Voorgenomen bezuinigingen op de umc’s zijn ‘onbehoorlijk bestuur’

Acute pijn

In de financiële bijlage van dat akkoord staan drie posten binnen wetenschap en innovatie waarop bezuinigd wordt de komende jaren: de zogenoemde sectorgelden, het Nationaal Groeifonds, en het Fonds Onderzoek en Wetenschap. ‘De acute pijn voor de umc’s en universiteiten zit in het terugdraaien van de gelden voor de sectorplannen’, legt de voorzitter van de NFU, Bertine Lahuis, uit.

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) besloot in 2021 om 215 miljoen per jaar te investeren in de universiteiten, waarvan 40 miljoen per jaar in het plan voor de medische sector. Het huidige kabinet wil die geldkraan per 2026 helemaal dichtdraaien. En dat terwijl de umc’s inmiddels zo’n 330 onderzoekers en docenten voor die gelden vast in dienst genomen hebben. Doel van die vaste aanstellingen: meer ruimte en continuïteit in het doen van onderzoek, het geven van onderwijs en het versterken van het netwerk tussen universiteiten onderling. Volgens Lahuis is door OCW een uitdrukkelijke toezegging gedaan van deze sectorgelden en getuigt deze stap van een ‘onbetrouwbare overheid en onbehoorlijk bestuur’. Het kan dan ook niet anders dan dat dit ‘juridisch niet houdbaar is’, zegt ze. ‘Want als die gelden niet binnenkomen, zitten wij met extra kosten of moeten we elders bezuinigen.’

‘We maken onvoldoende duidelijk wat wetenschap nu precies oplevert’

1,1 miljard eraf

Naast het terugschroeven van de sectorgelden was ook het korten op het Fonds Onderzoek en Wetenschap een ‘grote verrassing’ voor de NFU. Dat fonds werd ook in 2022 ingesteld, en bestond uit 5 miljard euro voor hoger onderwijs en wetenschap. Het nieuwe kabinet haalt daar in de komende jaren 1,1 miljard van af, per jaar 150 miljoen. ‘Umc’s maken hier veel gebruik van, voor het doen van onderzoek op allerlei terreinen, dus ook dit heeft grote gevolgen.’

Groeifonds

Ook is het kabinet van plan te stoppen met het Nationaal Groeifonds, dat in februari door demissionair minister Adriaansens van Economische Zaken al tijdelijk op pauze was gezet. Van de in totaal 20 miljard in het Groeifonds was de helft al toegekend. Het nieuwe kabinet gaat 6,8 miljard helemaal niet meer uitgeven. Die gelden waren bestemd voor projecten die bijdragen aan duurzame innovaties, die tegelijkertijd leiden tot economische groei. Vooral publiek-private samenwerkingen kwamen in aanmerking voor dit fonds. Binnen de gezondheidszorg zijn gelden toegekend rondom onder meer regeneratieve geneeskunde, geïntegreerde data-infrastructuren zoals Health-RI, het ontwikkelen van proefdiervrije technologie, en organs-on-a-chip. Die projecten gaan door, maar projecten die al in volle voor­bereiding waren niet.

Preventie

Zoals de Preventie Promotor, een onderzoeks­verband van universiteiten, GGD GHOR, zorg­verzekeraars en de voedingsindustrie, met als doel om over­gewicht te bestrijden. Lahuis: ‘Dit project was al door de onafhankelijke commissie beoordeeld: die vond het een mooi initiatief, maar het had nog wel wat aanpassingen nodig, waarna het weer zou worden ingediend. Daar is al zo’n beetje een half miljoen aan geld voor de voorbereiding in gestoken.’

Nieuwe minister

De actie op de sociale media heeft ook als doel om duidelijker te maken waar wetenschappelijke kennis en innovatie toe leidt. ‘Als umc’s en universiteiten maken we het publiek en ook de politici niet voldoende duidelijk wat wetenschap nu precies oplevert. Namelijk dat de bezuinigingen vooral gevolgen hebben voor de burgers, de volksgezondheid, niet alleen voor de kennis­instellingen zelf.’

De NFU wil, samen met de andere kennisinstellingen, binnenkort om de tafel met de nieuwe minister van OCW, Eppo Bruins (NSC). Lahuis: ‘Dan willen we van hem weten wat hier nu precies de bedoeling van is, en of dit allemaal nu wel zo verstandig is. Daarbij nemen we ook mee dat elke euro die we in kennis en innovatie steken, vier tot vijf keer terugverdiend wordt.’