Arts en vluchteling: ‘Een intensief traject’

Door de oorlog werd Mustafa gedwongen het land te verlaten. ‘De situatie was onveilig. Veel bevriende collega’s werden gearresteerd door het regime omdat ze gewonden van de oppositiepartij behandelden. Daarnaast moest ik in militaire dienst, en dat wilde ik niet.’ Enkele maanden na het afronden van zijn twaalfjarige opleiding vluchtte hij naar Nederland, aanvankelijk alleen. De reden dat hij voor Nederland koos, was omdat hij hoorde dat het een goede plek was voor een gezin met kinderen. Uiteindelijk duurde het bijna twee jaar voordat hij met zijn gezin herenigd werd. Gedurende die tijd wachtte hij op een verblijfsvergunning in een asielzoekerscentrum (azc).

Wat dit voor zijn carrière zou betekenen, wist hij nog niet. ‘Ik had gehoord dat je in Nederland een aantal examens moest doen, verder had ik geen idee. Zodra ik mijn verblijfsvergunning had ontvangen, verhuisde ik naar Utrecht.’ Mustafa kwam in contact met het UAF, een stichting die gevluchte studenten en professionals begeleidt in hun studie of werk. Ook biedt het UAF individuele begeleiding in de vorm van een buddysysteem waarbij een vluchteling wordt gekoppeld aan bijvoorbeeld een Nederlandse student.

Intensief traject

Als buitenlandse artsen een BIG-registratie willen krijgen, moeten zij een aantal assessments afleggen. Dit traject duurt minimaal drie jaar. Eerst de algemene kennis- en vaardighedentoets, waarin het lezen en presenteren van artikelen, maar ook de wetten en regels van het gezondheidssysteem aan bod komen. Daarna volgen de beroepsinhoudelijke deeltoetsen waarin patiëntencontact en medische kennis centraal staan. Uiteindelijk volgt een adviesgesprek waarin wordt bepaald welk deel van de master nog doorlopen moet worden. Uit cijfers van de Vereniging voor Buitenlands Gediplomeerde Artsen (VBGA) blijkt dat in 2014 ongeveer 67 aanvragen voor de assessment werden gedaan. Slechts 44 artsen startten met de procedure, van wie er 41 het daadwerkelijk afrondden. De meerderheid van deze artsen moest een deel of zelfs de gehele coschappen opnieuw door­lopen.

‘Het is een intensief traject’, vertelt Mustafa. ‘Veel jonge artsen besluiten de gehele coschappen opnieuw te doen. Ik wilde dat liever niet. Na de examens moest ik nog negen maanden coschappen lopen. Omdat ik in Syrië als chirurg heb gewerkt, koos ik ervoor om het coschap chirurgie in het umc te doen.’ Zijn ervaringen tijdens de coschappen waren positief. ‘Ik merk dat iedereen respect voor mij heeft, ook omdat ik op deze leeftijd coschappen loop. Mijn nieuwe collega’s zijn twintig jaar jonger, maar ze begrijpen mijn situatie en hebben me vaak geholpen. Inmiddels zijn mijn collega’s mijn vrienden geworden, en heb ik hierdoor veel sociale contacten opgebouwd.’

Taal belangrijkste obstakel

Mustafa is niet de enige die dit traject gevolgd heeft. In 2017 had 2,2 procent van alle artsen in Nederland een buitenlands diploma. Een enquête uitgezet door de VBGA werd ingevuld door 38 artsen met gezamenlijk 26 verschillende nationaliteiten. Bijna 45 procent van deze artsen kwam vanwege partnerschap naar Nederland, ongeveer 24 procent had een achtergrond als vluchteling. Mustafa is in contact met een grote groep buitenlandse artsen en vertelt: ‘Momenteel weet ik van ongeveer 42 buitenlandse artsen dat ze bezig zijn met hun coschappen in Nederland. We delen tips maar ook moeilijke ervaringen.’ Want hoewel zijn ervaringen goed waren, geldt dit niet voor iedereen. Er is zelfs een deel dat het traject om onbekende reden niet afmaakt. In de enquête van de VBGA noemden artsen verschillende problemen, waarvan de Nederlandse taal als belangrijkste obstakel naar voren kwam. Daarnaast rapporteerden zij moeilijkheden met bijvoorbeeld de andere cultuur en een beperkt netwerk. Ook is het prijzig, het assessment alleen kost al 5000 euro.

Onzekere toekomst

Mustafa heeft zijn coschappen succesvol doorlopen, maar zijn toekomst is nog onzeker. ‘Ik ben nu op zoek naar een baan. Omdat ik chirurgie nog steeds het leukst vind, heb ik op verschillende plekken binnen dit vakgebied gesolliciteerd als a(n)ios. Voor Nederlandse artsen is het soms al lastig een baan te vinden, artsen moeten vaak eerst promoveren. Op mijn leeftijd wil ik daar niet nog vier jaar op wachten. Toch ben ik dankbaar voor de mogelijkheid om mijn vak weer uit te oefenen in Nederland. Nu ik dit lange traject hier heb gevolgd, wil ik dat ook hier benutten.’ Terug naar Syrië is voor Mustafa geen optie. ‘Er is nog altijd oorlog en de situatie blijft slecht, er is geen elektriciteit en geen water. Daarbij is de kans groot dat ik gearresteerd zou worden. Mijn kinderen gaan nu hier naar school, ook voor hen wil ik blijven.’

Voor de toekomst droomt hij van een traject gericht op het hervatten van de oude specialisatie. ‘In landen zoals Duitsland is dit al mogelijk. Hier kunnen artsen na het afleggen van een medisch examen een tijdelijke verklaring krijgen om snel aan de slag te kunnen. Op deze manier gaat er geen kostbare tijd verloren om de taal en medische cultuur eigen te maken. Er is in Nederland nog te veel onduidelijkheid vanuit het ministerie. Het lange wachten tot je weer als arts aan de slag mag, is een heftige periode. Je weet dat je veel kunt betekenen, maar dat kan niet volgens de regels: je staat machteloos.’ 

De procedure is al langer omstreden en kwam tijdens de pandemie des te meer aan het licht toen buitenlandse artsen vanaf de zijlijn moesten toekijken naar de personeelsnood in de zorg. Het huidige beleid vraagt daarmee om verandering, want op deze manier gaat waardevol talent verloren. Mustafa is inmiddels aan zijn eerste baan in Nederland begonnen, meldt hij op de valreep. ‘Als cosmetisch arts bij Faceland.’ 

Wil jij vluchtelingen helpen tijdens het doorlopen van hun medische studie of het assessmenttraject? Meld je dan aan als buddy via het UAF ‘Stichting voor Vluchteling’. uaf.nl/help-mee.