Stop discriminatie, begin in de spreekkamer
Polariserend politiek klimaat vraagt om weerwoord van artsen
6 reacties
Het maatschappelijke en politieke klimaat wordt steeds onaangenamer voor mensen met een niet-Nederlandse achtergrond. Wie hierover zwijgt stemt toe, zegt specialist ouderengeneeskunde Anne Roosendaal, die artsen oproept om te leren van de geschiedenis.
Juist nu de taal vanuit Den Haag polariserender wordt en het onderbuikgevoel in de samenleving al te vaak wordt aangeboord, moeten we, als arts en als mens, onze verantwoordelijkheid nemen en een standpunt innemen tegen discriminatie en zondebokpolitiek. De norm van wat we acceptabele (discriminerende) taal vinden verschuift en als we dat laten gebeuren zal deze nog verder verschuiven.
We mogen niet onze kop in het zand steken en denken dat deze wind vanzelf wel overwaait. Om polarisatie tegen te gaan, moeten we júíst van ons laten horen. Zoals Martin Luther King ooit sprak: ‘There comes a time when silence is betrayal.’
Duidelijke taal
Sinds de laatste Tweede Kamerverkiezingen denk ik vaker terug aan een patiënt op de geheugenpoli, tijdens mijn oudste coschappen. Daar kwam een fitte man van in de negentig en het gesprek ging al snel over zijn leven. Hij had bij de SS gezeten, vertelde hij feitelijk. Voor de oorlog had hij zich aangesloten. Hij was jong, boos over onder andere het gebrek aan vooruitzicht en betaalbare woonruimte. In Duitsland spraken de politici tenminste duidelijke taal. Dat sprak hem wel aan. Dus hij pakte zijn koffers en stapte op de trein naar Duitsland.
Hij vond het oneerlijk dat asielzoekers voorrang kregen bij een woning
Ons gesprek ging niet over de gruwelijkheden. Zo jong had ik daar nog niet naar durven vragen. Maar wel over zijn drijfveren en wat hem erin aantrok. Het was geen monster. Het was een gewone jonge man die, inmiddels bijna honderd jaar geleden, viel voor ‘tenminste duidelijke taal’. Die zich bij de start niet aangetrokken voelde tot het demoniseren van een bevolkingsgroep, maar tot de belofte dat zijn problemen zouden worden opgelost.
November 2023, op het werk gaat het aan de lunchtafel over de verkiezingsuitslag. Een collega bleek voor een partij te hebben gestemd die ook duidelijke taal spreekt. Hij vond het oneerlijk dat asielzoekers voorrang kregen bij een woning, terwijl hij en zijn generatiegenoten zoveel moeite hadden betaalbare woonruimte te vinden. Echte vluchtelingen waren welkom, maar we hadden er nu gewoon te veel. Een complex probleem – de consequentie van beleidskeuzes en problemen die jarenlang vooruitgeschoven zijn – werd met duidelijke taal platgeslagen tot een eenvoudig probleem met één oorzaak en één zondebok.
Motie-Becker
Een jaar later klinkt de duidelijke taal uit de campagnetijd steeds vaker en luider in de Tweede Kamer. Een motie werd aangenomen die mij weer even wakker schudde. Deze motie-Becker bepleitte het bijhouden van gegevens over culturele normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond.
De indiener, Bente Becker van de VVD, sprak van de intentie om op feiten te kunnen debatteren over integratie en niet op onderbuikgevoel. Het effect van de motie is echter het tegenovergestelde van deze intentie: het versterkt juist het onderbuikgevoel. Nederlanders met een migratieachtergrond worden geframed als een risico.
Voor de feitelijke onderbouwing was de motie zelfs overbodig. In 2022 publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau een rapport over de integratie van migranten.1 Een van de belangrijkste conclusies uit het rapport luidt: ‘Discriminatie werkt een inclusieve samenleving tegen en antidiscriminatiebeleid moet onderdeel zijn van integratiebeleid.’
In tijden van onzekerheid en onvrede is een zondebok een makkelijke oorzaak en oplossing in één. Maar Nederlanders met een migratieachtergrond zijn onze gewaardeerde buren en medemensen. Zijn mijn fijne collega’s in het verpleeghuis: collega-artsen, apothekers, schoonmakers, verzorgenden en verpleegkundigen. Ze zijn níét de zondebok van deze eeuw. Dat mogen we níét laten gebeuren.
We hebben niet alleen een verantwoordelijkheid om niet mee te praten met het zondebokdenken, we hebben een verantwoordelijkheid om er uitgesproken tegenin te gaan. Juist als arts. We hebben een eed afgelegd, we genieten veel vertrouwen en wij zien dagelijks een afspiegeling van de gehele bevolking van Nederland.
