Nieuws
opleiding

Coaching gaat aiossen niet helpen

Artsen in opleiding tot specialist verdienen betere ondersteuning

38 reacties
Hollandse Hoogte / Er moet ook iets worden gedaan aan het verminderen van de draaglast van aiosssen, dus minder dienst- en overuren.
Hollandse Hoogte / Er moet ook iets worden gedaan aan het verminderen van de draaglast van aiosssen, dus minder dienst- en overuren.

Beroepsvereniging De Jonge Specialist denkt dat coaching kan voorkomen dat aiossen ten onder gaan aan de hoge werkdruk. Dat is maar de vraag, zeggen aios Frank Gerritse en collega’s. Waarom niet inzetten op bewezen methoden als intervisie en mentoraat?

Uit de jaarlijkse nationale aios-enquête van De Jonge Specialist (DJS) bleek vorig jaar dat maar liefst één op de vijf artsen in opleiding tot medisch specialist (aiossen) tijdens de opleiding kampt met burn-outklachten.1 Schokkende cijfers die ook in de media veel aandacht kregen.2 3

De onderliggende oorzaken zijn gemakkelijk samen te vatten: de werkdruk voor aiossen is hoog, te hoog. Een van de oplossingen die DJS hiervoor aandraagt, is betere begeleiding en ondersteuning van aiossen, voornamelijk in de vorm van coaching. Wij willen hier enkele kanttekeningen bij plaatsen en wat alternatieve suggesties doen.

Kritische noten

De kritische noten eerst. Wat de door DJS voorgestelde coaching precies moet inhouden, blijft tot op heden onduidelijk. Coaching is een vorm van begeleiding die erop gericht is mensen in positieve zin te veranderen, uitgaande van gezonde mensen en een geloof in de verandermogelijkheden dat besloten ligt in de blijvende wisselwerking tussen inzicht en gedrag. De coach is komen overwaaien uit de sportwereld en is een onbeschermde titel; iedereen mag zich coach noemen. Soms lijkt het dan ook of iedereen die een burn-out heeft doorgemaakt, coach wordt. Er zijn wel degelijk enkele goede opleidingen en daarmee kwaliteitskeurmerken voor coaches, maar hier is geen controle op. Wat een coach precies inhoudt, was altijd al onduidelijk, maar het is de afgelopen jaren ook nog eens uitgehold en onderhevig aan inflatie. Dit overigens ook tot grote zorg van de gecertificeerde coaches zelf, aldus een recent artikel in de Volkskrant.4 Bovendien is er voor de effectiviteit van coaches nog weinig evidentie, terwijl de theoretische basis zwak is en gebaseerd is op ‘positieve psychologie’, mindfulness en ‘self-determination theory’.

En waarom moet de oplossing per se liggen in het vergroten van de draagkracht van de aios en niet in het verminderen van de draaglast – werken aan een minder hoge werkdruk door het aantal (dienst- en over)uren te verlagen? Al was het maar door de geldende cao’s na te leven. Zou dat niet een meer voor de hand liggende oplossing zijn? Op z’n minst een oplossing die parallel zou moeten worden ingezet. Of zou dit hogere kosten met zich meebrengen dan het inzetten van een coach?

Alternatieve suggesties

Het is prijzenswaardig dat DJS zich kwetsbaar opstelt en zich hard maakt voor een verbetering van de werkomstandigheden en zelfzorg van de aios. De dokter is immers – in tegenstelling tot wat vroeger vaak werd gedacht – ook maar een mens van vlees en bloed. Maar welk doel dient de voorgestelde coaching? Een proces van bewustwording, om zelfinzicht te vergroten en zo beter te kunnen functioneren in het (toekomstig) werk én in het persoonlijk leven? Of gaat het puur om een soort loopbaanbegeleiding, zoals onlangs in Medisch Contact aan bod kwam?5 Is dat voldoende om burn-out te voorkomen? We weten allemaal dat we er met af en toe een saunabezoek of een Rituals-pakket niet komen.

Dat brengt ons bij alternatieve suggesties. Wij stellen dat de huidige situatie voor psychiaters en huisartsen in opleiding als voorbeeld kan dienen voor andere specialismen. Helaas zijn de cijfers van DJS niet uitgesplitst per specialisme en het is dan ook niet duidelijk in hoeverre deze resultaten ook gelden voor aiossen psychiatrie en huisartsgeneeskunde. In tegenstelling tot andere medisch specialismen is door de opleiding gefaciliteerde begeleiding al sinds jaar en dag goed geregeld in deze opleidingen.

