Cafeïne en modafinil houden gevechtspiloten ’s nachts alert: iets voor artsen?
9 reacties
Gevechtspiloten blijven tijdens lange nachtvluchten scherper met cafeïnetabletten en modafinil dan zonder. Bovendien lijken deze stimulantia op korte termijn geen nadelige gevolgen te hebben. Zijn dit soort oppeppers ook een uitkomst voor vermoeide artsen tijdens een nachtdienst?
Meestal kijkt de promovendus enigszins geïntimideerd naar de opponenten in toga, maar donderdag 26 september zou dat weleens omgekeerd kunnen zijn. Militair vliegarts Yara Wingelaar-Jagt zal haar proefschrift verdedigen in ceremonieel tenue: een zwart uniform mét een sabel. ‘Ik heb de pedel vooraf natuurlijk gebeld om te vragen of dat mag.’
Piloten beschikten lange tijd alleen over cafeïnetabletten als oppepper. ‘Ze vroegen of er een alternatief is.’ Die vraag was het startschot van haar promotieonderzoek dat ze uitvoerde bij het kennis- en expertisecentrum Centrum Mens en Luchtvaart (CML) en het MUMC+. Ze onderzocht het effect van cafeïnepillen en modafinil op de alertheid van gevechtspiloten tijdens nachtwerk.
Alternatief
‘De beste remedie tegen vermoeidheid is slaap’, benadrukt Wingelaar-Jagt. ‘Dat geldt ook voor de militaire luchtvaart. Je wilt een vermoeide piloot liever niet laten vliegen, maar tijdens een missie kan het soms niet anders.’ Vooral de urenlange nachtelijke surveillancevluchten zijn berucht, licht ze toe, want dan gebeurt er vaak niet zoveel, maar de piloten moeten wel scherp blijven en aan het einde ‘de kist’ veilig aan de grond zetten. ‘Dat is het meest risicovolle moment van een vlucht.’
Een kanshebber als alternatief is modafinil. Het is een oppeppend middel dat bijvoorbeeld voor narcolepsie wordt voorgeschreven. ‘Dat is voor dagelijks gebruik, terwijl wij het in de militaire luchtvaart zo niet voorschrijven.’ In de Verenigde Staten is dan wel weer ad-hocgebruik van modafinil onderzocht bij gevechtspiloten, maar daar ‘werden proefpersonen 40 tot 60 uur wakker gehouden. Terwijl wij proberen ons personeel niet langer dan 24 tot 30 uur wakker te houden.’
‘De beste remedie tegen vermoeidheid is slaap’
Alertheidstesten
Daarom deed Wingelaar-Jagt zelf onderzoek. Het zwaartepunt van haar proefschrift is een dubbelblinde gerandomiseerde studie. Hierin kregen 32 gezonde jonge deelnemers, voornamelijk mannen, op drie niet aaneengesloten testdagen een dosis van 200 mg modafinil, 300 mg cafeïne of placebo. Dus dat betekent dat iedere deelnemer een testdag had met cafeïne, één met modafinil en eentje met placebo.
Voorafgaand aan de inname van de studiemedicatie moesten de deelnemers een koffiepauze van zeven uur in acht nemen en werden ze langdurig wakker gehouden. Na de inname onderwierpen ze zich ’s nachts aan verschillende alertheidstesten, zoals het klikken op een spatiebalk als een rood bolletje oplicht. Weliswaar niet het echte werk van een surveillancevlucht in een F35 boven vijandelijk gebied, maar ‘tien minuten naar een computerscherm staren om 3 uur ’s nachts is best een heftige opgave als je al erg moe bent.’
Significant beter
Haar belangrijkste conclusie is dat cafeïne en modafinil de alertheid significant verbeteren vergeleken met placebo, zonder dat er noemenswaardige negatieve neveneffecten optraden bij deze specifieke onderzoekspopulatie en binnen de korte follow-up van de studie. Bovendien was de herstelslaap na modafinil korter dan bij placebo, terwijl de slaapkwaliteit en -efficiëntie even goed waren, gemeten met vragenlijsten. Verder onderzoek hiernaar met behulp van polysomnografie is echter nodig.
Vermoeidheidstolerantie
Ook bleek de interindividuele variatie in vermoeidheidstolerantie groot te zijn, mogelijk zelfs groter dan het effect van stimulantia. De groep met de laagste vermoeidheidstolerantie had het meeste baat bij stimulantia, maar desondanks bleven hun prestaties grotendeels achter bij die van deelnemers met een betere vermoeidheidstolerantie. Althans, op de manier waarop Wingelaar-Jagt dit heeft getest, want de gouden standaard ontbreekt.
