Brits zorgpersoneel pikt het niet langer (en wel hierom)

Directe aanleiding is een roep om hogere salarissen; daarnaast is er kritiek op de werkomstandigheden. Neem de acute zorg. Iedere dag wachten ambulances in een file voor ziekenhuizen om hun patiënten te kunnen afleveren. Uit gegevens in Engeland blijkt dat een recordaantal ambulances (40%) in de week tot 1 januari minstens een halfuur moest wachten om patiënten over te dragen aan de SEH. ‘Ze kunnen niet “lossen”, want er zijn geen bedden beschikbaar’, zegt Prasanna Tirimanna, sinds 2004 huisarts in Gorleston, bij Norfolk. ‘Het beddentekort wordt onder meer verergerd doordat naar schatting één op de acht (13.600 in Engeland) bedden bezet wordt door een patiënt die eigenlijk ontslagen zou moeten worden, maar er is geen plek in een verpleeghuis of geschikte hulp thuis.’

Men spreekt over een twindemic, zegt hij: ‘Door een combinatie van covid en griep zijn er meer opnames dan gebruikelijk in het ziekenhuis. Volgens de BMA (British Medical Association, de Britse evenknie van de KNMG, red.) was de druk op de NHS niet eerder zo hoog. Patiënten overlijden onnodig. Ik adviseer als huisarts mijn patiënten zichzelf naar het ziekenhuis te laten brengen. Dat is sneller dan een ambulance.’

Wie een ambulance belt, moet rekenen op een uur of meer voordat die komt. Tirimanna begrijpt de staking van ambulancepersoneel. ‘Zij kunnen er niets aan doen dat ze laat aankomen. Tegen de tijd dat ze arriveren, zijn patiënten in een slechte toestand, en is familie boos. En als ze bij het ziekenhuis komen, moeten ze aansluiten in de file. Zeventien ambulances in een rij, zoals ik hoorde over Norwich, is geen uitzondering.’

‘Ambulance­personeel dat bij het ziekenhuis aankomt, moet aansluiten in de file’

2 Waarom loopt het juist nú zo hoog op?

De druk op de zorg in ziekenhuizen is groot, de kosten voor levensonderhoud stijgen terwijl de salarissen van zorgpersoneel in dienst van de NHS niet zijn meegegroeid met de inflatie (rond 10% in 2022). Eerder bood de conservatieve regering 4,75 procent meer loon aan; dat is afgewezen. Personeel in steden als Londen heeft bovendien te maken met hoge woonlasten. ‘De druk is al jarenlang hoog’, zegt Marcel Levi, die van 2017 tot 2021 leiding gaf aan het UCLH, een groep ziekenhuizen in Londen. ‘Na de bankencrisis hebben grootschalige bezuinigingen op de NHS de zorg uitgehold. Dit is de spreekwoordelijke druppel.’

Er is te weinig capaciteit. Het VK leidt traditioneel te weinig zorgverleners op; veel personeel komt uit het buitenland. De Brexit is daarbij indirect van invloed, merkt Gilles de Wildt op, huisarts in Birmingham. ‘Er is minder toestroom vanuit Europese landen, maar wel nog altijd vanuit landen als Nigeria, de Filipijnen, Pakistan.’ Alleen al in Engeland heeft de NHS een tekort aan 12 duizend ziekenhuisartsen en ruim 50 duizend verpleegkundigen en verloskundigen, bleek uit een rapport van medio 2022. De Wildt: ‘Wie het kan betalen, gaat naar een privé­kliniek.’ Ook de premier.

De wachtlijsten voor planbare zorg, zoals operaties, zijn erg lang. Huisarts Tirimanna merkt dat er ‘enorme wachtlijsten zijn voor bijvoorbeeld heupoperaties – mensen wachten soms een jaar. Ik krijg soms het verzoek vanuit het ziekenhuis om zelf kleine ingrepen te verrichten, maar ik voel me daar niet comfortabel bij als het gaat om handelingen die ik al achttien jaar niet heb gedaan. Ook is er toenemende druk vanuit patiënten. De zorg is gratis en ze moeten officieel binnen 24 uur worden gezien – mensen zijn niet tevreden als dat niet lukt. Sinds corona zijn we meer met patiënten gaan bellen, een afspraak daarvoor kunnen ze zelf digitaal inplannen, maar ook daar zit een grens aan.’

