Cardiologen in het geweer tegen tekorten aan jonge dokters
Maatregelen om het vak aantrekkelijk te houden voor aniossen zijn dringend gewenst
9 reacties
Een enquête onder coassistenten en aniossen onthult knelpunten en mogelijke oplossingen voor het aniossentekort binnen de cardiologie. Dat heeft onder andere te maken met de cultuur en het imago van dit specialisme. De Juniorkamer van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie roept collega’s op om hier aandacht aan te besteden.
Jarenlang stonden jonge artsen in de rij voor een baan als arts niet in opleiding tot specialist (anios). Maar de nieuwe generatie kiest niet meer zo snel voor werken als anios in het ziekenhuis, wat op veel plekken zorgt voor tekorten.
Ook binnen het cardiologisch vakgebied is er een tekort aan aniossen, waardoor in sommige regio’s cardiologen genoodzaakt zijn zelf voorwacht te doen. Daarnaast worden opleidingsplaatsen cardiologie minder makkelijk gevuld dan voorheen. Dit tekort heeft aanzienlijke gevolgen voor het medisch landschap. De huidige arts-assistenten (aniossen en aiossen) hebben hierdoor te maken met een extra hoge werkdruk en meerdere avond- en nachtdiensten, terwijl leermomenten voor aiossen verloren gaan en de kwaliteit van de opleiding onder druk komt te staan. Ook de werkdruk voor medisch specialisten neemt toe door het combineren van reguliere taken met extra voorwachtdiensten.
Hoe houden we ons vak aantrekkelijk voor jonge artsen?
Ze zijn er wel
Uit cijfers blijkt dat de gezochte aniossen er wel zijn, zo laat het in 2022 verschenen onderzoeksrapport, uitgevoerd door het Nivel in opdracht van het Capaciteitsorgaan, naar loopbanen van basisartsen zien. Het aantal artsen dat niet in opleiding is, lijkt toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren en een groot deel van hen wenst wel een vervolgopleiding te volgen.1 2 Het antwoord op de vraag waarom deze groep basisartsen niet te vinden is op onze afdelingen en waarom het aniossentekort structureel lijkt te worden, is niet eenduidig en zal bestaan uit een combinatie van factoren. De hoge werkdruk, toename van burn-outcijfers, toenemend belang van de werk-privébalans, generatieverschillen en toename van extramurale aniosposities (zoals in de huisartsenpraktijk) zijn veelgenoemde redenen. Hoe zit dit binnen de cardiologie? Wat zijn redenen om voor ons vakgebied te kiezen en wat juist niet? Hoe houden we ons vak aantrekkelijk voor jonge artsen?
Enquête
Om antwoorden te krijgen, is er een landelijke online-enquête uitgezet onder aniossen cardiologie en vierde-, vijfde- en zesdejaars- coassistenten. In totaal bereikten wij 142 respondenten, van wie 92 coassistenten en 50 aniossen cardiologie. Van de coassistenten heeft 36 procent een oudste coschap cardiologie gedaan of verwacht dit te gaan doen, tegenover 64 procent van de aniossen cardiologie. Het merendeel van de coassistenten (73%) en aniossen cardiologie (80%) ziet zichzelf later in het ziekenhuis werken als medisch specialist; 18 procent van deze coassistenten wil cardioloog worden en
60 procent van deze aniossen. Het vakgebied cardiologie krijgt als beoordelingscijfer een 3,6 (schaal 1-5), waarbij de aniossen positiever zijn dan de coassistenten (4,1 versus 3,4).
De positieve punten van het vakgebied cardiologie die de respondenten noemen zijn onder andere het acute karakter (78%), met de handen werken (coronairangiografieën, pacemakerimplantaties) (60%), werken in het ziekenhuis (50%), samenwerken met andere specialismen (47%), de fysiologie (42%) en ambitieus (30%).
Een deel kiest niet voor cardiologie vanwege het imago van de cardioloog
Minder aantrekkelijk
Redenen waarom werken binnen de cardiologie als minder aantrekkelijk wordt ervaren zijn met name de werkdruk, onvoldoende werk-privébalans en onregelmatige diensten (50%). Bovendien geeft 34 procent aan als anios graag parttime te willen werken. Ook schat 35 procent in dat het moeilijk is om in opleiding te komen.
27 procent denkt dat een promotieonderzoek essentieel is om in aanmerking te komen voor een opleidingsplek, 52 procent acht dit niet noodzakelijk, maar wel een pre. Een andere reden die meeweegt in de beslissing om toch niet voor een baan binnen de cardiologie te kiezen is de cultuur en het imago van de cardioloog (22%). Dit laatste is bijna geheel gedragen door de coassistenten.
