Euthanasie, word ik te makkelijk?
13 reacties
Vijftig jaar geleden gaf Truus Postma, een huisarts, haar ernstig zieke moeder op haar verzoek een dodelijke injectie. Ik denk dat niemand toen had verwacht dat het nu maatschappelijk volkomen geaccepteerd is dat bij bijna 1 op de 20 overlijdens sprake is van euthanasie.(1 ) In elk geval accepteerde de officier van justitie in het proces tegen mevr. Postma het destijds niet. Die betoogde dat dit toestaan zou leiden tot massaslachting.
Zo sterk kan een publieke opinie dus kantelen en daarmee ook je eigen opinie, want die wordt sterk beïnvloed door de tijdgeest.
Dertig jaar geleden gaf Boudewijn Chabot een vrouw die haar beide kinderen had verloren en die niet verder wilde leven een dodelijke hoeveelheid medicijnen. Hij werd uiteindelijk wel veroordeeld, maar niet omdat een psychische aandoening geen reden zou mogen zijn. De rechter vond alleen dat ook een andere arts haar had moeten spreken. Niet iedereen was het toen eens met de mogelijkheid van euthanasie bij een psychische aandoening. Veel mensen vonden dat mensen met een dergelijke aandoening per definitie niet wilsbekwaam waren om te bepalen of ze dood wilden, een standpunt dat nu erg paternalistisch overkomt.
Sinds 2002 is euthanasie wettelijk geregeld, ook voor psychische aandoeningen. Toch is er aanvankelijk slechts sporadisch sprake van. Dan zijn het er opeens elf en in 2011 zelfs 115.
Ik hou me vanaf 2015 meer intensief bezig met de vraag of euthanasie bij mensen met een psychische aandoening toelaatbaar is. Aanvankelijk was mijn antwoord een schoorvoetend ja, maar in de loop der jaren ben ik opgeschoven tot een pleitbezorger. Twee dingen hebben daarin meegespeeld. Gesprekken met mensen met een doodswens en het besef dat je je niet alleen moet afvragen of je het mag doen, maar óók of je het mag laten.
Geen zinnig mens zal ontkennen dat psychische aandoeningen ondraaglijk lijden met zich kunnen meebrengen en dat we dat helaas niet altijd kunnen wegnemen. Absolute zekerheid dat het lijden ondraaglijk zal blijven, is er nooit. Maar evenmin is er absolute zekerheid dat het leven wel weer draaglijk zal worden. Je neemt dus altijd een risico. Het risico om iemand te vroeg aan zijn eind te helpen of het risico om iemand te lang ondraaglijk te laten lijden.
Dat besef helpt me bij het nemen van een beslissing. Ik heb weliswaar zelf nog nooit een verzoek om euthanasie gehad, omdat ik veel in de jeugdpsychiatrie werk, maar ik doe wel vaak een second opinion.
Ik ben door de gesprekken met mensen met een doodswens en hun familie tot de mening gekomen dat we binnen de ggz vaker te lang wachten dan te kort. Ik denk dat we daarin nog moeten en ook zullen opschuiven. Jonge mensen en dus ook artsen denken veel toleranter over euthanasie bij psychische aandoeningen. Voor hen is de stap minder groot. Ze zijn immers opgegroeid in een tijd dat euthanasie bij lichamelijke aandoeningen helemaal geaccepteerd was. Ook vanwege geluiden uit andere hoek krijg ik de indruk dat het denken over euthanasie bij psychische aandoeningen aan het kantelen is. Het zou mij niet verbazen als het de komende jaren veel vaker zal worden verleend, waarbij ik hoop dat dat op den duur ook zichtbaar zal worden in een vermindering van het aantal suïcides.2
Ik denk dat dat een goede ontwikkeling is en ik denk niet dat we ons op een hellend vlak begeven. Toch ontkom ik soms niet aan twijfel of ik niet te ver ben opgeschoven. Ik denk dat vrijwel iedereen in 1971 dat gevoel zou hebben gehad als hij had geweten dat vijftig jaar later bij 4,5 procent van de overlijdens sprake is van euthanasie. Onzekerheid en twijfel of je het juiste doet, is niet altijd makkelijk, maar het is wel goed. Het tempert (te) heilig vuur.