‘Een goede vermoeidheidstolerantie is iets wat je hebt of niet. Veel mensen weten dat ook van zichzelf. Was je bijvoorbeeld een student die prima een nacht kon doorleren voor een examen of konden ze je dan van het scherm afschrapen?’ In haar proefschrift werpt ze de optie op om vermoeidheidstolerantie als selectiecriterium te hanteren voor gevechtspiloten. ‘Maar met de kanttekening dat we eigenlijk niet voldoende aanbod hebben aan mensen die piloot willen worden bij de luchtmacht.’
Artsen
Tot slot natuurlijk de hamvraag: kunnen artsen ook baat hebben bij modafinil tijdens een nachtdienst? ‘Daar zit allereerst een ethisch aspect aan. We leven in een 24-uursmaatschappij, maar niet al het nachtwerk is echt nodig. Is het bijvoorbeeld echt nodig dat je ’s nachts naar een vakantiebestemming kunt vliegen? Maar er zijn beroepen waarbij nachtwerk wel echt nodig is, zoals in de zorg. Dus het ethische aspect is vergelijkbaar met de militaire luchtvaart. Daarnaast is er ook een praktisch aspect. De militaire luchtvaart heeft een eigen gezondheidszorg waarin we modafinil kunnen voorschrijven en monitoren.’ Dat is nodig, want bij modafinil kunnen bijvoorbeeld hartritmestoornissen optreden, en zwangerschap en borstvoeding zijn een contra-indicatie. Piloten worden regelmatig medisch gescreend, ook cardiaal.
Fatigue-management
‘Ik zeg geen harde “nee” tegen modafinil voor zorgverleners, maar er moeten eerst andere stappen genomen worden. Ik denk dat de zorg veel kan leren van fatigue-management zoals we dat kennen in de militaire en civiele luchtvaart.’ Dat bestaat onder meer uit voorlichting en aanbevelingen, licht Wingelaar-Jagt toe. ‘Voldoende rust is onderdeel van het werk. Dat moet eerst zo goed mogelijk worden geregeld, want modafinil is ook in de militaire luchtvaart een laatste redmiddel.’
Lees ook:
W.J. van Duinen
Huisarts, Kampen
In WO2 werd er echt drugs gebruikt; soort chrystal meth.
Hier een informatief artikel daarover:
https://www.battlefieldtours.nu/blog/2019/11/12/de-duitse-wehrmacht-stond-stijf-van-de-crystal-meth/
psychiater, Heerenveen
Eh..., vinden we het normaal dat wij als artsen onderzoek doen voor het militaire apparaat? Moeten we ons ervoor lenen om soldaten en piloten (nog) langer en beter gevechtsklaar en -bereid te houden? Hoe makkelijk kan zulk onderzoek niet misbruikt wo...rden in de huidige oorlogen die overal gevoerd worden?
Mij lijkt dat dit onderzoek niet strookt met noch de letter noch de geest van de eed van Hippocrates.
Laten we ons verre houden van onderzoek ten behoeve van oorlog, laten we ons inzetten voor de vrede!
H. v.d. Pol
A.A. van der Krabben
Huisarts, oud militair arts. , Oldenzaal
Ja hoor, dat is heel normaal. Militairen die hun leven wagen om het land, de regio en de wereld proberen veilig te houden hebben hebben alle recht op de goede medische zorg en ondersteuning, in vredes- en oorlogstijd. Dat hierbij ook op medisch vlak... onderzocht wordt hoe zij deze taak het best kunnen vervullen lijkt me niet meer dan logisch en heeft m.i. niets met Hippocrates te maken.
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Dus alle artsen in dienst van het leger schenden de eed van Hippocrates? Ik vind dat onzin
psychiater, Heerenveen
Nee hoor, gewonde en zieke soldaten hoor je natuurlijk gewoon te behandelen.
Uitzoeken hoe ze het meest efficiënt kunnen vechten is dan weer iets heel anders...
H. v.d. Pol
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Waarom modafinil en niet methylphenidaat of dexamfetamine? Weet iemand dat?
J.C. Kroesen
Physician Assistant Psychiatrie met als specialiteit ADHD en psychofarmacologie
Dat was het eerste wat ik ook dacht.
T.T. Wingelaar
Militair duikerarts
Terecht punt. Deze vraag kwam ook terug tijdens de verdediging van het proefschrift. Het antwoord is terug te kijken in de livestream. (timestamp 39:16):
https://www.youtube.com/live/4qnadJuhW-8?t=2354&si=6-mWXqD9iHlj7fhD
De korte versie: deze midde...len zijn mogelijk niet passend in combinatie met wapens en de taakstelling van de krijgsmacht.
[Reactie gewijzigd door Wingelaar, Thijs op 27-09-2024 22:31]
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Dank voor je informatie. Ik geloof dat deze middelen zeker gebruikt worden door landen die het mogelijk wat minder nauw nemen met de regels