Respondenten waren in de gelegenheid om losse opmerkingen over het vakgebied toe te voegen. Van de 42 reacties gingen er 12 over de cultuur binnen de cardiologie; termen als hiërarchisch, slecht benaderbaar en niet-collegiaal kwamen voorbij. Ook vervelende interacties met cardiologen en de negatieve impact hiervan op het beeld van het vakgebied werden genoemd.
Hoge werkdruk
Over het algemeen zijn coassistenten (gematigd) positief over de cardiologie (met een gemiddeld cijfer van 3,4 (schaal 1-5). Tegelijkertijd is er een tekort aan aniossen binnen de cardiologie. Dit tekort is multifactorieel bepaald en zal deels losstaan van het vakgebied. Onze enquête identificeert drie hoofdredenen voor de huidige generatie coassistenten en aniossen om niet voor de cardiologie te kiezen: 1. hoge werkdruk en een verstoorde werk-privébalans, 2. lastig te bemachtigen opleidingsplekken en 3. de cultuur en het imago van het vakgebied. Coassistenten zien een hoge werkdruk op stageplekken en dat schrikt af.
Uit de ‘Gezond en veilig werken’-enquête onder a(n)iossen, uitgevoerd door De Jonge Specialist, blijkt dat de helft de werkdruk als te hoog ervaart en dat een aanzienlijk deel ontevreden is over de werk-privébalans.3 Naast de inhoud van het vakgebied, zijn gunstige werktijden een belangrijke factor voor het kiezen van een vervolgopleiding.1 Ook de mogelijkheid om in deeltijd te werken wordt belangrijk gevonden.1 Uit onze enquête blijkt dat een aanzienlijk aantal aniossen graag parttime zou willen werken. Daarnaast heerst het beeld dat een opleidingsplek cardiologie lastig te bemachtigen valt en dat een promotieonderzoek een vereiste hiervoor is. Een andere belangrijke factor voor het kiezen van een vervolgopleiding (volgens het rapport van Nivel) zijn de sfeer en cultuur van de beroepsgroep en de opleiding.1 Een deel van onze respondenten geeft aan vanwege de cultuur en het imago van de cardioloog niet voor een baan binnen de cardiologie te kiezen. Het is wat ons betreft daarom tijd voor een oproep aan onze collega’s om samen te werken aan verbetering.
Cultuur verbeteren
Bij de algemene ledenvergadering tijdens het voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) hebben de aanwezigen na de presentatie van bovenstaande data via een uitvraag – ‘wat gaat u doen om het vakgebied voor aniossen aantrekkelijk te houden?’ (171 respondenten) – laten weten actie te willen ondernemen. Cardiologen erkennen dat zij een verantwoordelijkheid hebben om de cultuur te verbeteren en het belang van meer tijd en aandacht voor onze coassistenten en aniossen, zodat zij zich meer onderdeel van het team voelen. Termen als aandacht, enthousiasme en waardering werden veelvuldig genoemd, wat duidt op een behoefte aan een meer ondersteunende en inclusieve werkomgeving. Om de ervaren hoge werkdruk en een gezonde werk-privébalans te bevorderen, is mogelijk herziening van roosters nodig en dient er een cultuur gecreëerd te worden waarin het normaal is om hulp te vragen en grenzen te stellen. Ook moet er ruimte komen voor begeleiding en/of coaching via bijvoorbeeld intervisie tijdens de opleiding. Sommige centra pakken de hoge werkdruk aan door parttimeaanstellingen voor aniossen aan te bieden. Om de beeldvorming rondom het vakgebied aan te pakken nemen cardiologen uit verschillende centra deel aan de zogenaamde ‘Open Spookhuizen’, waarbij studenten geneeskunde in gesprek gaan met medisch specialisten om vooroordelen over het vakgebied te bespreken en te weerleggen.
Veilig
Het moet voor coassistenten en aniossen veilig zijn om bij ons stage te lopen en te werken, zonder drempel voor overleg. Hoewel dit op veel plekken al het geval is, wordt het helaas nog niet overal als zodanig ervaren. Een cultuurverandering begint bij de cardioloog zelf, door een voorbeeld te stellen en meer te investeren in de begeleiding van jonge collega’s. Het bestuur van de NVVC kent dit onderwerp hoge prioriteit toe.