Voetnoot
1. In 2021 7666 keer.
2. Het aantal ligt al jaren rond de 1 per 1000 mensen per jaar; in 2021 waren dat 1859 mensen.
Meer van Menno Oosterhoff
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
Er is maar één plek waar goed begrepen kan worden of euthanasie een goede keuze is, en dat is in het contact tussen de arts en de patiënt en diens familie. Rechters, juristen, politiemensen en al helemaal politici hebben de ballen verstand van wat er... speelt, wat er nodig is en wat de beste oplossing is voor een mens met ondraaglijke pijn en een uitzichtloze situatie.
P.J.E. van Rijn
huisarts n.p., Rheden
Opvallend in deze discussie is , dat er door degene die zelf naar grensoverschrijding neigende euthanasie suggereert, geshockeerd wordt gereageerd wanneer het woord `Nazi praktijken` valt. Deze reactie kan niet anders betekenen dan dat deze zelf oo...k van diens eigen suggestie is geschrokken .
M.D. Oosterhoff
psychiater, Thesinge
In mijn blog geef ik het ongemak van veranderende normen aan. De term grensoverschrijdend heb ik niet gebruikt.
Ik herken me ook niet in de verklaring waarom ik het woordgebruik tendentieus noem.
L. van Dalen
Psychiater , Amsterdam
Ja Menno, je hebt gelijk dat de woorden ‘Nazi praktijk’ en ‘dood maken’ misschien wel tendentieus zijn maar hoe je het ook wendt of keert, het blijft doden. En inmiddels vind ik het geen ‘goede dood’ meer. Maar dat had ik al gezegd.
P.J.E. van Rijn
huisarts n.p., Rheden
Als een arts er aan twijfelt of deze het `Goede` doet voor zijn patiënt of deze juist schaadt, dan geldt diens eigen norm en wet : `In dubio abstine`, `handel niet bij twijfel`. In 2013 stelde oud-rechter Peeters [Volkskrant 16/07] voor om rechters v...ooraf in plaats van artsen te laten beslissen over de geldigheid van een euthanasieverzoek in gevallen die een algemeen invoelbare indicatie te boven gaan . Want artsen worden aangesproken op hun zwakte omdat door de euthanasiewet [WtL] hun medische macht te zwaar op hun schouders drukt. Excessieve vormen van euthanasie kwamen vóór de WtL zelden voor. Het probleem zit `m in het wegvallen van de natuurlijke rem door angst voor vervolging. Artsen hebben nu eenmaal de neiging om samen te spannen met hun patiënt. Waardoor zij een groter gevoel van gezamenlijke macht bezitten .Macht, niet alleen over de patiënt maar ook over de arts .Voor een empathische arts zal het daardoor steeds moeilijker worden om argumenten tegen euthanasie te vinden. Om dit dilemma te doorbreken pleit ik er voor om extreme gevallen vooraf juridisch en ethisch te laten toetsen. Dat dit enige tijd in beslag kan nemen lijkt geen probleem, omdat het hier tenslotte niet om terminale patiënten gaat .. Peter van Rijn
M.D. Oosterhoff
psychiater, Thesinge
Hoe lastig het ook mag zijn. We moeten er zelf een verhouding toe vinden. Ik voel er niks voor dat rechters hierover gaan beslissen. Praktisch ook onuitvoerbaar, want wie beslist dat de rechter erover moet beslissen.
