Dát is dokter zijn

‘Ik wil mijn vader niet zien sterven’, kijkt ze me wanhopig aan en na een stilte die voor eeuwig lijkt te duren, gaat ze verder. ‘En ik wil niet dat mijn vader mij ziet sterven.’

Ze laat haar magere schouders zakken, slaakt een diepe zucht en geeft haar donkerbruine kat op schoot een aai over de bol. Er lijkt niks meer over te zijn van de eerdere energierijke vrouw die vol passie in het leven stond, sinds de kankercellen zich langzaam verspreidden vanuit haar longen naar de rest van haar lichaam. Haar vader legt dezelfde doodlopende weg af, wat de situatie voor mij als toeschouwer nog indringender maakt.

De lange ziekenhuisgangen hebben deze weken plaatsgemaakt voor een knusse huisartsenpraktijk in een klein stadje. Terwijl het de eerste dag nog wat ongemakkelijk voelde om zonder witte jas en op mijn fietsje patiënten thuis te bezoeken, is de wekelijkse woensdagmiddagvisite bij mevrouw Janssen inmiddels routine geworden. De 50-jarige patiënte lijdt aan eindstadium longcarcinoom met een levensverwachting van nog maar enkele maanden. Al bij de eerste visite die ik bijwoon, bemerk ik de essentie van een goede arts-patiëntrelatie. 

´Iedereen gaat dood, maar niemand wil dood’, zegt mevrouw Janssen angstig, ´ik ook niet.´ De huisarts knikt begrijpelijk, vouwt de handen in elkaar en vangt de woorden van patiënte op. Hij zegt: ´De dood staat vast voor ieder van ons, maar hoe u het laatste stuk van het leven doorbrengt heeft u nog zelf in de hand en ik kan u daarbij ondersteunen.´ Er heerst een zekere rust in de manier waarop de huisarts deze woorden uitspreekt, het was precies dat ene zetje dat de patiënt nodig heeft om enige hoop te krijgen in de laatste fase. Samen bedenken ze een plan voor de komende maanden: van een vaste huishoudelijke hulp tot het plannen van allerlei dagbestedingen. Dan valt het kwartje voor mij: dit is dokter zijn. Alle competenties die ik als arts in spe dien te ontwikkelen steunen op een belangrijke kern die iedere arts zou moeten bezitten, namelijk het empathisch vermogen. Precies gedurende dit coschap heb ik geleerd wat empathie voor mij betekent als toekomstig arts. Namelijk, je op gepaste afstand kunnen inleven in de gevoelens van de patiënt en het blijk geven van medeleven zonder medelijden. 

Het empathisch vermogen is een belangrijke eigenschap, die in wezen is terug te voeren op subtiele details in de omgang met patiënten. Het is het in de ogen kijken van de patiënt in plaats van eindeloos tikken op het toetsenbord achter dat levenloze computerscherm. Het is het geven van rust wanneer het hoofd van de patiënt overloopt van vragen, emoties en zorgen. Het is het begrijpelijk 'hummen' en bewust aanvankelijk geen vragen stellen om vooral te kunnen luisteren naar de patiënt. Actief luisteren welteverstaan, door de woorden van de patiënt te herhalen en vooral bij de patiënt te verifiëren of je het wel goed begrepen hebt. Een passende gevoelsreflectie, een knikje, een lach, een stevige handdruk, het aanreiken van een tissue, een vervolgafspraak inplannen voor extra uitleg… Dát is voor mij empathie en dát is dus voor mij dokter zijn.