Eén op de vijf medicijnen in Afrika voldoet niet aan norm – en dat kost levens

Liefst 22 procent van medicijnen verkrijgbaar in Afrika is vervalst of niet voldoende werkzaam – of allebei. Dat blijkt uit een recent gepubliceerd onderzoek door farmacoloog Biset Asrade Mekonnen e.a. van de universiteit van Bahir Dar, Ethiopië.

Mekonnen betrok 27 studies uit de afgelopen tien jaar waarin verschillende medicijnen in verschillende landen in Sub-Sahara-Afrika zijn getest. Daaruit werden data van 7508 medicijnmonsters gehaald. In 1639 daarvan bleek het te gaan om namaakmedicatie, of voldeden de middelen op een andere manier niet. Zo bleek uit een onderzoek in Congo uit 2019 dat het gehalte werkzame stof in meerdere antibiotica vaak te hoog was, met als uitschieters amoxicilline (te hoog in 67,1% van de geteste monsters) en ciprofloxacine (58,8%).

Het gaat met name mis bij antibiotica, antimalaria- en ontwormingsmiddelen en medicatie tegen parasieten. De onderzoekers zagen bij die geneesmiddelen zowel nepversies als medicijnen die ondermaats waren. Ook veel bloeddrukverlagers voldeden niet aan de kwaliteitsnormen. Binnen de verschillende landen en steekproeven, liep het percentage ‘namaak’ of suboptimaal uiteen van 0,5 tot 88,4 procent. Voor antibiotica lag de bandbreedte tussen 8,2 en 75 procent. Bovendien bleek de registratie dikwijls niet op orde.

Antimalariamiddelen

De onderzoekers stellen vast dat er onvoldoende aandacht is voor dit probleem, al hebben instanties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie eerder alarm geslagen over de prevalentie van slechte, niet adequate geneesmiddelen wereldwijd, met name in lagelonenlanden. VN-organisatie UNODC becijferde vorig jaar dat nepmedicijnen verantwoordelijk zijn voor circa 500 duizend doden in Sub-Sahara-Afrika. Bij het gros hiervan gaat om ondeugdelijke antimalariamiddelen.

Claudia Martínez, hoofd onderzoek bij de stichting Access to Medicine noemt de bevindingen in The Guardian ernstig. Ze wijst erop dat de farmaceutische toeleveringsketens in veel landen met lage- en middeninkomens zoals veel Afrikaanse landen vaak complex, inefficiënt en gefragmenteerd zijn. Dat heeft zijn weerslag op de beschikbaarheid van betrouwbare medicatie.

In hetzelfde artikel in The Guardian plaatste statisticus Sean Cavany, verbonden aan de Oxford University (tropical medicine & global health) een kanttekening bij de cijfers. Cavany zegt onder meer dat eerdere onderzoeken weliswaar aantoonden dat het aantal ondermaatse en vervalste medicijnen het hoogst was in Afrika. Toch zegt hij dat het lastig is de bevindingen te veralgemeniseren, onder meer omdat de medicijnvervalsingen per jaar en land verschillen.