L. van Dalen
Psychiater , Amsterdam
Ja, Menno, ik vind dat je er te makkelijk over gaat doen. En dat euthanasie in de psychiatrie zal leiden tot minder suïcides is helemaal niet aangetoond en zelfs als dat zo zou zijn vraag ik me nog steeds af of dat dat zou betekenen dat we vaker euth...anasie moeten toepassen. Je ‘juichende’ verhalen over dankbare families: ik weet het niet. Ik ben ooit voorvechter geweest maar inmiddels denk ik dat het niet aan ons mensen, artsen is om te bepalen wanneer mensen dood moeten of mogen gaan. Stoppen met behandelen, palliatieve sedatie, begeleiden bij versterven… allemaal goede en moreel aanvaardbare opties. En blijven oplopen met mensen die lijden, mensen niet in de steek laten, telkens blijven zoeken en hopen op waardevolle contacten: dat is mijn werk. Of als ze moederziel alleen zijn je betrouwbaar tonen. Zo zie ik dat, inmiddels. (Na vele beoordelingen voor euthanasie die ik deed en euthanasie diverse keren van dichtbij en van cliënten van mij te hebben meegemaakt)
M.D. Oosterhoff
psychiater, Thesinge
ik heb gezegd, dat ik hoop, dat het tot minder minder suïcide zal leiden. Niet meer dan dat. Verder begrijp ik uit je reactie dat je eerder een ander standpunt innam, maar niet wat je ertoe heeft gebracht daarvan terug te komen. Met alle dingen die j...e noemt om het leed te verzachten ben ik het natuurlijk helemaal eens, maar soms blijft het leed ondraaglijk. Ik heb lang gemeend, dat het bij de existentiële eenzaamheid van het bestaan hoorde dat iemand er dan alleen voor stond en zelf de keus moest maken zijn leven al dan niet te beëindigen. Daarin ben in van gedachten veranderd.
En kennelijk ben jij weer naar die gedachte teruggekeerd. Begrijp ik dat goed?
L. van Dalen
Psychiater , Amsterdam
Dag Menno, ja dat klopt inderdaad. Dat ik teruggekeerd ben van mijn eerdere standpunt. De mogelijkheid van euthanasie geven heeft de vraag ernaar alleen maar vergroot. Het ene moment met iemand koffie drinken en hem of haar een moment daarna dood mak...en vind ik een gruwelijke praktijk inmiddels. Ik zat in de Adviesraad van het Expertise Centrum Euthanasie, en ben er uit gegaan omdat in mijn beleving de hulpverleners die daar werken maar één behandel aanbod hebben en dat is euthanasie. Dat klopt niet. Maar goed, er valt veel over te zeggen. Maar ik doe dus niet meer mee. Ik probeer (in alle bescheidenheid )samen met mijn patiënten op te lopen.
M.D. Oosterhoff
psychiater, Thesinge
Bijzonder dat je zo van mening bent veranderd.
Ik vind overigens euthanasie verlenen niet betekenen dat je niet met je patiënt oploopt. Daar gaat het nu net om. Blijf je met hem/haar oplopen ook als het pad naar de dood voert.
M.D. Oosterhoff
psychiater, Thesinge
Ik vind je bewoordingen hier en daar wel tendentieus. Dood gemaakt worden en de nazimisdaden erbij halen gaat volledig voorbij aan het feit, dat het euthanasie verlenen is op uitdrukkelijk, weloverwogen, vrijwillig verzoek.
We moeten zeker oppassen..., want het is een precair gebeuren, maar dat geldt naar beide kanten. de deur potdicht houden draagt ook gevaren in zich
L. van Dalen
Psychiater, Amsterdam
Wel zeker ook wanneer dat pad naar de dood voert maar niet naar ‘dood gemaakt worden’ , door mij of een andere arts.
Ik vind een maatschappij waar we mensen met een ( ernstige) handicap, dementie of een psychiatrische ziekte doden een inhumane maa...tschappij. Het spijt me, maar zo ben ik er tegen aan gaan kijken. Voor veel Joodse mensen is het, door de Nazi praktijken, ook een no-go area. Lees de biografie over Andreas Burnier, dat heeft me mede op andere gedachten gebracht, maar laten we er nog eens rustig over van gedachten wisselen Menno.
C.J. Rovers
huisarts niet paktiserend/ SCEN-arts, Dordrecht
Recent als SCEN-arts betrokken geraakt bij een euthanasieverzoek bij een psychiatrische patiënte met een zeer traumatisch verleden en een geschiedenids met vele vormen van therapie bij psychiaters, psychologen en revalidatiegeneeskundigen. Nu therapi...emoe en duidelijk lijdend. Ik denk wel ondraaglijk in een uitzichtloze toestand. Het blijft moeilijk..., vooral voor de collega die haar gaat helpen...