Het aniossentekort is een complex en multifactorieel probleem, maar uit deze enquête blijkt dat er zeker verbeterpunten zijn waar wij als cardiologen (in opleiding) aan kunnen werken om het vakgebied aantrekkelijk te houden voor onze jonge collega’s.
auteurs
Lena Bosch, aios cardiologie, UMC Utrecht
Wouter Meijers, cardioloog, Erasmus MC
namens de Juniorkamer van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie
contact
juniorkamer@nvvc.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
voetnoten
1. https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1004304.pdf
2. https://www.medischcontact.nl/actueel/laatste-nieuws/nieuwsartikel/geen-artsentekort-maar-tekort-aan-dokters-die-willen-doorleren
3. https://dejongespecialist.nl/wp-content/uploads/2022/10/rapport-nationale-anios-enquete-gezond-en-veilig-werken-2022.pdf
Lees ook:
Anoniem
Erg jammer dat de aanleiding voor dit onderzoek de roosterproblemen binnen het vakgebied waren. Het onveilige werkklimaat op de cardiologie is niets nieuws. Als ANIOS heb ik gewerkt binnen de cardiologie afdeling van diverse (middel-)grote ziekenhuiz...en. Mijn ervaringen waren grotendeels negatief:
- de reanimatiepieper, wat tevens de SEH-pieper was, in je handen gedrukt krijgen op de allereerste dag wanneer je als kersverse ANIOS komt werken op de cardiologie afdeling (de vaste collega op de cardiologie was ziek). Met als gevolg dat je tot 9 uur in de avond doorwerkt om de ernstig zieke SEH-patiënten een goede plek te geven in het ziekenhuis; patiënten overdragen aan de avonddienst was niet gewenst.
- cardiologen die tegen je brullen aan de telefoon of tijdens de overdracht.
- scheldende cardiologen.
- halverwege je eerste zin invallen met een beleid, want de cardioloog hoeft de rest van het verhaal toch niet te horen.
- ongelijke behandeling van ANIOS op basis van hun achtergrond.
- cardiologen die "Niet cardiaal!" roepen en ophangen, waarna je zelf moet bedenken hoe je je dyspnoische patiënt het beste kunt helpen.
- cardiologen die, buiten een STEMI, altijd het tegenovergestelde zeggen van wat jij als beleid voorstelt. (Waarom eigenlijk? Willen ze hiermee hun dominantie uiten?)
- uiteindelijke vertrouwensbreuk tussen de cardiologie en de interne geneeskunde door de eerdergenoemde redenen, met als gevolg dat A(N)IOS geen diensten meer draaien voor de cardiologie.
- tot zelfs fysieke mishandeling van een mede-ANIOS.
Nee. Liever een myocardinfarct dan werken op de cardiologie. Want als patiënt weet ik tenminste dat dan de kans groter is dat de cardioloog mij beter bejegent.
Diezelfde cultuur wordt door de hele afdeling overgenomen. Patiënten die zonder fiat of aankondiging van de cardiologie worden overgeplaatst naar een andere afdeling wanneer ze cardiaal vrij zijn verklaard. Of patiënten die met koorts, met torenhoge bloedglucosewaarden of met andere problematiek worden ontslagen wanneer ze cardiaal medisch klaar zijn.
Geen ziekenhuis kan zonder cardiologie. Daarom worden dit soort praktijken getolereerd. Een gesprek onderling over het incident, gevolgd door een spreekwoordelijk tikje op de vingers en de belofte dat dit intern wordt aangekaart om herhaling te voorkomen is alles wat ik hieruit heb zien komen. Om de omstandigheden onveilig te noemen, is zacht uitgedrukt. Wat opviel aan de cardiologen was een groot gebrek aan zelfreflectie. Als je de cultuur binnen je vak wilt veranderen, moet je het gedrag van je collega's veranderen. Dit is in de praktijk al lastig mét zelfreflectie.
Overigens zijn er ook cardiologen met wie het erg fijn is om samen te werken. Dit moet benoemd worden. Alleen jammer voor hen (en voor de ANIOS, en voor de coassistenten) is dat de sfeer binnen hun specialisme gedomineerd lijkt door een aanzienlijk aantal rotte appels.
Nogmaals wil ik herhalen dat ik het droevig vind dat de aanleiding voor dit onderzoek voortkwam uit de gaten in het rooster, terwijl het probleem van een onveilig werkklimaat binnen de afdeling al heel lang speelt. Heb je dan écht nooit eerder signalen ontvangen? Of was dit probleem jullie wel bekend, maar werd het - zonder een aanleiding om het aan te pakken - niet als dringend genoeg beschouwd?
Als moment van reflectie stel ik voor dat, voordat er binnen dit vakgebied wordt beslist hoe dit vak aantrekkelijker te maken voor de ANIOS en coassistenten, men eerst bij zichzelf te rade gaat of dit vak (de huidige inrichting ervan) de instroom van meer ANIOS wel waard is. Helaas kan ik hierin de coassistenten weinig troost bieden, behalve te benadrukken dat hun cardiologie stage meestal maar enkele weken duurt.
En aan mijn collega's die ANIOS zijn: kies vooral voor datgene wat het beste bij jou past. Hoewel het werk buiten het ziekenhuis vaak als "minder spannend" wordt gezien, is er nog voldoende uitdaging te vinden, biedt het je de mogelijkheid om goede sociale banden te onderhouden met al jouw collega's, is er nauwelijks sprake van hiërarchie en heb je ruim de tijd om een eigen leven op te bouwen naast je werk, óók als je AIOS wordt. Je kwaliteit van leven schiet omhoog.
