.nl/index.php/hoe-ziek-kun-je-zijn.

    Laat Remco Kuipers’ moedige oproep veel gehoor krijgen!

  • Christel Geesing

    kinderarts, Schaijk

    Goed initiatief. Wat echter niet goed is is dat voorkomen van burn out gelegen zou moeten zijn in part time werken. Elke arts moet straks tot op hoge leeftijd werken, diensten doen, meegaan met veranderingen. Laten we dan ook kijken wat een gezonde i...nvulling van een full time werkweek is. Niet de huidige, gezien het voorkomen van zoveel klachten en ervaren werkdruk. Overigens ken ik zelf geen collega die "maar" 36 uur werkt met een 0.8 aanstelling

  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland

    We hebben een ziek systeem blijkbaar. Ziekte moet ons artsen toch aanspreken. Welke behandeling is er nodig? Zo te zien is er een behandeling, maar is de patiënt niet bereid deze te aanvaarden.
    Het is een kwestie van organiseren en gewoon gaan doen ...blijkbaar. Maar wat houdt de oplossing tegen?

  • Hanneke Kouwenberg

    nucleair geneeskundige

    Goede ideeën! Jammer dat de vermoeidheid zó groot is, dat verandering eerder als bedreiging dan als oplossing gezien wordt. Misschien is het goed omhet daarom te formaliseren en ook in de CAO de werkweek terug te brengen naar normale proporties (lees...: 40 of beter nog: 36 uur) met aanpassing van het salaris. Normaal, ja: andere werknemers binnen het ziekenhuis hebben ook een contract van 36 uur. Het meerendeel van de collegae werkt toch al die 36 uur, thans 0,8 fte. Het heeft positieve consequenties voor de pensioenopbouw (0,8 fte mag niet meer aftrekken boven € 80.000 terwijl de cesuur bij €1,0 fte bij €100.000 ligt). En de drogreden van de "continuïteit"... Ach, ook dokters kunnen ziek worden, bijvoorbeeld omdat ze overwerkt zijn. Dàt doet pas wat met de continuïteit!

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.