Ik onderdrukte mijn reflex om te verwijten en koos voor nieuwsgierigheid
Duidelijke taal die discrimineert en polariseert, moeten we bestrijden met duidelijke taal die verbindt en includeert. Daarin schuilt het tegengeluid tegen de gure extreemrechtse wind.
Tegengeluid
Het gesprek aan de lunchtafel na de verkiezingen werd een mooi gesprek. Ik onderdrukte mijn reflex om te verwijten en koos voor nieuwsgierigheid. Mijn collega luisterde open naar mijn tegenargumenten en sprak zelf de erkenning uit dat het minder eenvoudig lag dan hem was voorgeschoteld tijdens de campagne.
Genoemde motie zorgde voor veel ophef op sociale media. Nederlanders met en zonder migratieachtergrond reageerden fel. Het tegengeluid was in Den Haag gehoord. Drie partijen buiten de coalitie die vóór gestemd hadden kwamen met een verklaring: ze hadden, terugkijkend, een verkeerde afweging gemaakt.
Op LinkedIn zag ik een mooi stuk van collega Isabel van Hövel-Ullman over een voorbeeld uit de spreekkamer. Een patiënt benoemde dat ‘mensen met hoofddoekjes’ toch wel een probleem waren. Een begrijpelijke reactie was geweest om er niet op in te gaan. Om in het kader van de arts-patiëntrelatie van onderwerp te veranderen en te blijven bij de inhoud van het consult. Maar juist die stilte moeten we laten varen. Gelukkig bleef Isabel ook niet stil: ‘Het maakt me niet uit wat mensen dragen, als er maar een gouden hart in de borstkas klopt, dat openstaat voor anderen.’ De patiënt beaamde haar woorden. Zonder de arts-patiëntrelatie te schaden, maar door in verbinding te blijven, had ze discriminatie expliciet niet geaccepteerd.
Wie geen weerwoord krijgt, krijgt de bevestiging dat wat hij zegt binnen het normale en geaccepteerde valt. Aan de lunchtafel, in de spreekkamer en in het maatschappelijk debat liggen kansen om een tegengeluid te laten horen. Laat discriminerende taal niet aan je voorbijgaan. Stilte spreekt boekdelen.
Voor collega’s die bij een politieke partij actief zijn: ga ervoor staan dat discriminatie geen plek heeft in de partij. Voor collega’s die actief zijn op sociale media: maak gebruik van je bereik om een tegengeluid te laten horen.
We zijn het stadium van ‘tenminste duidelijke taal’ al een paar stappen gepasseerd. We hebben een extreemrechtse partij in het kabinet, met alle gevolgen van dien. Maar dat de PVV, een partij die pleit voor een verbod op de islam, aan een kabinet kan deelnemen is niet de oorzaak van het probleem, het is een symptoom. Discriminerende politieke standpunten en moties komen ook uit de pen van andere partijen.
Laten we voorkomen dat dit het nieuwe normaal wordt, dat de morele ondergrens steeds verder opschuift. Laten we leren van de geschiedenis. Medisch Contact is ontstaan als verzetsdaad tegen de bezetting. Ook nu is verzet nodig, zodat we later niet hoeven te zeggen: ‘We hadden het niet zo gewild.’ Of zelfs: ‘We hebben het niet geweten.’ Blijf niet stil, spreek je uit. Wie zwijgt stemt toe.
auteur
Anne Roosendaal, specialist ouderengeneeskunde, Harmelen
contact
anne@deklimaatdokter.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
A. Abed
Huisarts
Prachtig verwoord… Bedankt collega
R. de Groot
Basisarts, Ermelo
Hear hear
K.J. van Os
Nucleair geneeskundige , Utrecht
Bedankt voor dit stuk! Laten we elkaar inderdaad motiveren om je te blijven uitspreken tegen discriminatie, xenofobie en de zondebokpolitiek.
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
Zeer mee eens! Het signaleren van paralellen met foute periodes uit de geschiedenis is belangrijk, zeker nu een malloot als Trump aan de macht is. Anderzijds is er nu niet sprake van een ideologie richting één bevolkingsgroep met het idee die uit de ...weg te willen ruimen zoals in WOII (het idee alleen al), dus daar gaat de vergelijking wel mank. Ik zie het ook niet als voorbode daarvan, alhoewel oppassendheid geboden is en dat is ook de boodschap van dit artikel.
