Causaal verband tussen armoede en mentale stoornis beter in beeld

Dat armoede en psychische aandoeningen samenhangen is weliswaar al decennia bekend, maar het is uitermate moeilijk het oorzakelijk verband tussen beide aan te tonen en in welke richting dat gaat. Vervallen mensen tot armoede door psychische problemen of krijgen ze psychische problemen doordat ze arm zijn? Of is het een vicieuze cirkel? Onderzoekers uit Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Italië (Mattia Marchi e.a.) benaderen de kwestie met een ingenieuze methodologische opzet.

De resultaten van hun exercitie, gepubliceerd in Nature Human Behaviour: schizofrenie en ADHD dragen oorzakelijk bij aan armoede. Andersom draagt armoede bij aan depressieve stoornis en schizofrenie. Het risico op anorexia nervosa wordt juist verminderd als er sprake is van armoede.

Om tot deze uitkomsten te komen maakten Marchi e.a. gebruik van gegevens uit onder andere de UK Biobank. Eerst werd een maat voor armoede bepaald uit huishoudinkomen, beroepsinkomen en sociale achterstand. Daarna gebruikten ze genetische informatie van de deelnemers om de relatie te ontwarren. Dat deden ze met ‘mendeliaanse randomisatie’: een statistische techniek om de invloed van risicofactoren op een ziekte vast te stellen. Daarbij maak je gebruik van het feit dat genetische varianten vastliggen vanaf de conceptie. Die zijn immers minder of niet gevoelig voor allerlei ‘confounding’ – een probleem dat het vaak zo moeilijk maakt om de resultaten van observationeel onderzoek op dit terrein te interpreteren.

De bevindingen moeten echter niet worden opgevat als bewijs voor genetisch determinisme, maar juist, aldus de onderzoekers, als epidemiologisch bewijs van de schadelijke, mentale effecten van sociaaleconomische ongelijkheid ‘ongeacht de mechanismen waarlangs dat verband tot stand komt’. Die mechanismen moeten worden gezocht in het materiële, psychologische, gedragsmatige en biologische domein. Anders gezegd: juist dankzij de genetische gegevens konden de onderzoekers armoede identificeren als een beïnvloedbare omgevingsfactor voor geestelijke gezondheid.

Investigating the impact of poverty on mental illness in the UK Biobank using Mendelian randomization