Hoe tijdig endocarditis door S. aureus te herkennen

Hij kan ernstige infecties geven: de Staphylococcus aureus-bacterie. De meeste dragers van S. aureus worden weliswaar niet ziek, maar zodra S. aureus in de bloedbaan komt (S. aureus- bacteriëmie) kan de bacterie op praktisch elke plek in het lichaam blijven plakken en abcessen veroorzaken.

Elk jaar worden zo’n 3500 mensen in Nederland slachtoffer; 25 procent overlijdt eraan. Internist in opleiding Thomas van der Vaart promoveerde onlangs op een van de meest gevreesde infecties door S. aureus: endocarditis. Voornamelijk op de kleppen van het hart, kunnen zich in geval van endocarditis grote stolsels gevuld met bacteriën vormen. Ze zijn daar moeilijk bereikbaar voor het immuunsysteem en voor antibiotica. De infectie kan dan ook schade aan de hartkleppen veroorzaken en zo leiden tot hartfalen.

Predictiemodel

Helaas is het herkennen van endocarditis vaak moeilijk doordat de ziekte weinig typische symptomen heeft. Soms wordt de diagnose pas herkend als de complicaties al zijn opgetreden en soms zelfs pas na overlijden. Voor het vaststellen van endocarditis wordt vaak gebruikt gemaakt van een echo. Die echocardiografie kan van buitenaf op de borst en van binnenuit via de slokdarm – de laatste methode is het meest betrouwbaar, maar voor de patiënt onprettig. Van der Vaart laat zien dat een predictiemodel, de VIRSTA-score (https://www.mdcalc.com/calc/10470/virsta-score) in staat is om met 99 procent zekerheid te zeggen dat een patiënt géén endocarditis heeft en dat zo’n patiënt dergelijk invasief onderzoek dus niet nodig heeft. Dat in Nederland steeds vaker een PET/CT wordt gemaakt – een soort CT-scan waarmee kleine abcessen beter worden gezien – bij patiënten met een verdenking op S. aureus-bacteriëmie, berust op de aanname dat dit zou leiden tot betere overleving. Dat is echter onjuist: volgens Van der Vaart berust dit overlevingsvoordeel op een statistische illusie.

Bron: Staphylococcus aureus and endocarditis, Thomas W. van der Vaart, dissertatie juni 2024, Universiteit Utrecht