[Reactie gewijzigd door redactie op 02-09-2024 15:02]
C.A.A. van den Brink-Crans
Huisarts, Ede
Het zou ook helpen om het arbeidsmarktperspectief te verbeteren. Ik ken veel verhalen van jonge klaren die pas na 3-5x tijdelijke baan ergens een vaste positie konden krijgen. Dit is echt ondoenlijk als je een jong gezin hebt.
Daarnaast werd je als... anios bij een 38 uurs standaard voor 50 uur per week ingeroosterd, zonder dat je die uren ergens terugkreeg zowel in tijd als in geld. (Eigen ervaring). Zo omgaan met je jongste garde, helpt niet om het vak aantrekkelijk te maken.
M.J. van der Veen
cardioloog
Dank voor jullie goede en nuttige onderzoek.
'De cardioloog' hoeft zich niet 'kapot te schamen', maar heeft deze spiegel wél nodig. Inzicht is vaak voldoende om verandering te bewerkstelligen. Opgelegde maatregelen niet.
Werk aan werkbare roost...ers en een prettige werksfeer. Vertrouwen in het zelfreinigend vermogen en de (echt wel) aanwezige collegialiteit van zorgprofessionals is voorts op zijn plaats.
D. Idzenga
SEH-arts, Amersfoort
Het bestuur van de NVVC kent cultuurverandering ‘hoge prioriteit’ toe. Om wat te gaan doen dan? Ook een elearning in het leven roepen zoals de NVVH? Ik lees het niet echt in dit stuk maar ik zou me kapot schamen als ik cardioloog was.
G.R.I. Slock
huisarts, Sluis
Misschien zou het helpen de jonge collega's geen jaren aan het lijntje te houden al ANIOS maar ze direct in opleiding te nemen dan wel af te wijzen en naar een ander specialisme te dirigeren. Nu zijn afgestudeerden eerst 2-5 jaar als ANios aan ...het werk vooraleer ze misschien in opleiding mogen, dan minstens 5 jaar opleiding en dan weer 5 jaar extra felloships en tijdelijke jobs vooraleer ze eindelijk in de maatschap mogen. Ook al is het specialisme aantrekkelijk, een perspectief van 15 jaar werken in een ondergeschikte positie zonder zekerheid als 40 plusser alsnog aan de bak te komen is dat minder.
C.A. de Vries
psychiater
Helemaal mee eens! (als oud anios cardiologie, toen nog agnio cardiologie)
Longarts, Rotterdam
Ik denk dat er (niet alleen voor cardiologen) nog meer werk aan de winkel is, namelijk het überhaupt behouden van medisch specialisten in hun vakgebied. De loopbaan monitor 2024 van de FMS heeft laten zien dat het met de arbeidsmarkt voor startende m...edische specialisten in beschouwende ziekenhuis specialismen slecht gesteld is. En de cardiologie is daar alles behalve een uitzondering op. Van alle cardiologen in Nederland die minder dan 5 jaar geregistreerd zijn, heeft een schamele 22,4% een vaste baan. Dat betekent (gemiddeld!) 4 jaar “cheffen”, fellowships doen, hoppen van het andere naar het andere werk na 6 jaar opleiding, aniossen of promotieonderzoek. En ook dat voorland zien aniossen en aiossen. Een beter arbeidsmarktperspectief bieden is essentieel om een vakgebied aantrekkelijk te houden voor onze jonge collega’s.
L. Bosch
AIOS cardiologie
Bedankt voor de reactie. Als Juniorkamer van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie houden wij ook jaarlijks de arbeidsperspectieven van jonge klaren in de gaten. Uit de resultaten van 2023 bleek dat na 3 jaar 34% van de jonge klaren nog geen vas...te positie heeft (66% heeft dus wel een vaste baan), zie ons artikel: https://link.springer.com/article/10.1007/s12471-023-01816-w. Komend najaar presenteren wij de nieuwste data van 2024, wij hopen dat deze getallen dan verder verbeteren. Verbetering van de arbeidsmarktperspectieven zal inderdaad helpen om het vakgebied aantrekkelijk te houden!
S.F.E. Paas
Chirurg
Ik schrik van de constatering dat er lang niet overal een veilig werkklimaat is en dat waardering ver te zoeken is. Dat a(n)ios hard moeten werken wist ik uit eigen ervaring, hotel de assistenten die mij voor gingen uiteraard nog harder moesten werk...en.
Het getuigt van goed inzicht en bovenal moed om deze problemen op deze manier in kaart te brengen aan te pakken.
Ik benieuwd zeer benieuwd naar de resultaten van de voorgenomen interventies!