Boerkaverbod in de zorg komt eraan

Een gedeeltelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding, beter bekend als het boerkaverbod, kan op een meerderheid in de Eerste Kamer rekenen. Het verbod zal onder meer gaan gelden in zorginstellingen.

In de Eerste Kamer werd dinsdag 12 juni met minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken gedebatteerd over een gedeeltelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding: in onderwijsinstellingen, openbaar vervoer, overheids- en zorginstellingen. Op 19 juni volgt stemming over het wetsvoorstel. Volgens Ollongren (D66) is in het wetsvoorstel gekozen voor sectoren in het publieke domein waar communicatie en, in het verlengde daarvan, veiligheid van groot belang zijn. Er is volgens haar gekozen voor een gedeeltelijk verbod, omdat mensen in Nederland de vrijheid wordt gegund zelf te kiezen hoe ze eruit willen zien of hoe ze zich willen gedragen.

Het gaat hierbij om kleding die het gezicht geheel bedekt of zodanig bedekt dat alleen de ogen zichtbaar zijn of onherkenbaar maakt. Hoewel het hierbij óók gaat om kleding zoals maskers, bivakmutsen, integraalhelmen en dergelijke, lag de nadruk in het debat op het dragen van boerka’s (volledige gezichtsbedekking) of nikabs (alleen ogen zichtbaar) door vrouwen.

Volgens Ollongren geldt er op dit moment al een identificatieplicht in de zorg. Ook bestaat de mogelijkheid van een kledingvoorschrift, hetgeen in sommige zorginstellingen wordt toegepast. Ze stelt dat er geen eenduidige regel is betreffende gezichtsbedekkende kleding in de zorg, terwijl juist in de zorg communicatie belangrijk is. Het lijkt haar goed dat er een eenduidige norm komt, met algemene wettelijke eisen, zodat er geen discussies over hoeven te zijn.

Ook zegt de minister dat professionals in de zorg niet verantwoordelijk gemaakt kunnen worden voor de handhaving van het verbod. Maar, vergelijkbaar met het rookverbod, is het volgens haar logisch dat instellingen zelf een soort handleiding hebben over hoe hiermee om te gaan, hoe te handelen als een situatie zich voordoet. In eerste instantie zouden medewerkers personen die gezichtsbedekkende kleding dragen daarop moeten aanspreken. Als dat niet leidt tot aanpassing van het gedrag ligt het, volgens Ollongren, voor de hand dat de instelling de politie inschakelt. Al verwacht ze niet dat dit op grote schaal zal gebeuren, omdat het ook niet gaat om grote aantallen vrouwen die boerka’s of nikabs dragen. In het debat werd gesproken over tweehonderd tot vierhonderd personen in Nederland. Overigens zegt Ollongren dat zorgverleners er ‘natuurlijk’ altijd voor kunnen kiezen om zorg te verlenen, ook als de patiënt op dit punt in overtreding is. De noodzakelijkheidsafweging maakt de zorgverlener ‘gewoon’ zelf en de hulpverlening gaat wat haar betreft altijd voor.

Tijdens het debat heeft minister Ollongren toegezegd dat zij negatieve effecten van het verbod, zoals zorgmijding, in de gaten zal houden. Zij wil dat doen door in gesprek te gaan met organisaties die daarmee te maken hebben. Ze stelt dat het zeer onwenselijk zou zijn als mensen door het verbod zouden afzien van een bezoek aan een arts, maar ze denkt dat dit in de praktijk niet het geval hoeft te zijn.

Ollongren weet nog niet hoeveel tijd het zal kosten het verbod in te voeren, ze verwacht daarvoor minimaal zes maanden nodig te hebben.

De KNMG heeft zich altijd uitgesproken tégen een verbod op gezichtsbedekkende kleding in de zorg, omdat de toegang tot de zorg onnodig zou belemmeren. Dit standpunt is onveranderd, bevestigt een woordvoerder. De artsenorganisatie vindt een verbod voor zorginstellingen onwenselijk, omdat mensen zich vrij moeten voelen naar de dokter te gaan, ongeacht levensovertuiging of wijze van kleden. Ook vindt de KNMG het onnodig, omdat bijvoorbeeld in ziekenhuizen al heel lang een identificatieplicht bestaat. In de praktijk levert het, volgens de KNMG, zelden of nooit problemen op als een arts het voor goede hulpverlening nodig vindt iemands gezicht te zien en dat bespreekbaar maakt.