Persoonlijke ervaringen

In de opleiding tot huisarts is persoonlijk en professioneel functioneren een essentieel onderdeel. In de huisartsenpraktijk vindt bijvoorbeeld een dagelijks leergesprek van een uur met de opleider plaats, met niet alleen aandacht voor medisch-inhoudelijke kennis maar ook voor patiëntgerelateerde zaken en persoonlijke ervaringen/dilemma’s. De aios draagt zelf de onderwerpen aan naar behoefte. Parallel hieraan loopt wekelijkse intervisie met mede-aiossen, onder begeleiding van een huisarts-docent en een psycholoog. In het derde jaar van de opleiding komt ‘supervisie’ aan bod, bestaande uit circa twaalf groepsbijeenkomsten met drie à vier aiossen, onder begeleiding van een NHG-gekwalificeerde supervisor. Deze bijeenkomsten zijn gericht op verdieping van werkgerelateerde persoonlijke ervaringen, met als doel integratie van eigen opvattingen, emoties en grenzen in wat patiënten en collega’s van je vragen.

De aios psychiatrie krijgt naast begeleiding op de werkplek (supervisie) talrijke handvatten om alleen en samen met peers te werken aan zelfzorg en zelfontwikkeling. Allereerst valt te denken aan het mentoraat, waarbij aiossen een-op-een of met peers onder leiding van een onafhankelijke psychiater werk- en patiëntgerelateerde zaken kunnen bespreken en evalueren.

Daarnaast is er gestructureerde intervisie: een klankbordgroep met peers die bovendien ook na het afronden van de opleiding niet ophoudt en gedurende het hele werkzame leven van de psychiater (en een groeiend aantal andere medische specialismen) verplicht blijft.

Individuele leertherapie

Tot slot krijgt elke aios psychiatrie maar liefst vijftig sessies individuele leertherapie bij een erkende psychotherapeut. Een recent artikel in het Tijdschrift voor Psychiatrie bespreekt de voordelen van individuele leertherapie: hierin is meer aandacht voor het persoonlijke leven en het belang van een goede behandelrelatie, noodzakelijke competenties als empathie en reflectief vermogen, verdieping van het gevoel en het tegengaan van stress en overspanning.6 Dit sluit goed aan bij de huidige problemen die DJS schetst. Het lijkt dan ook zinvol om leertherapie mogelijk te maken voor alle aiossen, in plaats van alleen voor aiossen psychiatrie. De kosten van een traject van vijftig sessie leertherapie vallen in het niet bij de kosten van uitval door burn-out, al dan niet tijdelijk of zelfs leidend tot het voortijdig beëindigen van de opleiding. Het is in die zin een investering in het welzijn van de specialisten van de toekomst.

Hype

Het is goed dat DJS aandacht vraagt voor de werkdruk en het hoge percentage burn-out onder aiossen. De meest simpele oplossing, het verlagen van het aantal (dienst- en over)uren, is klaarblijkelijk geen optie. In plaats van de oplossing te zoeken in de hype van coaching, ligt het wat ons betreft meer voor de hand dat de andere medisch specialismen naar de psychiatrie en huisartsgeneeskunde kijken. Zij kunnen bijvoorbeeld beproefde methoden als mentoraat, intervisie en leertherapie toevoegen aan de opleiding. Net als coaching gaan deze methoden uit van gezondheid en de blijvende wisselwerking tussen inzicht en gedrag, maar hebben ze zich – in tegenstelling tot coaching – de afgelopen decennia meer dan bewezen.

Burn-out onder aiossen is een toenemend groot probleem. Het is niet waarschijnlijk dat coaching hiervoor de oplossing gaat zijn, zeker niet zolang deze zich voornamelijk richt op loopbaanbegeleiding. Het is tijd om hoger in te zetten.

auteurs

Frank Gerritse, aios psychiatrie, UMC Utrecht

Robbert Duvivier, aios psychiatrie, Parnassia, Den Haag

Ashling Stel, aios huisartsgeneeskunde, UMC Utrecht

contact

frank@flgerritse.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

voetnoten

1. https://www.dejongespecialist.nl/NieuwsBestanden/Nationale%20aios%20enquete%202018_Gezond%20en%20veilig%20werken_14.pdf

2. https://www.ad.nl/gezond/een-op-de-vijf-jonge-artsen-kampt-met-burnout~afef9147/

3. https://www.nrc.nl/nieuws/2018/09/12/fors-meer-burn-out-bij-arts-in-opleiding-door-overwerk-a1616297

4. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/aantal-zelfstandige-coaches-stijgt-explosief-iedereen-zijn-eigen-coach~bfda557c/

5. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/coaching-gaat-over-jezelf-leren-kennen.htm

6. Draijer N. Ken u zelf: leertherapie in de Nederlandse opleiding tot psychiater. Tijdschrift voor Psychiatrie 2019(61):3;164-169.

Download dit artikel (pdf)

opleiding carrière aios burn-out aiossen werkdruk

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.