3 Gaan de dokters ook staken?

Stakingen in de zorg komen in het algemeen weinig voor. In het verleden (2016-2017) hebben junior dokters (aniossen/aiossen) gestaakt om hun eis voor betere werkomstandigheden kracht bij te zetten. Mogelijk komen zij opnieuw in actie. ‘Het is evenwel ongebruikelijk dat consultants (medisch specialisten) gaan staken’, zegt Levi. ‘Het zit niet in hun cultuur. Bovendien: de meeste specialisten werken vier dagen voor de NHS in een ziekenhuis en één dag in een privékliniek. Daarmee verdienen ze vaak net zoveel als in vier dagen NHS – het water staat hen niet aan de lippen, zoals bij ander zorgpersoneel.’

4 Wat kunnen we hier in Nederland van leren?

Levi: ‘Wie naar Groot-Brittannië kijkt, ziet wat er gebeurt als je de huisartsenzorg kapotmaakt. Het is een optelsom: in de afgelopen jaren zijn de tarieven voor naw-huisartsenzorg teruggegaan, hun pensioen is verslechterd, terwijl de vastgoedkosten fors zijn gestegen. Huisartsen in Nederland klagen, en dikwijls terecht. Laten we ervoor waken dat het de kant opgaat van het VK.’

Gilles de Wildt, zelf tot voor kort praktijk­houdend huisarts en wiens vrouw nog altijd huisarts is: ‘Er zijn enorme parallellen met Nederland. Huisartsen zijn waanzinnig druk. Heel veel van hen gaan de laatste tijd met pensioen, óók als ze nog geen 60 jaar zijn. Ik ken er zo een paar in mijn omgeving. Ze vinden het vak niet langer leuk. De targets die ze moeten halen, de enorme bureaucratie, gebrek aan personeel – de kracht van de eerste lijn is echt gebroken.’ Ook het inkomen van huisartsen is gedaald. ‘Nominaal verdien ik net zoveel als in 2004. Voor mij is dat niet direct een probleem, maar het toont aan dat de positie van huisartsen erodeert.’

De Wildt merkt op dat huisartsen, als gevolg van de druk, ‘defensiever dokteren, uit vrees voor een klacht. Het is zo belastend en stressvol als je een klacht krijgt, dat ze gaan over­diagnosticeren.’

5 Hoe nu verder? Wat voor effect zullen de stakingen hebben?

‘Er komen lapmiddelen’, voorspelt Marcel Levi. ‘De NHS is heilig, ondanks alles. Dat komt vooral omdat een echt structurele verandering van het systeem zó ongelooflijk veel geld zou kosten – dat gebeurt niet.’

De conservatieve premier Rishi Sunak heeft nog weinig concreets toegezegd. Ook De Wildt denkt dat er ‘een beetje geld’ zal bijkomen, al is het de vraag of het zoden aan de dijk zet. ‘Er heerst een algemene malaise, dat zie je in de hele samenleving. Er is meer armoede, mensen die financieel niet kunnen rondkomen, het ov is verslechterd, misdaadcijfers nemen toe. In de huisartsenpraktijk van mijn vrouw is zes keer ingebroken – en er is weinig wat je eraan kunt doen. Dit is een land in verval, opvallend is dat. Gelukkig hebben we heel goede komieken, dat beurt weer op!’

Wat de lapmiddelen betreft: Gezondheidsminister Steve Barclay heeft vorige week 200 miljoen pond (ruim 225 miljoen euro) toegezegd, waarmee (ziekenhuis)patiënten kunnen worden ondergebracht bij verzorgingshuizen. Met afnemende griep- en covidopnames, zullen ook de ambulancerijen inkorten. 

Lees ook: The NHS crisis - decades in the making - BBC News