Nieuws
Melina van Eijck Emma van Aken
4 minuten leestijd

Artsen (in spe) zijn ook maar mensen

Plaats een reactie
Getty Images
Getty Images

Emoties maken ons beroep bijzonder, maar soms ook moeilijk. En niet altijd te bedwingen. Mag je bijvoorbeeld huilen waar je patiënt bij is?

Je loopt de kamer in en ziet meteen dat het foute boel is. Die ene leuke patiënt met wie je de afgelopen week veel bezig bent geweest, ligt stilletjes in bed.

Zijn hartelijke lach en grapjes werkten aanstekelijk en zijn bijzondere karakter zorgde voor mooie gesprekken de afgelopen dagen. Zijn prognose was van het begin af aan slecht, toch bleef hij levens­lustig. Deze dagen lijken nu angstvallig ver weg. Hij ligt verbonden aan slangen en is omringd door machines en pompen die monotoon piepen. Zijn man zit naast hem en houdt zijn hand vast. ‘Er is niets meer wat ze kunnen doen’, zegt hij. 

Een klein lachje verschijnt op het gezicht van de patiënt. ‘Ach meissie, ik heb een mooi leven gehad’, zegt hij tegen je en hij schenkt je een moeizame knipoog. Het voelt anders dan normaal. Je voelt tranen opkomen en slikt deze zo goed als maar kan weg.  

‘Tijdens een slechtnieuwsgesprek werd ik emotioneel. Toen ben ik in mijn hoofd gaan tellen om mijn gedachten af te leiden.’  

Tranen

Emoties zijn niet ongewoon in het artsenvak. Gevoelens van vreugde, frustratie of verdriet uiten zich in een lach, boosheid of tranen. Ook als arts in spe maak je dit van dichtbij mee. Van sommige emoties ligt het voor de hand dat je ze voor jezelf houdt. Denk bijvoorbeeld aan boos uitvallen tegen een patiënt die op je zenuwen werkt of duidelijk schrikken bij de aanblik van een afwijkende longfoto. Voor huilen is dit wat minder vanzelfsprekend. Tranen zijn moeilijk te bedwingen. De KNMG-gedrags­code geven geen aanbevelingen over het wel of niet tonen van emoties op de werkvloer.1 Welke meningen bestaan hierover? Mag je huilen in het bijzijn van de patiënt? Het gebeurt in elk geval wel. In 2015 deed Medisch Contact onderzoek onder 776 Nederlandse artsen van verschillende specialisaties. Meer dan de helft van de vrouwelijke artsen en een kwart van de mannelijke artsen heeft minimaal één keer in het afgelopen jaar op het werk gehuild. Een kwart in het bijzijn van de patiënt. Redenen waren bijvoorbeeld medelijden met de patiënt of diens naasten, machteloosheid, het gevoel van falen in de behandeling of het brengen van slecht nieuws. Huilen om privéomstandigheden en dagelijkse werkdruk zijn hierin ook meegenomen.2

Empathie

Waar voorheen emotionele betrokkenheid geassocieerd werd met zwakte en incompetentie, wordt het nu meer gezien als iets wat van groot belang kan zijn voor de kwaliteit van zorg en de bekwaamheid van artsen.3 Het tonen van emoties zien sommige artsen als iets positiefs, een vorm van medeleven. Anderen vinden het een ongepaste belasting voor zowel zichzelf als voor de patiënt. Het huilen gaat vaak gepaard met een gevoel van schaamte en gedachten als ’Wat vindt de patiënt of mijn collega hiervan?’ De meesten vinden niet dat iemand ongeschikt is als arts als hij of zij huilt bij een patiënt. Ook vinden ze niet dat huilen de kans op fouten vergroot.2  

‘Toen ik de eerste keer een kindje geboren zag worden en beide ouders moesten huilen van geluk, had ik zelf ook tranen in mijn ogen.’ 

De helft van het MAX Opiniepanel – patiënten dus – geeft aan het ongepast te vinden als een arts in bijzijn van een patiënt moet huilen. Ongeveer 41 procent vindt tranen passen bij een goede arts omdat ze empathie en medeleven tonen.4 Het oordeel van de patiënt zal beïnvloed worden door het moment waarop het gebeurt en het soort behandelrelatie.  

Coassistenten

Uit eerder onderzoek bleek dat coassistenten hun verdriet op de werkvloer niet graag uiten, omdat zij bang zijn voor een slechte beoordeling.5 Een minderheid denkt dat een arts ongeschikt is voor het vak als hij of zij huilt in het bijzijn van de patiënt. De meerderheid denkt dat tranen in een patiëntcontact belangrijk kunnen zijn en de behandel­relatie ten goede komen.

Als coassistent ben je voor het eerst intensief betrokken in de zorg voor een patiënt. Er is sprake van eerste keren zoals een eerste reanimatie, een eerste schouw of een eerste palliatieve patiënt. Bedenk dat de emoties die dit oproept soms ook een persoonlijke ondertoon hebben. Weinig slaap, continu presteren en een overvloed aan nieuwe informatie kunnen aanleiding zijn tot huilen waar dit in andere omstandigheden misschien niet was gebeurd. Iedere coassistent heeft bij een patiëntervaring weleens tranen voelen opkomen.

‘Bij de aanblik van een patiënt moest ik denken aan een onlangs overleden naaste. Ik ben toen de kamer uitgelopen, heb op de gang gehuild en het met een andere coassistent besproken.’ 

Gewenning

Naarmate je verder in je opleiding komt, leer je beter met emoties omgaan. Misschien is dit gewenning of heeft het te maken met het je beter kunnen distantiëren van de patiënt. Soms voelt het alsof artsen ‘afgestompt’ zijn. Toch blijkt uit bovenstaande cijfers dat artsen wel degelijk emotioneel worden. Het is opmerkelijk dat er binnen beroepsgroepen zoals de brandweer en politie veel aandacht is voor heftige situaties, maar dit voor artsen niet het geval is. Als coassistent is het daarom goed te bedenken dat je emoties er mogen zijn. Zeker als je je bedenkt onder welke omstandigheden je soms patiënten ziet. De meningen over het uiten van deze gevoelens verschillen van persoon tot persoon. Huilen op de werkvloer kan ingewikkeld zijn, maar tenslotte blijven we allemaal mensen.  

Voetnoten

[1] KNMG gedragscode voor artsen 

[2] Kim Janssens, Chloë Sweerts & Ad Vingerhoets.  Schaamte over tranen.  Medisch Contact, december 2015.

[3] Martijn van der Kuip. Betrokken distantie ; omgaan met emoties

[4] Omroep MAX Opiniepanel (9 februari 2015). Hilversum: Mediapark. 

[5] Angoff NR (2001). Crying in the curriculum. JAMA; 286: 1017-1018. 

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.