Ernstige hongersnood Oekraïne oorzaak piek in diabetes type 2

Prenatale blootstelling aan ernstige ondervoeding verhoogt tijdens de volwassenheid het risico op diabetes mellitus type 2 (DM2). Een degelijk uitgevoerd onderzoek door L.H. Lumey e.a. naar mensen die tijdens de gruwelijke Holodomor-hongersnood (1932-1933) in Oekraïne zijn geboren wijst dat uit. De resultaten staan in Science.

Die hongersnood was in wezen een vorm van doelbewuste terreur. Toen Oekraïne zijn geplande graanleveranties aan de centrale regering van de Sovjet-Unie niet kon nakomen, omdat graanboeren anders niet genoeg voor zichzelf hadden, besloot Sovjetleider Stalin ze te dwingen toch aan die quota te voldoen. Een landelijke campagne van huiszoekingen op zoek naar ‘verborgen’ of ‘gestolen’ graan werd eind 1932 gelanceerd en begin 1933 uitgebreid. Tijdens veel van deze huiszoekingen werd al het voedsel in beslag genomen. Bovendien werd de mogelijkheid om te reizen beperkt, dus konden mensen ook niet op zoek naar voedsel.

Lumey e.a onderzochten hoe ernstige ondervoeding tijdens de vroege zwangerschap van mensen die in deze periode geboren werden, decennia later hun gezondheid heeft beïnvloed. Ze konden daarbij beschikken over data van 128.225 personen met DM2, gediagnosticeerd tussen 2000 en 2008. Die maakten deel uit van een databestand van meer dan 10 miljoen individuen geboren in Oekraïne tussen 1930 en 1938. Met die gegevens konden ze geboortecohorten – startend voor, tijdens en na de hongersnood – vormen en die over de tijd volgen. En de onderzoekers waren in staat een relatie te leggen tussen het optreden van DM2 en regionale verschillen in de ernst van de hongersnood, zoals uitgedrukt in de toenmalige oversterftecijfers.

De onderzoekers concluderen dat individuen geboren in het begin van 1934 een ruim tweemaal zo hoge kans op het ontwikkelen van DM2 liepen dan personen die niet aan de hongersnood waren blootgesteld. De vroege zwangerschap van hun moeders viel samen met de piekperiode van de hongersnood, medio 1933. Opmerkelijk: de onderzoekers vonden geen toename van DM2 onder volwassen die aan het einde van de zwangerschap of in hun eerste levensjaren aan hongersnood waren blootgesteld. Er is dus kennelijk een kritieke periode waarin ernstige prenatale ondervoeding de grootste impact heeft op de toekomstige gezondheid.

Deze bevinding komt niet overeen met een aantal Chinese hongersnoodstudies, die wel een negatief effect vonden van latere blootstellingen. De auteurs stellen dat dit waarschijnlijk teruggaat op een onjuiste samenstelling van de controlegroepen. Ze wijzen op het bekende Nederlandse Hongerwinter (1944-1945)- onderzoek waarvan de uitkomsten wel overeenkomen met hun Holodomor-onderzoek.

Twee commentatoren in Science, Peter Klimek en Stefan Thurner, leggen een relatie met de huidige situatie in Oekraïne. 11 miljoen Oekraïners liepen in 2023 het risico honger te lijden. In datzelfde jaar werden 187 duizend kinderen geboren. Volgens beiden zou zich dat kunnen vertalen in 13 duizend tot 19 duizend extra gevallen van diabetes in alleen al het cohort van 2023.

Fetal exposure to the Ukraine famine of 1932–1933 and adult type 2 diabetes mellitus | Science

The lasting effects of famine | Science