Maar het gaat me iets te ver om 'een partij die duidelijke taal spreekt', te vergelijken met de tijd dat de SS ook duidelijke taal sprak. Ook linkse partijen spreken duidelijke taal en beloven dat 'problemen worden opgelost'. Dat is niet voorbehouden aan partijen waar je niet aan mee zou moeten doen.
Er is dus één maar. Hoe geef je vorm aan de praktische consequenties/bezwaren die er zijn, en ook mógen zijn als ze maar redelijk zijn, van dingen als asielinstroom en van culturele vermenging, zonder op het terrein van discriminatie te komen en zonder de mensen die dat aankaarten discriminerend te noemen, want dat gebeurt vrijwel automatisch (en is op zich dan ook weer discriminerend...)
Mensen die iets vinden van de voorrang die asielzoekers krijgen bij een woning, moeten dat kunnen vinden zonder van discriminatie te worden beticht. Heel vaak bedoelen die mensen dan niet dat ze tegen asielzoekers zijn, maar wel dat ze (of hun kinderen) woonruimte nodig hebben en daar is wegens het stikstofprobleem een tekort aan. Daar willen die mensen dan wel een antwoord op hebben en dat snap ik. Partijen spelen daar sluw op in door populistische stellingnames.
Iets is niet heilig door een gevoelig onderwerp te zijn en je hoeft niet uit respect voor de medemens in álles mee te gaan. Hoe ga je daar mee om? Volgens mij ontstaan sluimerende sentimenten juist als die meningen niet gehoord (mogen) worden.
Die standpunten moeten dus wel politieke stem hebben, maar wel binnen grenzen van betamelijkheid. Daarvoor is, als het goed is, de politiek in NL beschermend ingericht. Maar daar wringt de schoen
[Reactie gewijzigd door G?bel op 06-02-2025 14:30]
W.J. Duits
Bedrijfsarts, Houten
Wat een mooi stuk collega, we moeten niet "niets" doen, we kunnen agressieve taal helpen relativeren. Het is vaak niet eens echt tegen "buitenlanders" gericht, de mensen die wonen in buurten waar van alles mis gaat, die willen dat daar een oplossing ...voor komt. Ze willen betaalbare huren voor hun kinderen, of voor zichzelf. Het is jammer dat er partijen zijn die de kiezer misleiden, die suggereren dat ze een oplossing bieden door "asielzoekers te weren", of bijvoorbeeld stikstof aanpak kunnen veranderen door de realiteit te ontkennen, of "de wolf" in de Provincie te kunnen bestrijden. Die partijen vergeten te vermelden waar hun wettelijke grondslag op gebaseerd is, dat hun voorstellen onuitvoerbaar zijn, omdat wet en regelgeving dat verhinderd. Wet en regelgeving die er voor zorgt dat we in een samenleving wonen waarin iedereen vrij is om zijn leven te leiden en er rechtsbescherming is, waar onze voorouders voor gestreden hebben. Wetten die geen keurslijf zijn, maar juist vrijheid geven. Die partijen zouden moeten vermelden dat een Provincie niet de bevoegdheid heeft om het stikstofbeleid te veranderen, omdat de Provincie moet uitvoeren wat de Rijksoverheid oplegt. Dat de Provincie geen eigen regels kan maken voor "de Wolf", er worden nu zinloze discussies gevoerd in de Provinciale staten van Gelderland, veel woede en nog meer frustratie bij de kiezers. Die kiezers zijn bij de statenverkiezingen namelijk misleid, er ontbreekt een wettelijke grondslag voor het wijzigen van wetten of regels die door de Rijksoverheid worden gedicteerd door de Provincies. Er zijn dus nu colleges in diverse Provincies die er nooit hadden mogen komen, omdat hun verkiezing is gebaseerd op misleiding, wat zelfs nagalmt in de Eerste Kamer. Het zou mooi zijn als verkiezingsprogramma's eens tegen de meetlat van de Rechtstaat worden gehouden, dat vermeld wordt welke wet en regelgeving vervangen moet worden om de beoogde partijprogramma's uit te voeren. De indruk is dat heel veel politici nauwelijks de wetgeving kennen. In de Provincies schijnt volledig onbekend te zijn wat er in de "Provinciewet" staat, welke taken en bevoegdheden een Provincie namelijk heeft, waaronder natuurbescherming en uitbreiden van de natuur(merendeel van de Provincies voldoen niet aan deze wettelijk plicht). Politici ondergraven zo de essentie van onze democratische rechtstaat, voeden de onvrede. Politici moeten leidend zijn, niet misleidend. Wat kunnen wij op onze beperkte schaal doen om die misleiding duidelijk te maken.
neuroloog, Aruba
Wat erg dat dit nodig is