De pijndokter

‘Hoe gaat het met haar?’ vraag ik aan de verzorgende. Ik ben op de psychogeriatrische afdeling van het verpleegtehuis. ‘Niet goed. Ze gaat geleidelijk aan achteruit; ze drinkt vrijwel niets meer en wilde vanmiddag de medicatie niet meer innemen. Ze wilde eigenlijk niets meer’, antwoordt ze. ‘Ze zegt pijn te hebben, maar wil er geen medicatie voor. Ze is altijd een zelfstandige dame geweest en weet ondanks haar dementie nog steeds goed aan te geven wat ze wel en niet wil.’

Ik loop met haar mee de kamer in. Er is geen familie aanwezig. Ze ligt in bed met haar handen op de deken over elkaar heen gevouwen. De rimpels in haar bleke huid van haar gezicht verraden dat ze al een heel leven achter de rug heeft. Haar lippen zijn bij gebrek aan steun van tanden of kunstgebit naar binnen gevouwen in haar wat openstaande mond. Het zuurstofsnorretje zit netjes recht in haar neusgaten. Haar helderblauwe ogen zijn open, maar staren in de leegte.

Ze oogt moe. Doodmoe. Haar lijf, maar ook haar wilskracht om haar lijf nog ergens toe te dwingen, lijken op.

Ik spreek haar aan maar krijg geen reactie. Nogmaals een poging, waarbij ik voorzichtig schud aan haar magere schouder. Pas als ik nogmaals hard roep, voorzichtig schud en haar aanspreek met haar voornaam, komt er beweging in haar gezicht. Ze begint direct sneller te ademen. Ze probeert iets te zeggen, maar er komt alleen een soort zuchtgeluid uit haar mond. Ze probeert oogcontact te maken, maar al snel geeft ze het op en staart ze weer voor zich uit.

‘Goedemiddag, mevrouw. Ik ben uw dokter. Ik hoorde dat u pijn had, maar dat u er geen medicijnen voor wilde’, begin ik. Ze knippert. ‘Weet u, ik vind het eerlijk gezegd niet nodig dat u pijn heeft. Als de pijn goed te hebben is, hoeft u er voor mij zeker niks voor te hebben; u bent de baas. Maar als u echt pijn heeft, vind ik dat erg nutteloos en vind ik dat we u daar gerust bij mogen helpen. Pijn is vooral nuttig als je bijvoorbeeld je hand verbrandt, maar nu heeft het geen functie. En u hoeft uzelf zeker niet te straffen door de pijn te ondergaan’, zeg ik. Ze krijgt tranen in haar ogen. Ik krijg sterk het vermoeden dat ze weet dat het einde waarschijnlijk niet ver meer zal zijn. Ik kan alleen maar hopen dat ze haar pijn niet gebruikt als een boetedoening voor de zonden die ze in haar leven heeft begaan.

Ik weet natuurlijk niet of dit het is, dus ga door met mijn poging haar eventuele (onjuiste) cognities en angsten weg te nemen. ‘De pijnstillers die we u geven, zijn niet gevaarlijk voor u, ze maken het u alleen wat prettiger, u bent dan wat minder benauwd en heeft minder pijn’, zeg ik, met in het achterhoofd het imago van morfine in de stervensfase.

Dan schiet me te binnen dat ze misschien wel denkt dat ze de pijnstiller zou moeten slikken, wat ze niet goed meer kan. Dus leg ik haar ten slotte de praktische gang van zaken uit; dat ze de medicijnen niet zelf hoeft in te nemen maar dat het via een dun naaldje onder de huid kan. ‘Denk er maar eens over na, de zuster is in de buurt als u besluit dat u het misschien toch wel fijn vindt’.

Als ik naar buiten loop, denk ik bij mezelf dat er nog allerlei redenen kunnen zijn waarom ze de medicatie misschien niet wil. Wie weet wil ze nog iets kunnen zeggen tegen haar familieleden, is ze bang dat ze er misselijk van wordt of iets heel onbenulligs wat ik nu niet kan bedenken.

Een uur later belt de verzorging dat ze heeft gevraagd of ze toch iets voor de pijn mag. Ik ben blij dat ik haar stervensfase hopelijk wat aangenamer heb kunnen maken, maar welk argument precies de doorslag heeft gegeven, zal ik helaas nooit te weten komen.