Minister Agema: ‘Kom met ideeën’

‘Ondenkbaar, dat kunnen we niet op zijn beloop laten’, dat zei Fleur Agema, minister van VWS verwijzend naar de groeiende personeelsschaarste in de zorg, tijdens het ‘Ontbijt met de minister’, de jaarlijkse toelichting op de begroting van VWS door de minister – inmiddels een gevestigde traditie van Medisch Contact. Ze zei in dat opzicht veel te verwachten van de inzet van generatieve AI. Ze had gezien hoe dat tijdsbesparing in de voorbereiding van een consult kan opleveren bijvoorbeeld. ‘En stop met administratie die niet nodig is’, voegde Agema daaraan toe. Gevolgd door een uitnodiging aan de aanwezige professionals: ‘Kom met ideeën!’ Bovendien moet het vertrouwen in professionals groter, beaamde ze desgevraagd. Allerlei controles in het zorgsysteem moeten weg. ‘Het geld dat daarmee gemoeid is, kunnen we beter besteden.’

Fundament

Dat streekziekenhuizen overeind moeten blijven, is een speerpunt in Agema’s beleid. Ze zijn een ‘spil, een fundament’ in de zorg. Ze vindt de streekziekenhuizen zo belangrijk dat ze een vast budget voor deze ziekenhuizen, ‘zoals dat ook bestaat voor de ambulancedienst’, overweegt. Ook verlaging van het eigen risico is een belangrijke zaak voor deze minister: ‘Ik ben voor gelijkwaardigheid.’ Volgens haar weten beter gesitueerde mensen de weg in de zorg wel te vinden, maar blijven mensen met een laag inkomen te lang rondlopen met klachten. Ze zijn bang voor doorverwijzing naar de tweede lijn, wat een aanslag betekent op hun eigen risico. Haar redenering: ‘Als ze eerder naar de dokter gaan, zijn ze ook eerder patiënt af, en dat drukt de kosten.’ De minister benadrukte opnieuw, zoals ze ook doet in het Regeerprogramma en de VWS-begroting, dat hierdoor inderdaad meer patiënten een beroep zullen doen op medische zorg en dat daardoor wachtlijsten zullen ontstaan of groeien. Daarom wil ze versterking van de triage. ‘Daarbij moet de urgentie leidraad worden.’

Dat mensen eerder naar de dokter gaan ter voorkoming van erger, ziet deze minister als een vorm van preventie. Maar de – in veler ogen – ‘echte’ preventie zit intussen budgettair in het verdomhoekje. ‘Het geld is op’, zei Agema tweemaal in reactie op de ontevredenheid daarover. ‘Het vorige kabinet had daar geen structurele dekking voor geregeld.’ Maar ze laat naar eigen zeggen preventie niet los: zo opperde ze de mogelijkheid van voorlichtingscampagnes over leefstijl.

Sociaal domein

Die ontevredenheid bleef een thema, vooral waar preventie en het sociaal domein elkaar raken. Marjolein Tasche, voorzitter van de LHV, betoogde tijdens de bijeenkomst, dat zorgvragen vaak samenhangen met problemen in het sociaal domein: schulden, taalbarrières, problemen met kinderen. Ze citeerde de begroting: ‘Het lukt onvoldoende om investeringen in preventie vooraf te relateren aan besparingen later.’ Ze vond dat onbegrijpelijk: ‘Hoe moeilijk is dat?’, vroeg ze zich retorisch af. Ook Karine van ’t Land, voorzitter van de KAMG, stond stil bij ongepaste bezuinigingen, zoals op de pandemische paraatheid en op ‘softe thema’s’ als inclusie, participatie en medezeggenschap – die zorgen immers bij uitstek voor ‘een stevig maatschappelijk weefsel’. Health in all policies, dat zou het adagium moeten zijn.

Zorgmijders

Volgens Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS), staan kwaliteit en toegankelijkheid van zorg momenteel ernstig onder druk. Ze zei de zorgen van de minister over zorgmijders en groeiende gezondheidsverschillen te delen. Maar verlaging van het eigen risico is daarvoor niet de oplossing. ‘Als het zo makkelijk zou zijn, dan hadden haar voorgangers dat allang ingevoerd.’ We moeten naar minder zorg en meer gezondheid, aldus Bussemaker. En oplossingen moeten van buiten de zorg komen, zoals van verhoging van het minimumloon.

‘Kwaliteit in tijden van schaarste is niet in de eerste plaats hoogtechnologische medische zorg met een gouden randje’, betoogde ze verder. ‘Het is niet wat je vastlegt in regels en protocollen, het is ook niet alleen van de professional, of van de patiënt, maar van de hele samenleving. Want hoe goed is de kwaliteit als de medische zorg fantastisch is, maar veel mensen op de wachtlijst staan?’ Ze vroeg ook om een andere houding van professionals waar het gaat om evidencebased medicine, voor Bussemaker meestal: evidencebased practice. ‘Ik zie in ziekenhuizen dokters die RCT’s doen, waarvan het bewijs vaak iets is dat we allang weten.’ En van AI zoveel verwachten als de minister doet, kwalificeerde ze als ‘wensdenken’. Er is nog geen fatsoenlijke data-infrastructuur. En het eigenaarschap van AI, vaak immers in handen van grote techbedrijven, is uiterst discutabel.